تاوان این جادو جنبل‌ها را چه کسی می‌پردازد؟
این روزها سودجویان، خرافه‌هایی را از دل تاریخ و فرهنگ شفاهی بیرون می‌کشند و به خورد ساده‌لوحان می‌دهند که معلوم نیست دقیقا چه کسی گفته‌اند؛ خرافات بی‌پایه و اساسی که هدف از آن تنها سرکیسه کردن و خالی کردن جیب‌هاست. می‌گویند فلان عضو فلان حیوان، شانس، نیروی جوانی، خوشی، مبارکی و مِهر می‌آورد، اصلا اگر آن را به همراه داشته باشی چرخ گردون به گِردت می‌گردد و...!
بهناز عسکری خبرنگار اطلاعات نوشت: خرافات و باز کردن طلسم با استفاده از قسمت‌های مختلف بدن حیوانات، از زمان‌های قدیم در دنیا و ایران رواج داشته و تا جایی رسیده که کشتار برخی حیوانات که بر نحس بودن آنها اعتقاد دارند، به ارزش تبدیل شده و این مسأله، حیات حیوانات را به خطر انداخته است.
خرافات و باز کردن طلسم با استفاده از قسمت‌های مختلف بدن حیوانات، از زمان‌های قدیم در دنیا و ایران رواج داشته و تا جایی رسیده که کشتار برخی حیوانات که بر نحس بودن آنها اعتقاد دارند، به ارزش تبدیل شده و این مسأله، حیات حیوانات را به خطر انداخته است.
این روزها سودجویان، خرافه‌هایی را از دل تاریخ و فرهنگ شفاهی بیرون می‌کشند و به خورد ساده‌لوحان می‌دهند که معلوم نیست دقیقا چه کسی گفته‌اند؛ خرافات بی‌پایه و اساسی که هدف از آن تنها سرکیسه کردن و خالی کردن جیب‌هاست. می‌گویند فلان عضو فلان حیوان، شانس، نیروی جوانی، خوشی، مبارکی و مِهر می‌آورد، اصلا اگر آن را به همراه داشته باشی چرخ گردون به گِردت می‌گردد و...!
شوربختانه این تنها ساده‌لوحان نیستند که تاوان این جادوجنبل‌بازی‌ها را از جیبشان می پردازند. مسأله اصلی، گونه‌هایی از حیواناتند که در گوشه و کنار کره زمین به پای این باورها قتل‌عام می‌شوند.
مهره مار، طلسم شانس
مهره مار، طرفداران پروپاقرصی دارد و جادویش به خیال بعضی‌ها مؤثر است. مهره مار، هم در ضرب‌المثل‌های ایرانی جایگاه دارد و هم میان خرافاتی‌ها.
این ابزار در میان دیگر ابزارهای جادو و جنبل، در دسترس‌تر است و به آسانی پیدا می‌شود؛ چنان‌که روی شیشه برخی مغازه‌ها نوشته شده «مهره مار موجود است». اگر مشتری باشی یک بسته به دستت می‌دهند که در آن دو عدد مهره مار در اندازه‌های بزرگ و کوچک، دو عدد دندان مار و یک عدد نیش مار به همراه نوشته‌ای درهم و برهم قرار دارد و کاغذ کوچکی که طلسم آن است.
می‌گویند با جمع شدن هر پنج قطعه، نیروی مغناطیسی و ماورایی مار در یک جا جمع شده و باعث می‌شود محبوبیت فردی که آن را به همراه دارد افزایش یابد و نفوذش بیشتر شود.
می‌گویند «فلانی مهره مار دارد». این جمله آشنایی است و کمتر کسی پیدا می‌شود که آن را نشنیده باشد. شاید خود شما هم بارها این جمله را به‌کار برده باشید.
برای کسی که دارد همین‌طور پشت سر هم شانس می‌آورد، این جمله، تنها یک ضرب‌المثل نیست، بلکه یک باور است.
در فرهنگ عامه ایران، مهرة مار به سنگی گفته می‌شود که در دم مار قرار دارد و به صاحب خود، قدرت جذب دیگران را می‌دهد. این سنگ در باور برخی افراد، باعث افزایش محبوبیت، جذابیت و خوش‌شانسی می‌شود.
به دنبال خوشبختی
با توجه به هزینه بسیار بالای تهیه مهرة مار اصل، استفاده از تعابیر عامه‌پسند و اشاره به تأثیرات عجیب و غریب این اشیای ناشناخته برای زندگی بشر، می‌توان به واهی بودن این ادعا‌ها پی برد؛ به‌ویژه که غالب متصدیان این‌گونه امور، از ابتدایی‌ترین مزایا و تأثیرات موردادعای چنین مهره‌هایی بی‌بهره‌اند. اگر مهره‌ها بر خوشبختی، محبوبیت و ثروتمندشدن فردی تأثیر داشت، دستِ‌کم باید در خود سازندگان و فروشندگانش نشانی از تأثیرات آن دیده می‌شد!
سر تا پای این رفتارها و باورها پر است از ادعا‌هایی ثابت‌نشده و البته غیرقابل‌اثبات.
مهره‌ای که زندگیام را نجات بدهد
مریم ۲۵ ساله، به دنبال نوعی سرگرمی برای ارزشمند شدن زندگی‌اش می‌گردد. او می‌گوید: زندگیام در خطر است، فرزندی ندارم، شوهرم و خانواده‌اش مرا نمی‌خواهند، اما جاری‌ام با آن‌که او هم اجاقش کور است و فرزندی ندارد، عزیز و محترمِ شوهر و مادرشوهر است و کسی به او نمی‌گوید بالای چشمت ابروست. انگار مهره مار دارد؛ همه به شخصیت او احترام می‌گذارند.
دوستم می‌گوید تو هم پیگیر داشتن مهره مار باش، شاید شرایط زندگی‌ات تغییر کند و شبیه جاری‌ات شوی! به خاطر همین دربه‌در دنبال مکان یا شخصی می‌گردم که بتوانم مهره مار بخرم.
او حتی حاضر نیست نازایی را با حضور در مطب پزشک درمان کند، چون به نظرش مهره مار، سریع‌ترین راه برای رسیدن به هدف است و حاضر است بهای سنگینی برای آن بپردازد.
ناآگاهی و اعتقادات غلط
حجت دهقان، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل محیط زیست استان یزد در گفتگو با روزنامه اطلاعات می‌گوید: از گذشته تا کنون، خرافات در بیشتر دوره‌های تاریخی کشورها وجود داشته و بخشی از رفتارهای مردم محسوب می‌شده است.
در عصر جدید با وجود همه پیشرفت‌های علمی، خرافات نه‌تنها ریشه‌کن نشده، بلکه همچنان در بین افراد و فرهنگ‌های مختلف وجود دارد.
وی می‌افزاید: خرافات، ریشه در باورهای غلط و بی‌‌پایه‌ای دارد که مبنای عقلی و علمی ندارند و اگرچه با هیچ‌یک از اصول ادیان الهی نیز سازگار نیستند، عده‌ای از افراد ناآگاه، چنان به آن اعتقاد دارند که گویی زندگیشان با آن گره خورده است. همین خرافات و اعتقادات غلط، باعث سودجویی رمالان و دعانویسان شده است.
در این میان، حیات وحش و اجزای بدن آنها همواره جزئی از این خرافات و باورهای غلط بوده و همین موضوع باعث شده است که جمعیت برخی از گونه‌های حیات وحش به‌طور جدی به خطر بیفتد.
برخی از حیوانات را برای نوشتن دعا و طلسم بر روی پوستشان، برخی را برای این‌که قسمتی از بدنشان برای انسان شانس می‌آورد، شماری را برای درمان بیماری، برخی را به‌دلیل نحسی و بَدیُمن بودن و برخی را برای تقویت قوای جسمی و جنسی و ... می‌کشند.
تعدادی از حیوانات را هم برای باطل کردن سحر و جادو و برخی را برای خوش‌یُمن بودن از طبیعت زنده‌گیری کرده و در خانه نگهداری می‌کنند.
در این میان، گونه‌هایی مانند کفتار، مار، خرس، روباه، آهو، جغد، پلنگ، گرگ، خفاش، گورخر، لاک‌پشت و... بیشترین آسیب و ضربه را از این خرافات دیده‌اند.
دهقان تأکید می‌کند: مارها هم مانند همه جانوران مهره‌دار، دارای ستون فقرات و مهره می‌باشند، اما مهره ماری که در بین مردم رایج است و می‌گویند بعد از جفت‌گیری، از داخل بدن یا از روی سر آن دفع می‌شود و همراه داشتن آن شانس می‌آورد، نوعی خرافه و دروغ است.
آن چیزی که به نام مهره مار توسط رمال‌ها و سایر افراد به فروش می‌رسد درواقع اکثرا نوعی صدف یا پوشش حلزون و حتی مواد مصنوعی است.
در کمین رفتگران طبیعت
حجت دهقان می‌گوید: باورهای خرافی باعث کشتار گونه حمایت و حفاظت‌شده کفتارِ راه‌راه در استان یزد، به‌ویژه خارج از مناطق تحت‌مدیریت محیط زیست شده است.
اهمیت این گونه به‌دلیل شیوه تغذیه‌اش می‌باشد که به آن «رفتگر طبیعت» لقب داده‌اند. کفتار با خوردن لاشه حیوانات تلف‌شده، باعث جلوگیری از شیوع بیماری در حیات وحش می‌شود. البته باورهای خرافی پیرامون حیات وحش، تنها محدود به کفتار نمی‌شود و درباره آهو، روباه، گورخر، خفاش، لاک‌پشت و مانند آنها نیز باورهای عجیبی وجود دارد که جمعیت آنها را با تهدید روبه‌رو کرده است.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل محیط زیست استان یزد در پایان، راه مقابله با خرافات را افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی می‌داند و می‌افزاید: آموزش و اطلاع‌رسانی پیرامون محیط زیست، به‌ویژه در جوامع محلی در راستای از بین بردن خرافات، تأثیر بسزایی دارد.
باورهای غیرعلمی را کنار بگذاریم
خرافات و باورهای غیرعلمی می‌توانند آسیب‌های جدی به حیات وحش و محیط زیست وارد کنند. استفاده از مهره مار و دیگر موارد مرتبط با خرافات، ممکن است به شکار بی‌رویه و تخریب زیستگاه‌ها منجر شود.
برای مقابله با این مسأله، می‌توان اقدامات فراوانی انجام داد که ترویج فرهنگ علمی و آموزشی درباره اهمیت حفاظت از حیات وحش و زیستگاه‌ها، اجرای قوانین سختگیرانه برای جلوگیری از شکار بی‌رویه و تجارت غیرقانونی حیات وحش، حمایت از تحقیقات علمی، تشویق پژوهش‌ها و مطالعات در زمینة حیات وحش و اکوسیستم‌ها، توسعة برنامه‌های حفاظتی مانند ایجاد و تقویت مناطق حفاظت‌شده، برنامه‌های حفاظتی برای گونه‌های در معرض خطر و ایجاد کمپین‌های عمومی برای افزایش آگاهی و احترام به حیات وحش از جمله آنهاست.
