نفس‌ها در حمل و نقل عمومی به شماره می‌افتد

مینا حیدری خبرنگار اطلاعات نوشت: یک روز بارانی درست در همین آذرماه را تصور کنید که خسته از کار روزانه، می‌خواهید به خانه برگردید. فرض کنید نزدیک‌ترین ایستگاه تاکسی به شما پایانۀ میدان ونک است. تعداد افراد منتظر در صف‌های تاکسی در خطوط مختلف، بسیار زیاد است، برخی زیر سکوها ایستاده‌اند و باران نمی‌خورند و عدۀ دیگری سرتا پا خیسند. با توجه به مشکلات فراوان شهر، در روزهای بارانی باید دست‌کم چهل دقیقه تا یک ساعت برای رسیدن تاکسی در نظر بگیرید. تاکسی‌های اینترنتی، مسیر ونک تا خیابان پیامبر غربی را بین 250 تا 290 هزار تومان قیمت می‌دهند. به ناچار خود را به متروی حقانی می‌رسانید، کاملا خیس. ماسکتان را عوض می‌کنید و وارد مترو می‌شوید. منتظر قطار می‌مانید و در شلوغی جمعیت سوار می‌شوید و تازه، مسیر و ماجراهای آن آغاز می‌شود.

مشکلات رایج

محمدجواد علیمردانی دربارۀ دلایل نارضایتی مردم در استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی می‌گوید: میزان دسترسی به خدمات شهری می‌تواند یکی از دلایل نارضایتی مردم در هنگام استفاده از وسایل نقلیۀ عمومی باشد، اما خطوط مترو به میزان خوبی در سطح شهر تهران فعالیت می‌کنند و با تکمیل خطوط 6 و 7، تقریبا 70 درصد شهر تهران را پوشش می‌دهند.

افزون بر آن‌ خطوط بی.آر.تی گسترش داده شده، شرکت‌های اتوبوس‌رانی و تاکسی‌رانی نیز یکسره در حال ارائه خدماتند، بنابراین مشکل اصلی مسافران، دسترسی به خدمات حمل‌و‌نقل عمومی نیست؛ زیرا حدود 70 درصد حمل‌و‌نقل عمومی، در دسترس مسافران قرار دارد. مشکل در میزان سرویس‌دهی خدمات شهری است.

کمبود ناوگان، فرسودگی، ازدحام بیش از حد، نبود تهویه، نبود وسایل گرمایش و سرمایش سالم، تأخیر اتوبوس‌‌ها، فرسودگی تاکسی‌ها و ون‌ها و سوء مدیریت از مشکلات رایج حمل‌ونقل عمومی است که گلایۀ مسافران را در پی دارد.

وی می‌افزاید: از 303 هزار دستگاه تاکسی، 203 هزار مورد آن بالای ده سال عمر دارند و از سال 1396 هیچ تسهیلاتی برای نوسازیشان تخصیص نیافته است. نوسازی نشدن ناوگان، تنها مربوط به تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها نیست، در مترو نیز وضعیت به همین صورت است.

در خطوط مترو، نزدیک هفت سال است که هیچ قطاری اضافه نشده و در حال حاضر که خطوط 6 و 7 در حال گسترش و تکمیل هستند، به ناچار قطارهای سایر خطوط به آن‌ها تخصیص می‌یابد و همین مسأله، فاصلۀ حرکت قطارها را طولانی‌تر می‌کند. دربارۀ بی.آر.تی نیز گمان می‌کنم از ده سال پیش، یعنی پس از دوران شهرداری آقای محمدباقر قالیباف، این ناوگان تجهیز نشده است.

مشکل قطارهای مترو

این کارشناس عملیات مترو، دربارۀ واگن‌های متروی تهران می‌گوید: در مترو، واگن ایرانی وجود ندارد. واگن‌های کنونی، شماری از واگن‌های قدیمی از نسل اول واگن‌های چینی‌اند که تکنولوژی آن‌ها مربوط به پنجاه سال پیش است.

این‌ها از سری اول واگن‌هایی هستند که در ابتدای تأسیس مترو، در خطوط 1 و 2 استفاده می‌شدند. بعدها واگن‌های به‌روزتری از چین خریداری شد که در ایران مونتاژ می‌شوند، اما الزاما همۀ قطعات آن‌ها چینی نیست.

برخی قطعات از آلمان، فرانسه، اتریش و دیگر کشورها تأمین می‌شود، اما به دلیل وجود تحریم‌ها چین این قطعات را خریداری می‌‌کند و به ایران تحویل می‌دهد. قطارهایی که از سال 1386 وارد ناوگان مترو شدند قطارهای بدی نبودند و امکانات بهتری داشتند، ولی به هرحال طول عمر دارند و قطعات فرسودۀ آن‌ها را باید تعویض و نوسازی کرد، همچنین ناوگان جدید باید افزوده شود.

 علیمردانی می‌افزاید: قطارهای قدیمی مترو، حدود چهل یا پنجاه دستگاه بود که تعدادی از آن‌ها از رده خارج شده‌ و از قطعاتشان برای تعمیر سایر قطارها استفاده می‌شود، ولی قطارهای قدیمی حدود 10 درصد از جابه‌جایی‌های شهروندان در مترو را پوشش می‌دهند. زمانی که خطوط 1، 2 و 4 به‌کار افتادند، واگن‌های نسل جدید به میزان خوبی وارد ناوگان مترو شد و شرایط متعادلی را ایجاد کرد، ولی با راه‌اندازی خط‌های 3، 6 و 7 نیازمندیم حتما قطارهای تازه‌ای به ناوگان متروی تهران افزوده شود.

ترافیک را به جان می‌خریم

این کارشناس ترافیک و حمل‌ونقل عمومی، دربارۀ دلایل رویکرد مردم به استفاده از وسایل نقلیۀ شخصی با وجود ترافیک سنگین در شهر تهران، می‌گوید: ناکارآمدی وسایل نقلیۀ عمومی، باعث گرایش مردم به استفاده از وسایل نقلیۀ شخصی شده است. استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، همیشه با ازدحام و شلوغی فراوانی همراه است.

کافی است شرایط جوی در شهر تهران تغییر کند و فقط به مدت نیم‌ساعت باران ببارد. در این شرایط، دسترسی شما به همه چیز مختل خواهد شد یا آن‌که باید هزینۀ بسیار زیادی برای دسترسی بپردازید که آن هم با دشواری میسر است. در گرمای تابستان هم استفاده نکردن وسایل حمل‌ونقل عمومی از دستگاه تهویه و کولر، یکی از ایرادهای اصلی و مهم ناگان حمل‌ونقل عمومی است که سبب می‌شود شهروندان ترجیح دهند ترافیک شهر تهران و مصائب پیدا کردن جای پارک را به جان بخرند تا هم حریم شخصی خودشان را حفظ کنند و هم با روشن کردن بخاری و کولر، با اندکی آسایش، سفرهای درون‌شهری خود را انجام بدهند.

اگر سیستم حمل‌ونقل کارآمد باشد مردم قطعا ترجیح می‌دهند از شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل عمومی، اعم از تاکسی، اتوبوس و مترو برای سفرهای درون‌شهری استفاده کنند.

علیمردانی می‌افزاید: دلیل دیگری که مردم ماشین شخصی را به وسایل حمل‌ونقل عمومی ترجیح می‌دهند، عدم تناسب هزینه‌هاست. قطعا خوشایند عموم مردم نیست که بگوییم هزینۀ‌ حامل‌های انرژی در ایران ارزان است، ولی این یک حقیقت است؛ هرچند پرداختن به آن به دلیل تبعات اقتصادی، سبب نگرانی مردم می‌شود. 

برای رفت‌‌وآمد در یک روز، پنج لیتر بنزین با نرخ لیتری سه هزار تومان مصرف می‌کنیم و استهلاک اندکی هم به ماشین وارد می شود، با این حال ترجیح می‌دهیم از ماشین شخصی استفاده ‌کنیم، برای این که اگر قرار باشد همان مسیر را با تاکسی طی کنیم باید بین پنجاه تا صد هزارتومان هزینه بپردازیم و اگر از اتوبوس استفاده کنیم پانزده تا بیست هزار تومان هزینه دارد، ولی اگر قیمت بنزین به قیمت جهانی نزدیک شود، یعنی به لیتری حدود سی هزار تومان برسد، دیگر به‌صرفه نیست که از وسایل نقلیۀ شخصی استفاده کنیم.

وی تأکید می‌کند: در بسیاری از کشورها، قیمت سوخت گران است، از این رو مردم از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند. چندین سال پیش در ترکیه، یارانۀ سوخت را قطع کردند و بنزین را با قیمتی بالاتر از قیمت جهانی به شهروندان ‌فروختند و مابه‌التفاوت آن را برای توسعۀ حمل‌ونقل عمومی سرمایه‌گذاری ‌کردند.

چون دسترسی شهروندان به وسایل حمل‌ونقل عمومی افزایش یافت و ناوگان حمل‌ونقل و مدیریت آن، کارآمدی خود را نشان داد، میزان استفاده از این وسایل نیز گسترش یافت. البته باید تأکید کنم این مسأله صرفا یک نظریۀ کارشناسی است و اگر بنزین گران شود و هزینۀ آن به توسعه و رونق حمل‌ونقل عمومی نینجامد، وضعیت بسیار ناگوار خواهد بود.

دو عامل اصلی آلودگی هوای تهران

علیمردانی می‌گوید: ناکارآمدی حمل‌ونقل عمومی، فرسودگی ناوگان و همچنین استفادۀ مردم از وسایل نقلیۀ شخصی به دلیل این ناکارآمدی، دو عامل مهم آلودگی هوای تهرانند؛ زیرا بسیاری از اتوبوس‌ها گازوییل‌سوز هستند و کیفیت گازوییل در ایران بسیار نامرغوب است.

این عوامل باعث آلودگی بیشتر هوای شهر می شود. بهترین راه مقابله با آلودگی هوا این است که ناوگان فرسوده از رده خارج شده و ناوگان جدید مانند اتوبوس‌های هیبریدی‌ جایگزین شود. حتی اتوبوس‌های برقی نیز مناسب شهر تهران نیستند.