دست از سر این کودک بردارید

شاهده شفیعی در ضمیمه خانواده امروز روزنامه اطلاعات نوشت: هر لحظه مراقبیم که زمین نخورد، گرسنه نماند، به وسیله  خطرناک دست نزند. به دنبالش راه می رویم. همه جا! نمی گذاریم آب توی دلش تکان بخورد. تا کوچکترین صدایی از او بشنویم به هوا می پریم. همه اینها از ویژگیهای یک والد مراقب است. نه تنها مراقب که مهربان و در دسترس و پاسخگو. چنین والدی تجربه ای مثبت و قابل اعتماد از جهان را در نوزاد ایجاد و درونی می کند.

در این جهان می توانی منتظر پاسخهای مثبت باشی! می توانی مطمئن باشی که تو را دوست دارند. می توانی آنچه را که نیاز داری بیان کنی و بخواهی. کسی تو را به خاطر ناتوانی سرزنش و شماتت نمی کند. کسی تو را زیاده خواه نمی داند. همه آدمهایی که تو را دوست دارند منتظرند تا تو بخواهی با آنها رابطه برقرار کنی. جای تو جای امنی ست. نگران نباش!

همه اینها پیامهایی است که ما به نوزاد یا کودکمان از ابتدا می دهیم و باید بدهیم.  انتظار ما این است که با این امنیت، نوزاد امنیت و امید به وجود موجودی مراقبت کننده و در دسترس را درونی کند و با اتکا به آن بتواند لحظاتی هم خودش خودش را تسکین بدهد و آرام کند.

سهم او!

حالا می شود ادامه ماجرای ارتباط را این گونه دید که چون نوزاد یا کودک هم یک سر رابطه است، باید توجه داشت که در این لحظه جز نیازهای مراقبتی و جسمانی، چه ادراکی از محیط دارد و دقیقا از ما چه می خواهد.

آیا این محرکهای محیطی بیش از توان انطباق اوست؟ به بیان ساده تر آیا از توجه ما، سر و صدا، پاسخگویی، پیشنهادها یا در این زمان از مراقبتهای لحظه به لحظه ما کلافه شده و لازم دارد که کمی هم که شده حضور داشته باشیم، اگر صلاح او را می خواهیم با کمترین دخالت در پیامهایی که می  دهد  سعی کنیم معنای پیامهایش را بفهمیم.

آیا رو برمی گرداند؟ آیا با دستش ما را به عقب می راند؟ جواب نمی دهد؟ پستانکش را تف می کند؟ اسباب بازی را نمی پذیرد؟ شیوه خودش را برای بازی ادامه می دهد؟ پیام ما را نادیده می گیرد؟ والدی که به پیامهای غیرکلامی کودکش حساس است، می داند که حرکات بدنی کودک پر از پیام هستند، چه برایش خوشایند باشند و چه ناخوشایند.

پیامهایش را دریافت کنیم!

بدن ابزار کودک است برای اینکه به ما نشان دهد از ما چه می خواهد و چه چیزی خوشحال یا آشفته اش می کند. 

نکته اینجاست که دریافت پیامی که در رفتار کودک پنهان شده ( او بدون اینکه قصد قبلی ای داشته باشد، نمی تواند آن را مستقیما به ما برساند) کار دشواری است، بنابراین هر والدی حتی اگر بسیار مشتاق هم باشد، پیام طرف دیگر رابطه یعنی کودک را ممکن است اشتباه برداشت کند یا اصلا به آن توجه نکند.

به همین خاطر تاکید این مطلب بر این است که به پیامهای پنهان و حتی آشکار حساس باشیم تا بتوانیم درک کنیم کودکمان چه دریافتی از محیط، محرکها و رفتارهای ما به عنوان بخش مهمی از محیط دارد.

اگر شرایط غیر از این پیش برود ما به عنوان مراقبین اصلی کودک یکطرفه و بدون توجه به دنیای او رفتار می کنیم. مثلا:
• بازی باید به روش ما باشد. 
• بنابراین ممکن است بالای سرش بایستیم و از روش خلاقانه اش در بازی و فعالیت دلخواهش خرده بگیریم.
• برای خورد و خوراکش بیش از حد مداخله کنیم. به احساساتش با بی  اعتنایی نگاه کنیم.
عجیب است اگر کودکمان در چنین  شرایطی یا تبعیت را در پیش بگیرد یا پرخاشگری کند؟

یک کار نیازمند به تمرین!

به نظر می رسد هماهنگ شدن با کودکان برای ما چندان هم ساده نیست و نیاز به تمرین و توجه دارد.

چنین فاصله گرفتن آگاهانه و فرصت دادنِ برای با خود بودن، پس از تماس زیاد، پیامدهای مثبت زیادی دارد.

کودکان با احساسات و امیال خود آشنا می شوند و می توانند برای پاسخ دادن به نیازهایشان به خود متکی شوند.

تصویر و خودپنداره کودک نسبت به خودش اطمینان بخش و امیدوار کننده است. کودک می تواند انعطافپذیری بیشتری را در مواجهه با مشکلات و تجربه های جدید از خود نشان دهد و تصویر ذهنی پایدارتری از خود داشته باشد.

 نکات درِ گوشی!

توجه کنیم که آیا تنها بودن، مخصوصا به طور فیزیکی برای خود ما چه معنایی دارد؟ آیا برایمان سخت و آزار دهنده است؟

آیا به هر قیمتی که شده از تنهایی فرار می کنیم و بنابراین برایمان سخت است که کودکمان حتی برای زمانی کوتاه با خودش باشد و خودش به تنهایی از پس تسکین دادن خود برآید؟

طبیعی است که منظورمان زمانهایی نیست که کودک دچار یک چالش یا احساسات نیرومندی است که او را به شدت آشفته کرده است ! 
بدون شک در این زمانها، تنهایش نمی گذاریم و همدلی با او را از یاد نمی بریم.

همچنین لازم است به شخصیت بی مانند هر کودک توجه کنیم. بعضی از کودکان نیاز بیشتری به فضاهای آرام، تنهایی و ارتباط با خود دارند و حتی از آن لذت می برند.

در چنین لحظاتی مانع ارتباط آنها با خودشان  و نگران نباشیم. آنها دوباره به آغوش ارتباط با ما باز می گردند!