برخی از مداحی‌ها علمی و مستند نیست
یک استاد ادبیات فارسی می گوید: عزاداری‌هایی که به جنبه آزادگی و کرامت انسانی حرکت حسین(ع) نپرداخته و رسیدن عاشق به معشوق حقیقی را نمی‌بیند، چهره امام حسین(ع) را مخدوش می‌کند و به مواردی توجه دارد که خرافی است.
حرکت امام حسین(ع) در واقعه کربلا همواره از سوی شیعیان به‌عنوان مهمترین موضوع شیعی مطرح شده و شیعیان هرساله در ماه محرم با راه‌اندازی دسته‌ها و منابر روضه‌خوانی به عزاداری برای شهدای عاشورا می‌پردازند. واقعه کربلا به الگویی از زندگی برای شیعیان تبدیل شده و هرجا در طول تاریخ، ظلمی واقع شده، شیعیان با بهره‌گیری از قیام حسین(ع) به پاخاسته‌اند.
ظلم‌ستیزی، وجه غالب قیام حسین(ع) در کربلا علیه ظلم یزیدیان در نزد شیعه است اما برخی مداحان برای ایجاد شور در بین مخاطبان خود، به مرور زمان با فاصله گرفتن از اصل وجودی واقعه عظیم کربلا به سمت خرافه حرکت کردند. روح آزادگی و مبارزه برای حفظ کرامت انسانی که در حرکت حسین(ع) موج می‌زند در این مداحی‌ها دیده نمی‌شود، بلکه فضا پر از نگاه غم‌بار به تخریب خیمه‌ها و آوارگی و به اسارت گرفته شدن بازماندگان کربلاست. اما امام حسین(ع)، پیام بزرگ آزادگی و رسیدن به معشوق حقیقی را به جهان مخابره می‌کند و همین پیام است که باعث شده ادیان، مکاتب و نحله‌های فکری در جهان که به دنبال آزادگی و کرامت انسانی هستند، او را الگوی خود قرار دهند.
سردار فارسی در ضمیمه جامعه امروز روزنامه اطلاعات، برای بررسی واقعه کربلا و پیام عاشورا و این که هدف امام حسین(ع) از قیام در برابر یزید چه بود با دکتر مهدی شریفیان، عضو هیأت علمی و استادتمام ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا به گفت و گو پرداخته است.
ماحصل این گفت وگو را می خوانید:
آزادگی جاودان
عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به راز ماندگاری محرم و عاشورا با بیتی از مولانا جلال‌الدین می‌گوید:
تا دو پر باشی که مرغ یک پره عاجز آید از پریدن ای سره
راز ماندگاری عاشورا در آزادگی و مظلومیت است که اگر آزادگی با مظلومیت همراه باشد جاودان می‌شود. یک حرّ با مظلومیت به شهادت می‌رسد و در راه آرمان‌های خود کشته می‌شود و این آزادگی می‌تواند متعلق به هر مکتبی باشد.
مهدی شریفیان می‌افزاید: اگر دیگر مکاتب، ادیان و ایدئولوژی‌ها حسین(ع) را دوست دارند و اگر حرکت عاشورا در تاریخ ماندگار شده به این خاطر است که امام حسین(ع) با افراد اندکی که اکثر آن‌ها اعضای خانواده‌اش هستند در مقابل یک ارتش و نیروی نظامی قوی و انبوه، پا به میدان مبارزه می‌گذارد و بدون ترس و با شجاعت مثال‌زدنی جان خود را فدای یک آرمان می‌کند.
آرمان حسین(ع) ایدئولوژیک نیست و اگر این‌گونه بود فقط به شیعیان و مسلمانان توجه می‌کرد. حسین(ع) جهانی است و همه ادیان به چشم بزرگ به او نگاه می‌کنند، زیرا آرمانش انسانی است. وقتی آرمان انسانی باشد، انسان به آن افتخار می‌کند و آن را مرام و مسلک خود می‌داند.
استادتمام ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به این‌که انسانیت از وجوه مختلفی برخوردار است و آزادگی با کرامت انسانی ارتباط تنگاتنگی دارد بیان می‌کند: بالاتر و والاتر از آزادگی نعمتی نیست، زیرا کرامت انسانی بدون آزادگی به دست نمی‌آید. لازمه کرامت انسانی داشتن انسان آزاده است. در طول تاریخ بشریت، ظالمان، فرعون‌ها، نمرودها و یزیدیان خواسته‌اند که کرامت و آزادگی را انسان بگیرند. امام حسین(ع) از کرامت انسانی دفاع می‌کند. کرامت برای افراد آزاده مهم است و بهای آن آزادگی است که با فدا کردن جان به دست می‌آید.
شریفیان تأکید می‌کند: آزادگی در طول تاریخ با مانع مواجه بوده است، ظالمان و ستگران نمی‌خواهند انسان آزاده باشد، زیرا انسان آزاده را نمی‌توان به استثمار و استعمار و بردگی کشاند و حقوق او را ضایع و تحقیر کرد. به انسان آزاده نمی‌توان بی‌احترامی کرد.
اگر آزادگی و کرامت نباشد، انسان از حیوان هم کمتر می‌شود و در آیات قرآن نیز به این موضوع اشاره شده است. مولانا می‌گوید:
بار دیگر از ملک قربان شوم آنچ اندر وهم ناید آن شوم.
عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به بیتی از حافظ می‌گوید:
جنگِ هفتاد و دو ملّت همه را عُذر بِنِه چون ندیدند حقیقت رَهِ افسانه زدند
حقیقت انسان در آزادگی است و در عرفان نیز انسان وقتی عاشق می‌شود که آزاده باشد. باید از بندگی دیگران آزاد باشم و معشوق من حضرت دوست باشد تا بقیه عشق‌های دروغین را کنار بگذارم. یزیدها و شمرها عشق‌های دروغین هستند.
شریفیان معتقد است ما شیعیان در ظاهر به امام حسین(ع) احترام می‌گذاریم و او را بزرگ می‌دانیم اما در باطن مفهوم آزادگی و مفهوم حرکت حسین(ع) را درک نکرده‌ایم.
او اضافه می‌کند: سید ابن‌طاووس از فقهای بزرگ شیعه می‌گوید «اگر من را منع نمی‌کردند در موضوع قیام عاشورا شادی و پایکوبی می‌کردم، چون عاشقی آزاده به معشوق حقیقی رسیده و اخلاص و تعهد خود را اثبات کرده و از یک امتحان بزرگ سربلند بیرون آمده است».
کم‌سوادی مداحان
استادتمام ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا به موضوع اشعار و موسیقی و همچنین نحوه عزاداری برای امام حسین(ع) اشاره کرده و می‌افزاید: عاشورا کتابی همیشه باز است که همواره آموزش می‌دهد. بیان اشعار زیبا در وصف شجاعت، آزادگی و سلحشوری حسین(ع)، شنونده این اشعار را به شوق می‌آورد، اما مداحان به خاطر کم‌سوادی که دارند به جنبه مظلومیت توأم با ترحم می‌پردازند. ترحم معنای دیگری دارد و درباره کسی که از دست داده‌ایم و به ناحق کشته شده، به کار می‌رود. شکی نیست حضرت امام حسین(ع) مبارزه با یزیدیان را آگاهانه انتخاب کرده است و خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: آنانی که شهید شدند را مرده نپندارید.
شریفیان می‌گوید: عزاداری‌هایی که به جنبه آزادگی و کرامت انسانی حرکت حسین(ع) نپرداخته و رسیدن عاشق به معشوق حقیقی را نمی‌بیند، چهره امام حسین(ع) را مخدوش می‌کند و به مواردی توجه دارد که خرافی است.
یکی از توصیفات غم‌انگیز درباره حرکت امام حسین(ع) به گونه‌ای است که از حضرت، چهره‌ای مستأصل می‌سازد که راه و چاه بر او بسته است، اما در مجلس یزید می‌بینیم که حضرت زینب(س)، شیرزن کربلا خطبه معروف را بیان کرده و می‌فرماید «ما رأیت الا جمیلا»، یعنی جز زیبایی ندیدم.
استادتمام ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا تأکید می‌کند: زینب(س) زنی شجاع، حماسه‌آفرین و روحیه‌بخش است که یک‌تنه، کار لشکری را برای حسین(ع) انجام داده است، اما متأسفانه از این زن قهرمان و شجاع، چهره‌ای می‌سازند که زمین و زمان بر سر او خراب شده است و این مواردی که توسط مداحان مطرح می‌شود هیچ کدام مستندات ندارد و با روح کربلا مغایرت دارد.
شریفیان بیان می‌کند: عالمان درباره حرکت امام حسین(ع) و واقعه عاشورا کتاب‌های سلبی نوشته‌اند اما به جنبه ایجابی نپرداخته‌اند که اگر این موارد خرافی را نگوییم پس چه باید بگوییم؟ باید کتاب‌هایی درباره پیام آزادگی و کرامت انسانی کربلا نوشته شود.
در سال‌های اخیر شاهد هستیم که مداحان با موسیقی پاپ و رپ و صدایی زیبا با هدف گریاندن مخاطب برنامه اجرا می‌کنند تا شنوندگان و مخاطبان آن‌ها سر و صدا کرده و گریه کنند، اما باید به این موضوع توجه کنیم که در مداحی نباید گریه کرد، بلکه شاعران باید برای مداحان اشعار زیبایی بسرایند که در آن آزادگی و کرامت مطرح شود. تا زمانی که مداحی مبتنی بر مستندات و افکار والای انسانی عاشورا تنظیم نشود، همین بساط را در مداحی و عزاداری‌ها خواهیم داشت.
عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا به اقدامات امیرکبیر در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: امیرکبیر برای مبارزه با خرافات به یکی از شعرای زمانه به نام میرزا شهاب تکلیف می‌کند که در وصف کربلا اشعار مناسبی تنظیم کند تا به مداحان بگویند آن اشعار را بخوانند. متأسفانه بعد از امیرکبیر کسی را نداریم که کتاب‌های راه‌گشا در این زمینه تولید کند. ما در مجالسی حضور می‌یابیم که افراد بدون داشتن مستند درباره عاشورا حرف می‌زنند.
استاد شهید مطهری نیز می‌گوید «روحانیت شیعه همیشه طرف مردم را گرفته و عوام‌زده است و خیلی خود را با آن‌ها درگیر نمی‌کند» و به نظر می‌رسد یکی از مسایلی که نیاز داشت در دوره جمهوری اسلامی اصلاح شود، موضوع حرکت حسین(ع) است که باید به صورت علمی به واقعه کربلا پرداخته می‌شد.
