محتوای این پادکست‌ها برای نسل جدید فاخر نیست
متأسفانه محتوایی که برای نسل‌های جدید تولید می‌شود محتوای فاخری نیست، شاید پادکست‌ها بتوانند دسترسی به چنین محتوایی را برای مخاطبان فراهم کنند و با توجه به جذابیتی که برای افراد دارند گوشه‌ای از بار فرهنگی کشور را به دوش بکشند.
در سال 2018 در آمریکا تحقیقاتی انجام شد که نشان داد حدود 73 میلیون نفر در این کشور، پادکست گوش می‌کنند. با اطلاعاتی که از همین تحقیقات به دست آمد مشخص شد که تا سال 2022 شنوندگان پادکست در آمریکا به 132 میلیون نفر می‌رسند. در سایر کشورها نیز پادکست با همین سبک و سیاق در حال رشد و توسعه است.
دو آمریکایی به اسم «دِیو واینر» و «آدام کُری» را می‌توان پدیدآورنده پادکست دانست. آن‌ها در سال 2000 باهم ملاقاتی داشتند که به یک امکان جذاب برای کاربران تبدیل شد. در آن زمان دیو واینر، توسعه‌دهنده نرم‌افزار و مبدل RSS بود و با آدام کُری درباره پخش رسانه‌های خودکار گفتگو می‌کردند، تمرکز این دو بیشتر بر ایجاد یک رسانه تصویری و ویدیویی بود نه رسانه‌ای کاملا صوتی.
آدام نرم‌افزاری می‌خواست که کاربرانش به وسیله آن بتوانند برنامه‌هایی را که مشترکش بودند دانلود کنند. این ایده چندان جدید نبود ولی آن زمان نرم‌افزار مناسبی هم وجود نداشت که این کاربری را داشته باشد. همزمان دیو درصدد آن بود تا پلتفرمی برای تولید و به اشتراک گذاشتن داستان در اینترنت تولید کند. او دنبال واسطه‌ای بود که بتواند برای ارسال محتوا با سیستم اشتراکی از آن استفاده کند و این ملاقات نقش تعیین‌کننده‌ای در تاریخچه پادکست داشت.
پس از چندی دیو واینر با کریستوفر لایدر، یکی از روزنامه‌نگاران معروف آن زمان شروع به همکاری کرده و فید را در بلاگ لایدر منتشر کرد. لایدر هم در طول انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2004، هر سخنرانی را که ضبط می‌کرد به شکل فایل صوتی آنلاین منتشر می‌کرد.
اکتبر 2004 بود که کلمه «پادکست»، 2750 بار در گوگل جستجو شد و جرج دابلیو بوش هم اولین رئیس‌جمهور آمریکایی بود که پادکست منتشر کرد. در آن زمان فید RSS 2.0 را بر روی وب‌سایت کاخ سفید آپلود می‌کردند. به‌مرور زمان تعداد دفعاتی که کلمه «پادکستینگ» جستجو شده بود روزبه‌روز بیشتر می‌شد و مخاطبان بیشتری با این مفهوم آشنا می‌شدند، در سال 2015 این کلمه 100 میلیون بار جستجو شده بود و این‌گونه بود پادکست فراگیر شد. (منبع تاریخچه: صدا استور)
محمد محمدی، کارشناس ارشد امبیای (MBA) گرداننده یک پادگیر ایرانی است. در گفت وگویی با مینا حیدری در ضمیمه جامعه امروز روزنامه اطلاعات درباره گرایشش به شنیدن پادکست می‌گوید: علاقه‌ام به شنیدن محتوای صوتی به دوره نوجوانی برمی‌گردد و از سال 1390 محتوای رادیو مذاکره محمدرضا شعبانعلی را دنبال می‌کرد. در آن زمان به این محتوا پادکست نمی‌گفتند و به مرور لفظ پادکست رایج شد.
پادکست را چگونه تعریف می‌کنید؟
پادکست یک محتوای صوتی است که کاربران می‌توانند با استفاده از اپلیکیشن‌های پادگیر آن را بشنوند. شاید بتوان پادکست را یک برنامه رادیویی دانست که می‌توان آن را در هر زمان و مکانی شنید و با توجه به علایق شخصی به محتواهای گوناگون دسترسی داشت. کتاب‌های صوتی که در گذشته بر روی نوارهای کاست برای نابینایان ضبط می‌شد شاید اولین گام برای تولید پادکست بود.
تهران پادکست چه زمانی آغاز به کار کرد و چگونه درصدد راه‌اندازی یک پادگیر برآمدید؟
علاقه من به اشتراک مطالب شنیدنی از سال 1394 و به عنوان یک هابی (سرگرمی) شکل گرفت. در آن زمان لفظ پادکست رایج نبود و من دوست داشتم محتوایی را که برایم جذاب بود با دیگران به اشتراک بگذارم، بنابراین آن‌ها را در سایتی که راه‌اندازی کرده بودم منتشر می‌کردم و به مرور از این اتفاق استقبال شد.
فضای این سایت برای پادکسترها (سازندگان پادکست) هم جذاب بود و درخواست می‌کردند محتوایشان را در این سایت به اشتراک بگذارند. به مرور به این نتیجه رسیدم که برای راحتی پادکسترها و مخاطبینشان باید این فضا تبدیل به یک پادگیر شود که از طریق آر.اس.اس.فید (really simple syndication ارتباط واقعا ساده) محتوا را به مخاطبان ارائه کند.
همین روند در اپلیکیشن ما هم ادامه پیدا کرد، اولین پلتفرمی بودیم که به این سمت رفتیم و نمی‌دانم هنوز در ایران وب‌سایتی وجود دارد که مبنایش خواندن آر.اس.اس باشد یا خیر.
در مورد فید آر.اس.اس و اپلیکیشن‌های پادگیر بیشتر برایمان توضیح دهید.
توضیح غیرتخصصی فید آر.اس.اس این است که وقتی یک پادکستر، محتوایی را در یک پلتفرم منتشر کند دیگر نیاز نیست آن را در پلتفرم‌های دیگر منتشر کند و این محتوا از طریق همه اپلیکیشن‌های پادگیر اعم از ایرانی و غیرایرانی همچون گوگل پادکست، اپل پادکست، کست‌باکس و تی‌پاد قابل‌شنیدن است. در این اپلیکیشن‌ها محتوای پادکست‌ها به‌صورت خودکار به‌روزرسانی می‌شود و همه این اتفاقات از طریق فید می‌افتد.
پادگیرها اپلیکیشن‌های پادکست هستند که همه پادکست‌ها را می‌توانید در آنجا مشاهده کنید. در این فضا می‌توانید هر پادکستی را جستجو یا دنبال کنید و برای آن کامنت بگذارید. در این فضا امکان ارتباط دوسویه بین پادکسترها و مخاطبان وجود دارد.
در حال حاضر ما در تی‌پاد 85 میلیون اپیزود داریم اما برخی اپلیکیشن‌ها فقط به چند هزار اپیزود محدودند؛ زیرا آن‌ها محتوا را روی هاست خودشان منتشر می‌کنند، بنابراین نمی‌توانند تمامی محتواهای تولیدشده را پوشش دهند. در پادگیرها می‌توان محتوا را به‌صورت آفلاین شنید؛ یعنی شما زمانی که به اینترنت دسترسی دارید آن را دانلود می‌کنید و هر زمان که مایلید می‌توانید آن را بشنوید. مخاطبان می‌توانند محتوای به‌روز و تازه را با دوستانشان به اشتراک بگذارند و از آمار لایک و تعداد شنونده هر اپیزود مطلع شوند یا پلی‌لیست موردعلاقه‌شان را ایجاد کنند و همچنین محبوب‌ترین، پرشنونده‌ترین و بیشترین دنبال‌کننده در هر ماه را بشناسند.
ما در تی‌پاد علاوه بر این که به مخاطب فارسی‌زبان توجه ویژه‌ای داریم به دنبال مخاطب بین‌المللی هستیم و اپلیکیشن به گونه‌ای طراحی شده است که مخاطب خارجی متوجه نمی‌شود از یک اپلیکیشن ایرانی استفاده می‌کند، کما این‌که در حال حاضر تعداد قابل‌توجهی نصب از طرف کاربران غیرفارسی‌زبان داریم.
از چه زمانی پادکست فارسی رشد یافت و آیا تعدد پادکست‌ها مطلوب است؟
در زمان همه‌گیری کرونا پادکست فارسی رشد روزافزونی داشت و شعاری رایج شده بود با این مضمون که «هر ایرانی، یک پادکست».
در آن زمان بازخوردهای منفی نیز شکل گرفت و عده‌ای بر این باور بودند که چرا هرکسی باید بتواند با یک میکروفن شروع به تولید محتوا کند. این موضوع از نگاه من چالش مهمی نبود؛ زیرا مخاطبان پادکست‌های خوب و ارزشمند را می‌یابند، آن‌ها را دنبال می‌کنند و به دوستانشان هم پیشنهاد می‌دهند.
مدتی پیش یکی از صداپیشه‌های مشهور به کیفیت پادکست فارسی اعتراض کرد و گفت هرکسی نباید پادکست تولید کند و این موضوع در میان پادکسترها با عکس‌العمل‌های زیادی روبه‌‌رو شد. این اظهارات تند و تنگ‌نظرانه است و دوستان رادیویی باید بدانند که آن‌ها هم می‌توانند وارد این فضا شوند.
پادکست رسانه جذابی است که مخاطبان خاص خودش را دارد و حتی مخاطبان آن می‌توانند از رادیو پیشی بگیرند؛ همان‌طور که در حال حاضر چند تن از هنرمندان صداوسیما وارد این عرصه شده و توانسته‌اند مخاطبان فراوانی جذب کنند. پادکست «رواق» آقای فرزین رنجبر، اکنون جزو 10 پادکست پرمخاطب فارسی است یا آقای منصور ضابطیان با پادکست «جعبه» توانسته مخاطبان فراوانی داشته باشد و همین‌طور آقای احسان عبدی‌پور با پادکست «احسانو». به هرحال پادکست یک رسانه است که هنوز سانسور در آن شکل نگرفته و آزادی بیان و تعدد موضوعات توانسته مخاطب را جذب این رسانه کند.
اگرچه هرکسی می‌تواند آزادانه پادکست بسازد اما پادکست‌ها می‌توانند در فضایی حرفه‌ای تولید شوند. نباید فضای پادکست را با کلیشه‌های ذهنی محدود کرد، زیرا گاهی افراد تازه‌وارد، ابتکاراتی به خرج می‌دهند که دید تازه‌ای به مخاطبان می‌دهد و در نوع خود بسیار قابل‌تحسین است. در کنار این افراد، عده‌ای از پادکسترها هم هستند که ساختن پادکست کسب‌وکارشان است و استانداردهای حرفه‌ای و بسیار بالایی دارند و بودن این دو مقوله در کنارهم مغایرتی ایجاد نمی‌کند.
شما چگونه پادکست‌های جذاب را در اپلیکیشن و سایت به مخاطبانتان معرفی می‌کنید؟
سایت و اپلیکیشن ما همان‌طور که گفتم بر مبنای فید آر.اس.اس است و محتوا با این شکل در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد. اما در بخش «پیشنهاد سردبیر» و «شنیدنی‌ها» خودمان پادکست‌هایی را به مخاطبان پیشنهاد می‌دهیم و برای هر بخش چند مؤلفه را در نظر داریم. بازخورد مخاطبان در پیشنهاد سردبیر برایمان بسیار مهم است و این که آن‌ها چه پادکست‌هایی را دوست دارند و سلیقه و انتظارشان چیست، در اولویت ماست. در نهایت آمار مخاطبان یک پادکست را در سایت و اپلیکیشن می‌سنجیم و بهترین‌ها را به‌عنوان پیشنهاد سردبیر منتشر می‌کنیم.
پادکست‌های نوپا را که آینده خوبی دارند و هنوز چنان که باید شناخته نشده‌اند در بخش شنیدنی‌ها معرفی می‌کنیم تا زمینه را برای محتواهای نو و ارزشمند فراهم کنیم.
پادگیرها چگونه سبب سهولت دسترسی کاربران به محتوای پادکست‌ها شده‌اند؟
استفاده از پادگیر به مخاطبان کمک می‌کند تا مطمئن باشند اپیزودهای جدید پادکست‌های مورد علاقه‌شان را از دست نمی‌دهند و محتواهای تازه به آن‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود. مخاطبان در این فضا می‌توانند از بازخوردهای سایرین نیز مطلع شده و با پادکست‌های جدید و جذاب نیز آشنا شوند. پادگیر این فرآیند را برای شنوندگان پادکست تسهیل کرده است.
در ایران و جهان تاکنون چقدر پادکست تولید شده است؟
آمار قطعی در این زمینه وجود ندارد اما من تاکنون به آماری حدود چهار میلیون پادکست در جهان رسیده‌ام. در ایران هم آمار رسمی و دقیقی در دسترس نیست اما برآوردها حاکی از آن است که حدود 10 هزار پادکست تولید می‌شود.
البته بسیاری از این پادکست‌ها مخاطب زیادی ندارند یا ادامه‌دار نیستند. حدود 20 درصد پادکست‌هایی که تولید می‌شوند تک‌اپیزود هستند و دیگر ادامه پیدا نمی‌کنند.
چرا بسیاری از پادکسترها به ساخت ویدئوکست گرایش پیدا کرده‌اند؟
بالای 90 درصد پادکسترها برنامه‌ای برای درآمدزایی ندارند یا به حدی نرسیده‌اند که اسپانسر بگیرند یا اسپانسرها به سراغشان بروند، بنابراین برای کسب درآمد ترجیح می‌دهند تا پادکست‌ها را به شکل ویدئوکست در یوتیوب بارگذاری کنند تا اگر شرایط مهیا باشد بتوانند از آن درآمد دلاری کسب کنند.
شاید ادامه‌دادن تولید پادکست برای سازندگان آن دشوار است.
قطعا برای افرادی که با انگیزه و علاقه پادکست تولید می‌کنند کار چندان دشواری نیست اما عده‌ای می‌خواهند مثلا با یک پست در فضای مجازی یا اینستاگرام معروف شوند یا انتظار دارند با ساخت یک یا دو اپیزود، مخاطبان زیادی جذب کنند.
این اتفاق مقدور نیست. استمرار در تولید پادکست یکی از مقوله‌های مهم در این زمینه است و پادکستی که استمرار نداشته باشد قطعا یا مخاطبی جذب نمی‌کند یا همان شنوندگان اولیه‌اش را هم از دست می‌دهد.
آیا ممکن است پادکست ایرانی از طریق حمایت مخاطبان به درآمدزایی منجر شود و از نظر اقتصادی برای سازندگانش درآمدزا باشد؟
موضوع حمایت مخاطبان از پادکست یا به عبارتی «دونِیت» هنوز در ایران جا نیفتاده و باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود تا مخاطبان بدانند که حمایت آن‌ها ممکن است ادامه کار را برای بسیاری از سازندگان پادکست تسهیل کند و آن‌ها بتوانند با انگیزه بیشتری به تولید محتوا بپردازند.
ما در تی‌پاد در صدد هستیم فضایی را برای اسپانسرها ایجاد کنیم که آن‌ها بتوانند در بین هر اپیزود، تبلیغ صوتی داشته باشند و به‌ازای هر بار شنیده شدن، مبلغی را به پادکستر پرداخت کنند.
بسیاری از پادکست‌ها با این شیوه می‌توانند درآمد داشته باشند. ما با بسیاری از اسپانسرها هم در تماسیم و برای پادکست‌ها اسپانسر جذب می‌کنیم. هرچه این فضا توسعه پیدا کند برای اسپانسرها هم جذابیت بیشتری خواهد داشت و بیشتر حاضر می‌شوند در این زمینه هزینه کنند.
آیا دهه هشتادی‌ها و نودی‌ها می‌توانند با پادکست ارتباط برقرار کنند؟
قطعا آن‌ها هم می‌توانند با این فضا ارتباط برقرار کنند، البته بیشتر مخاطبان پادکست، متولدین دهه‌های 1360 تا 1380 هستند و این سه نسل بیشتر توانسته‌اند با فضای پادکست ارتباط برقرار کنند.
دهه شصتی‌ها از زمانی که فضای مجازی رایج شد بیشتر وبلاگ‌نویس بودند و بسیاری از پادکسترهای این روزها قبلا وبلاگ داشته‌اند اما با گسترش فضای مجازی و تمام شدن دوره وبلاگ‌نویسی، بسیاری از افراد به شنیدن پادکست روی آورده‌اند. قطعا این فضا می‌تواند در شرایط فعلی فرهنگ کشور مؤثر واقع شود و کورسویی باشد.
متأسفانه محتوایی که برای نسل‌های جدید تولید می‌شود محتوای فاخری نیست، شاید پادکست‌ها بتوانند دسترسی به چنین محتوایی را برای مخاطبان فراهم کنند و با توجه به جذابیتی که برای افراد دارند گوشه‌ای از بار فرهنگی کشور را به دوش بکشند.
آیا فضای پادکست فارسی اشباع شده یا زمینه برای تولید پادکست‌های جدید فراهم است؟
ما همچنان نسبت به کشورهای پیشرفته از آمار جهانی عقب‌تریم و تعداد کسانی که در ایران پادکست می‌شنوند هنوز کم است. این رسانه می‌تواند مخاطبان بسیار زیادی داشته باشد و نرخ رشد خوب پادکست در ایران، مؤید این مطلب است.
تولید محتوا در چه حوزه‌ای بیشتر صورت می‌گیرد و پربازدیدترین پادکست‌های فارسی کدامند؟
معمولا پادکست‌های دینی بیشترین آمار تولید را دارند اما لزوما بیشترین شنونده را ندارند. موضوعات روان‌شناسی و تاریخی، بیشترین شنونده را در ایران دارند و بسیار پرمخاطبند.
پادکست «رادیو راه» مجتبی شکوری، پرمخاطب‌ترین پادکست فارسی است و برآورد می‌شود اپیزودهای این پادکست 90 میلیون بار شنیده شده باشند. پادکست «بی پلاس» علی بندری، بالغ بر 50 میلیون بار شنیده شده و چون موضوع آن مربوط به کتاب است مخاطب بسیاری دارد. پادکست «جافکری» نزدیک به 45 میلیون بار شنیده شده و پادکست «رخ» بیش از 40 میلیون بار، «کتاب باز» نزدیک به 30 میلیون بار و «رواق» نیز حدود 25 میلیون بار شنیده شده است.
«داستان شب» از پادکست‌های قدیمی است که بالای 2000 هزار اپیزود منتشر کرده است. پادکست‌هایی مانند «رادیو تراژدی»، «داتس»، «کارگاه»، «اکوتوپیا»، «کتاب جیبی» و... بسیار خوب کار می‌کنند و پادکست «طنزپردازی» هم جزو 10 پادکست پرمخاطب فارسی است. به‌طورکلی پادکست‌های طنز در دنیا بسیار پرطرفدارند اما پادکست طنز در ایران کمتر تولید می‌شود و کمتر طنزپردازی در این فضا توانسته نظر مخاطبان را جلب کند.
شما در روز چند ساعت پادکست می‌شنوید و چه پادکست‌هایی را دوست دارید؟
در روز حدود دو تا سه ساعت پادکست گوش می‌کنم و به پادکست‌های «رادیو راه»، «رادیو دیو»، «بی پلاس»، «آلبوم»، «رختکن بازنده‌ها»، «رخ» و «طبقه 16» علاقه دارم.
