نگاهی به انعکاس فلسطین در شعر سیاسی معاصرایران

سید احمد نادمی در یادداشتی در ضمیمه امروز ادب و هنر روزنامه اطلاعات نوشت: سالهاست كه مسالۀ فلسطین، مساله شاعران ما بوده است. شاعر ایرانی كه فلسطین را نه «ارض موعود» كه «سرزمینی مقدس و غصب شده» می  داند. او فلسطین را به عنوان نمادی برای «آوارگی و غربت» از سویی و «دشمن درخانه» از سوی دیگردر نظر می گیرد. فلسطین در شعر سیاسی معاصر، موتیفی تاریخ مند است كه با تغییر شرایط سیاسی، ارزش نشانه شناسیك خود را حفظ كرده است.

پیش از وقوع انقلاب اسلامی و با توجه به غلبه اندیشه چپگرایانه در فضای روشنگری ایران، فلسطین مظهر موجودیتی مظلوم زیر چكمه های امپریالیسم قلمداد می شد. موجودیتی كه حتی با ویتنام و آمریكای لاتین، از حیث مظلومیت هم ارز بود. شاعر ایرانی، همدردی خود را با انسان فلسطینی، به صراحت یا كنایه، بدل به شعر كرده است. 

اگرچه نویسنده این سطرها، كتاب مستقلی را در شعر پیش از انقلاب كه در مضمون فلسطین سروده شده باشد، ندیده است ولی می تواند در كتاب های شعر و نشریات ادبی آن دوران، شعرهای قابل توجهی را كه مساله فلسطین مساله شان بوده است، به عنوان گواه ادعای خود در اهمیت فلسطین در شعر سیاسی معاصر ایران بیاورد.

از دیگرسو، معرفی شاعران تبعیدی فلسطینی و ترجمه ی شعرهایشان، وظیفه خودخواستۀ  نویسندگان ایرانی آشنا به زبان عربی بوده است. شاعرانی چون: «محمود درویش» ،«معین بسیسو» و «سمیح القاسم»، نام هایی آشنا برای خواننده فارسی زبان شعر در پیش از انقلاب هستند. از شاعران عرب غیرفلسطینی نیز كه دغدغۀ مظلومیت فلسطینی رهایشان نمی كرد، «نزار قبانی» و «عبدالوهاب البیاتی»، كتاب هایی ترجمه شده به زبان فارسی دارند كه تاریخ چاپ شان پیش از بهمن ۱۳۵۷ است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رویكرد مشفقانه و صد البته معترضانه شعر فارسی به مساله  فلسطین آهنگی پرشتاب می گیرد.

دفاع از مردم فلسطین، یكی از ویژگی های رفتار جهانی ایران است و این ویژگی با برپایی شب های شعر و دعوت از شاعران فلسطینی به ایران برجستگی ادبی یی نیز یافته است.

شاعران و مترجمانی چون:«موسی بیدج» ،«عبدالحسین فرزاد» و «موسی اسوار» كتاب های مستقلی را در ترجمه و ارائه شعر فلسطینی به جامعه ادبی ایران فراهم آورده اند و به این ترتیب درد آوارگی فلسطینیان در واژه های فارسی پژواك یافته است.

ماجرای مذاکرات كمپ دیوید و قطع یا کاهش حمایت دولت های عربی از فلسطین و تنهایی تلخ فلسطینیان كه منجر به حماسه شكوهمند انتفاضه شد، مساله فلسطین را یكسره به رفتار و كنشی مردمی بدل كرد.

 اكنون شعری كه از فلسطین می گوید، در كنار كودكان انتفاضه، زیبایی رودررویی با سیاست های آزمندانه و غیرانسانی مجامع بین المللی در قبال مردم فلسطین را آشكار می كند. شعری چون:«این پسرهای كتانی» نوشته «محمد رمضانی فرخانی» با این سطرها:
ای جهان، ای مریم عذرا!
این منم فلسطین، مسیح تازه تو
كه با تاجی از شكوفه و سیم خاردار بر سر
جان می دهم و جان می ستانم