نگاهی به فرهنگ بومی، جشن‌ها، سنت‌ها و آداب و رسوم مردم زاهدان
زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان، شهری با فرهنگی غنی و متنوع است که ریشه در تاریخ کهن این منطقه دارد.
مردم زاهدان، ترکیبی از اقوام مختلف هستند که هر کدام سنت‌ها و آداب و رسوم خاص خود را به این شهر آورده‌اند. در این مقاله، به بررسی فرهنگ بومی مردم زاهدان، از جمله جشن‌ها، سنت‌ها و آداب و رسوم آنها می‌پردازیم.
نگاهی به تاریخچه شهر زاهدان
زاهدان، پیش از جنگ جهانی اول، با نام دزآپ شناخته می‌شد و درواقع یک روستای کوچک و دورافتاده بود که به دلیل وجود قنات‌ها و چشمه‌های آب، این نام را از آن خود کرده بود. در شمال زاهدان، قلعه‌ای به نام دژ وجود داشت که به‌عنوان محل سکونت مردم شناخته می‌شد. پس از جنگ جهانی دوم، اهمیت زاهدان به دلیل موقعیت جغرافیایی حساسش و نزدیکی به کشورهای افغانستان و پاکستان، افزایش یافت و دولت آن زمان تصمیم گرفت تا این منطقه را توسعه دهد. دمی‌توانید با خرید بلیط قطار زاهدان به‌راحتی به این شهر سفر کرده و تمام این جشن‌ها را از نزدیک ببینید.
در سال ۱۳۰۲، رضاشاه پهلوی نام شهر را از دزآپ به زاهدان تغییر داد و ادارات دولتی در این شهر بیشتر رشد کردند. بازرگانان از شهرهای هند، مشهد، یزد و بیرجند به زاهدان مهاجرت کردند تا از رونق اقتصادی این ناحیه بهره‌مند شوند. همین موضوع باعث شد تا این بازارهای جدید رقابت سبک‌های مختلف بازرگانی را فراهم آورند. زاهدان از اولین شهرهایی بود که سیستم لوله‌کشی آب را در خود جای داد. به این صورت که ابتدا این سیستم از ایستگاه راه‌آهن و خانه‌های کارگر به شهر منتقل شد و سپس به تدریج گسترش یافت.
فرهنگ پوشش مردمان شهر زاهدان
اگر قصد رزرو بلیط قطار دارید و می‌خواهید به این شهر سفر کنید، شناخت لباس مردمان زاهدان از اهمیت بالایی برخوردار است. لباس محلی ساکنان زاهدان، مشابه با لباس محلی سیستان و بلوچستان است و در بسیاری از مناطق زاهدان، مردم این لباس‌های رسمی و محلی را که به نام لباس محلی سیستان شناخته می‌شود، بر تن دارند. این لباس‌ها نمادی از فرهنگ و هنر مردم این ناحیه بوده و هر کدام از اجزا و تزیینات آن دارای معنا و ارزش خاصی است.
لباس محلی مردان بلوچ شامل موارد زیر است:
- پاک: عمامه‌ای گرد که بر سر می‌بندند.
- مسر: دستمال سری که شبیه عمامه بستن می‌شود.
- کلاه سوپی: عرقچینی که در مسجد و برای عبادت بر سر می‌گذارند.
- چکن‌دوز: کلاه دست‌دوزی شده‌ای که افراد اعیان استفاده می‌کنند.
- جامگ: پیراهن مردانه‌ای گشاد و جادار.
- لنگ: پارچه‌ای که به دور گردن می‌آویزند.
- گنج پراک: زیر پیراهن.
- پاجامک: شلوار گشاد و چین‌دار بلوچی.
- سرین‌بند: کمربندی پارچه‌ای برای شلوار.
- شال: کت پشمی‌که در زمستان می‌پوشند.
- سواس و پوزا: کفشی که با برگ خرمای وحشی می‌بافند.
- دوبنده: پای‌افزاری که با پوست گاو ساخته می‌شود.
- کوش: کفش چرمی.
- کرو: جوراب پشمی برای زمستان.
لباس محلی زنان بلوچ
لباس محلی زنان بلوچ نیز شامل اجزا و زیورآلات زیر است:
- تکو: چارقد.
- سریگ: روسری بزرگتر از چارقد.
- زیورآلات: شامل گوشواره، پوفلک، پولوه، کیگ، پور (سینه‌ریز)، کید، سربند و مزبری.
در تمامی لباس‌های زنان بلوچستان، هنر سوزن‌دوزی به چشم می‌خورد. سوزن‌دوزی هنری است که مردم بلوچستان به آن افتخار می‌کنند و این هنر با لباس‌های محلی این ناحیه شناخته می‌شود. لباس‌های محلی بلوچستان از گران‌ترین و زیباترین لباس‌های محلی ایران هستند و زیبایی منحصربه‌فردی دارند. این لباس‌ها نه‌تنها نمادی از هویت فرهنگی این منطقه هستند، بلکه نشان‌دهنده ذوق و هنر دستی مردم بلوچ هستند. توصیه می‌کنیم حتما خرید بلیط قطار زاهدان را انجام داده و به این شهر سفر کنید تا بتوانید از نزدیک از لباس‌ها را ببینید. حتی می‌توانید آنها را به تن کرده و عکسی یادگاری با این لباس‌های جذاب داشته باشید.
آداب و رسوم مردم شریف زاهدان
مردم زاهدان، مردمی خونگرم، مهمان نواز و پایبند به سنت‌ها و آداب و رسوم خود هستند. در اینجا به برخی از آداب و رسوم رایج در بین مردم زاهدان اشاره می‌کنیم:
مهمان نوازی
مهمان نوازی در فرهنگ مردم زاهدان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هنگامی‌که مهمانی به خانه آنها می‌آید، تمام تلاش خود را به‌کار می‌برند تا از او به بهترین نحو پذیرایی شود. بهترین غذاها و نوشیدنی‌ها را به او تعارف می‌کنند و با گرمی و صمیمیت با او هم صحبت می‌شوند.
حفظ حرمت بزرگترها
احترام به بزرگترها در فرهنگ مردم زاهدان از اهمیت بالایی برخوردار است. جوانان همیشه به صحبت‌های بزرگترها گوش میدهند و از آنها حرف‌شنوی دارند. همچنین در جمع با آنها با احترام صحبت می‌کنند و از آنها برای انجام کارها کمک می‌طلبند.
کمک به نیازمندان
مردم زاهدان بسیار سخاوتمند هستند. آنها در بیشتر مواقع در مناسبت‌های مختلف مانند عید فطر و رمضان به فقرا و نیازمندان کمک مالی می‌کنند. همچنین در مواقعی که کسی دچار مشکل می‌شود، به او یاری می‌رسانند.
انواع اعیادی که در زاهدان جشن گرفته می‌شوند
بسیاری از افراد بلیط قطار زاهدان را برای شرکت در جشن‌های این شهر خریداری می‌کنند. حال بیایید در این بخش این اعیاد را به شما معرفی کنیم.
عید نوروز
جشن نوروز در زاهدان آداب و رسوم خاص خود را دارد. مردم این ناحیه، همانند سایر نقاط ایران، قبل از عید خانه‌تکانی می‌کنند و با لباسی تمیز منتظر سال جدید می‌شوند. یکی از رسوم خاصی که در زاهدان به چشم می‌خورد، رسم کاسه شکستن در این جشن است. در سپیده‌دم تحویل سال نو، براساس یک سنت قدیمی سیستانی تمامی ظروف سفالی که در عرض یک سال از آنها استفاده شده، مثل کاسه و کوزه، شکسته می‌شود و تمام تکه‌های شکسته در بالاترین نقطه خانه مانند پشت بام قرار میدهند.
این رسم در میان مردم این منطقه اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا باور داشتند که اگر این کار انجام نشود، ارواح پلید که در ظروف جای گرفته‌اند، باعث بیماری و ناخوشی خانواده و اعضای آن می‌شوند. این رسم کهن به نوعی بیانگر پایان سال گذشته و شروعی پاک و تازه برای سال جدید است و به مردم احساس رهایی و نو شدن می‌دهد.
عید قربان
عید قربان یکی دیگر از اعیاد بزرگ مردم استان بلوچستان است. در این عید، مردم لباس نو می‌پوشند و در محلی به نام «عیدگاه» جمع می‌شوند. در این روز، معمولا چند خانواده با هم شتری را قربانی می‌کنند و گوشت آن را به فقرا میدهند. پس از اتمام مراسم قربانی، دید و بازدیدها شروع می‌شود و مردم به خانه دوستان، اقوام و آشنایان می‌روند و از یکدیگر حلالیت می‌طلبند. مراسم دید و بازدید این عید تا سه روز ادامه دارد و فرصتی برای تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی فراهم می‌آورد.
این دو عید بزرگ و مهم، هرکدام با آیین‌ها و رسوم خاص خود، نمادی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردم سیستان و بلوچستان هستند. مراسم‌های مربوط به این اعیاد نه‌تنها باعث حفظ و انتقال فرهنگ‌های کهن به نسل‌های آینده می‌شوند، بلکه فرصتی برای تقویت روحیه همبستگی و همدلی در جامعه فراهم می‌کنند. به علاوه، رسوم متنوعی در مناسبت‌های مختلف، از جمله عروسی، در این ناحیه برگزار می‌شود که هرکدام زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. با خرید اینترنتی بلیط قطار زاهدان از فلای تودی می‌توانید این جشن‌ها را از نزدیک ببینید.
جمع‌بندی
فرهنگ بومی، جشن‌ها، سنت‌ها و آداب و رسوم مردم زاهدان، نمایانگر هویت و تاریخ غنی این منطقه است. نوروز با خانه‌تکانی و رسم کاسه شکستن، عید قربان با قربانی شتر و مراسم دید و بازدید، از جمله اعیاد مهم مردم این ناحیه هستند. این مراسم‌ها فرصت‌هایی برای تقویت همبستگی اجتماعی و انتقال فرهنگ‌های کهن به نسل‌های آینده فراهم می‌کنند.
