گنج بی‌نظیری که در سایه غفلت مدیران روی امواج بالا و پایین می‌رود
ایران با داشتن ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی جنوبی و شمالی (۴۰ درصد مرزهای کشور) کشوری دریایی محسوب میشود، ولی در میزان استفاده از این نعمت خدادادی چندان موفق نبوده است.
اطلاعات نوشت: ایران حدود 10 درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می کند که با توجه به پتانسیل های موجود در کشور رقم پایینی تلقی می شود
دریاها و خصوصاً دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها از مواهب الهی و ذخایر و منابع سرشاری برای زمینه‌سازی رشد علم و فناوری، افزایش کار و ثروت، تأمین نیازهای حیاتی و تولید اقتدار و بستر مناسبی برای تمدن‌سازی هستند و در این میان ایران با موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بین دو دریا و برخورداری از هزاران کیلومتر سواحل و جزایر و ظرفیت‌های فراوان بر زمین مانده، لازم است با حضور مؤثر و بهره‌گیری از آنها به عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور در جهت احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا اقدام کند.
باید خاطرنشان کرد: دریا نعمت گران بها، دارایی ارزشمند و ثروت الهی است که توجه به نیازهای نسل آینده، بستر دریا را می‌توان یکی از آینده‌نگری های مهم رهبر معظم انقلاب پیرامون سیاست‌های ابلاغی توسعه دریامحور دانست؛ چرا که بحث ضرورت توجه به دریا و ظرفیت های آن و همچنین اهمیت این موضوع از دهه ۹۰به صورت پی در پی از سوی ایشان عنوان شده بود اما آن‌چنان که باید جدی گرفته نشد.
باید اشاره داشت: تعریف اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی عموماً با عنوان اقتصاد آبی یا ازآن یاد میشود،به معنای استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره های آبی اعم از اقیانوس ها، دریاها، دریاچه ها و جزایر برای رشد اقتصادی،بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی تعریف می شود.
مناطق ساحلی بستر فعالیت‌های عظیم اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌رود، به گونه‌ای که حدود دو سوم جمعیت جهان در محدوده ۶۰کیلومتری حاشیه دریاها استقرار یافته‌اند و بیش از ۸۰درصد از شهرهای بزرگ جهان که امروزه به عنوان قطب‌های تجاری شناخته می‌شوند، در مناطق ساحلی قرار دارند.
بنابراین، حوزه اقتصاد دریا فراتراز مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی است و مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و ازجمله حمل و نقل دریایی، گردشگری دریایی، انرژی های تجدیدپذیر، آبزی پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدنکاری دریایی است.
در این خصوص ایران با داشتن 5800 کیلومتر نوار ساحلی جنوبی و شمالی ( 40 درصد مرزهای کشور) کشوری دریایی محسوب می شود،ولی در میزان استفاده از این نعمت خدادادی چندان موفق نبوده است. بیشترین فعالیت در عرصه سواحل کشور مربوط به محدوده های شهری و روستایی و تأسیسات بندری است که همه اینها حدود 5 درصد از ظرفیت سواحل کشور را به خود اختصاص داده اند و حدود 95 درصد از این ظرفیت مورد توجه قرار نگرفته است. در حالی که این مناطق دارای اهمیت ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در مقیاس جهانی و منطقه ای هستند.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان سهم عمده ای از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می کنند. در این میان ویتنام و سپس چین با بیش از 50 درصد، در صدر قرار دارند؛این در حالی است که ایران حدود 10 درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می کندکه با توجه به پتانسیل های موجود در کشور رقم پایینی تلقی می شود.
ایران حدود یک درصد اقتصاد دریایی دنیا را بدون احتساب منابع نفتی و گازی و حدود 5 / 2 درصد را با احتساب این منابع به خود اختصاص داده است؛در حالی که از نظر پتانسیل موجود در اختیار، ایران از بین 184 کشور در رتبه چهلم قرار دارد، در صورتی که از نظر کسب درآمد وضعیت مطلوبی نداشته و بیشترین فعالیت های اقتصادی در عرصه سواحل کشور متمرکز در محدوده شهرهای بزرگ ساحلی است.
موضوع دیگر، چالش توزیع نامتوازن جمعیت در کشور و نگاه تمرکزگرایی و عدم توجه جدی به پتانسیل ها، ظرفیت و منابع نواحی مرزی و به خصوص در نواحی با مرز آبی بسیار جدی است.
به عنوان نمونه، هفت استان ساحلی ما که حدود 25 درصدمساحت کشور را به خود اختصاص می دهند، تنها دربرگیرنده حدود 10 درصد جمعیت کشور هستند. در حالی که بررسی هانشان می دهد که به ازای ایجاد یک شغل در بخش اقتصاد دریا، چهار شغل جدید ایجاد می شود که در مقایسه با سایر بخش ها بسیار قابل توجه است.
در این زمینه، نمونه های زیادی به چشم می خورد. به عنوان نمونه، با ایجاد بندر شهید رجایی، جمعیت بندرعباس و به طور کلی استان هرمزگان دو برابر شد و پس از آن با اضافه شدن صنایع مادر در ناحیه بندرعباس مانند صنایع پتروشیمی، آلومینیوم، کشتی سازی، فولاد وسیمان هرمزگان جمعیت این ناحیه بیش از پنج برابر شده است.
در این میان،همچنین استفاده از ظرفیت بالای کنشگری مناطق آزاد و ویژه در تحقق الگوهای اقتصاد دریا محور بسیار کلیدی است. در این خصوص می توان به تجربه موفق کیش در جذب گردشگر دریایی اشاره کرد.
ناگفته نماند: اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از ابتکارات اصلی برای اولین بار در برنامه هفتم توسعه مطرح و احکام مشخصی برای آن پیش بینی شده است.پ
استقرار ۸درصد جمعیت کشور در پسکرانه سواحل جنوب کشور و توسعه فعالیت‌های دریامحوری چون بانکرینگ و کشتی‌سازی از دیگر تدابیر پیشنهادی مندرج در لایحه برنامه هفتم توسعه بوده است.
همچنین توسعه مکران به عنوان یک ابرپروژه توسعه منطقه‌ای کشور و تبدیل آن به کانون جدید اقتصاد ملی با توسعه زیرساخت‌های بندری، ریلی، لجستیکی و ایجاد سکونتگاه‌ها و شهرهای جدید یکی از اصلی‌ترین راهکارهای پیشنهادی برای گذار از اقتصاد خشکی‌محور تاریخی کشور به اقتصاد دریامحور در آینده نزدیک است.
در این زمینه رئیس کمیسیون عمران مجلس چندی پیش در گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه در تمامی کشورهای دنیا، شهرهای بزرگ با اقتصاد قوی در کنار نوار ساحلی قرار دارند گفت: تا به امروز نتوانسته‌ایم به خوبی از اقتصاد دریا در کشور استفاده کنیم و متأسفانه نه تنها نتوانسته‌ایم به خوبی از اقتصاد دریایی کشور استفاده کنیم بلکه محروم‌ترین طبقه جامعه هم در نوار ساحلی سکونت دارند.
رضایی کوچی با تأکید بر اینکه باید فهم درستی از اقتصاد دریا محور در کشور ایجاد و شناخت خوبی نسبت به این مفهوم ایجاد شود، افزود: بنادر ایران از نظر فیزیکی شرایط خوبی دارند اما به بهترین شکل از نقش تجاری آنها استفاده نشده است.
وی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری به درستی به مقوله اقتصاد دریا محور اشاره کرده‌اند، گفت: سازمان بنادر و دریانوردی از ظرفیت‌های بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند در اقتصاد کشور نقش قدرتمندی ایفا کند و اقتصاد دریا محور با توجه به تأکیدات و منویات مقام معظم رهبری نیازمند تبیین و تحقق است.
