ریزگردهای سمی «گاوخونی» سلامتی مردم را تهدید می‌کند
بیدار شدن غول خفته گاوخونی یعنی فاجعه اقتصادی و اجتماعی، یعنی کانون‌های ریزگردی که امروز چشم و ریه دیار زنده رود را پر کرده است ، فردا بی‌شک ۱۴استان از جمله پایتخت را درگیر خواهد کرد.
اطلاعات نوشت: اگر تا 2 یا 3 سال قبل ریزگردهای برخاسته از تالابِ برهوت شده گاوخونی، شهر ورزنه و روستاهای اطرافش را درگیر کرده بود اکنون دامنه نفوذ ریزگردها به مناطق مرکزی استان اصفهان کشیده شده و در بهار و تابستان که باد از سمت شرق به غرب استان می‌وزد میزان ذرات معلق کمتر از ۱۰میکرون در هوای شهرهای اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، شاهین شهر، لنجان و فلاورجان در برخی روزها به مرز هشدار می‌رسد.
ریزگردهای حاوی فلزات سنگین کادمیوم و سرب برخاسته از بستر خشک گاوخونی و دیگر کانون‌های گردوغبار شرق اصفهان طی 2 سال گذشته نه فقط مناطق مرکزی که حتی به غربی‌ترین نقاط استان از جمله فریدن ، شهرضا و سمیرم در جنوب رسیده است .
این روزها، منطقه شرق اصفهان آبستن بحران‌های زیست محیطی است؛ از وجود ۱۰هزار هکتار کانون‌های فوق بحرانی گردوغبار به ویژه در دشت سجزی، صدها معدن و کوره گچ و آجر، بستر خشک رودخانه زاینده رود و ده‌ها هکتار زمین بایر کشاورزی که حالا به کانون‌های جدید و نقطه‌ای خیزش گردوخاک تبدیل شدند تا پهنه ۴۷هزار هکتاری خشکانده شده تالاب گاوخونی، ریشه در سوءمدیریت منابع آب دارد.
پرندگان مهاجر در سراب
حذف کامل حقابه گاوخونی از جداول منابع و مصارف، اداره کل محیط زیست اصفهان را وادار به شکایت قضائی از مدیران شرکت آب منطقه‌ای کرد، در نهایت با پیگیری قضایی، آذرماه سال ۱۴۰۲پس از سال‌ها، حقابه تالاب از محل سد زاینده رود به مدت محدود رهاسازی شد و طی حدود ۱۰روز 7 تا 8 میلیون مترمکعب آب به تالاب گاوخونی رسید .
حقابه تالاب گاوخونی بسته به میزان بارندگی سالانه در سرشاخه‌های حوضه زاینده‌رود متفاوت و سناریوهای مختلفی برای میزان تأمین نیاز آبی تالاب تعریف شده است؛ ۱۷۶میلیون مترمکعب حداقل حقابه‌ای بود که وزارت نیرو موظف است در سال‌های کم بارش و خشکسالی برای گاوخونی توزیع کند با وجود این، در شرایطی که در سال آبی کنونی بارش‌های حوضه زاینده رود در حد نرمال بوده است، شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به اداره محیط زیست وعده داد که پس از توزیع نوبت حقابه تالاب در آذرماه بسته به میزان بارش‌ها، یک نوبت دیگر در بهار ۱۴۰۳برای گاوخونی آب رهاسازی کند.
اگر چه اواخر اسفند و آغاز بهار امسال به دلیل بارندگی‌ها سیلاب از سایر زیر شاخه‌های حوضه گاوخونی به سمت تالاب خروشید و به آن جان دوباره داد،اما نوبت دوم رهاسازی حقابه گاوخونی به فراموشی سپرده شد و بزم و زادآوری پرندگان مهاجر و فلامینگوهایی که بهار امسال به میهمانی سراب آمده بودند، ناتمام ماند.
اراده‌ای بر تأمین نیاز آبی گاوخونی نیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در همین باره به مهر می‌گوید: بهار امسال توزیع آب برای اراضی کشاورزی شرق اصفهان از چهارم اردیبهشت آغاز شد و قرار بود تا سوم - چهارم خرداد آب برای آبیاری جاری باشد؛ طبق توافقی که با شرکت آب منطقه‌ای داشتیم، قرار بر این بود که یک هفته منتهی به بستن رودخانه، بند رودشتین را به سمت پایین دست باز کند تا آب به تالاب هم برسد اما بنا به دلایلی که شرکت آب منطقه‌ای آورد و مسائلی که با کشاورزان داشت این تعهد را اجرایی نکرد.
احمدرضا لاهیجان زاده با اشاره به این که منبع اصلی گاوخونی، رودخانه زاینده رود است و حدود ۹۰درصد آب تالاب از زاینده رود تأمین می‌شود و سایر منابع و زیرحوضه‌ها سهم ۱۰درصدی در تأمین آب در حوضه تالاب دارند، تاکید می‌کند: در محیط زیست معتقدیم که اگر اراده بر تأمین آب حداقلی می‌بود در این ایامی که آب برای کشاورزی شرق اصفهان باز می‌شد با اندکی افزایش دبی از بالادست نیاز آبی تالاب گاوخونی را هم می‌توانستند تأمین کنند. وی می‌افزاید: به هر حال از اواخر اردیبهشت تا هفته اول خرداد بهترین فرصت بود که یک نوبت دیگر مرطوب سازی تالاب انجام شود که هم حیات پرندگان مهاجر به مخاطره نیفتد وهم گردوغبار این پهنه ۴۷هزار هکتاری را مدیریت کنیم که 3ماه تابستان مشکلی نداشته باشیم، اما این اتفاق نیفتاد.
خیز ریزگردها از گاوخونی به اصفهان
همچنین معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان می‌گوید: بیشترِ غباری که در اصفهان طی تیرماه امسال درگیر بودیم به کانون‌های داخلی استان بر می‌گردد که بخشی از سمت مناطق شرق و شمال استان بوده است.
حسین اکبری با اشاره به این که استان اصفهان بیش از یک میلیون و ۷۰۰هزار هکتار عرصه غبار خیز دارد، می‌افزاید: تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد در چهارم تیرماه کانون‌هایی در شمال استان اصفهان در منطقه اردستان و آران و بیدگل و جنوب سمنان فعال شده و ریزگردهای آن تا کلانشهر اصفهان و یزد هم رفته است؛ همچنین به طور کانون‌های محلی، خیزش لحظه‌ای گرد وغبار را در شرق اصفهان از منطقه سجزی، برخوار و تالاب گاوخونی داشتیم .
وی با بیان این که اکنون سطح تالاب گاوخونی تقریباً خشک100 درصد است ادامه می‌دهد: سطح تالاب گاو خونی سال‌های سال از زمانی که کشاورزی و سکونتگاه در بالادست آن شکل گرفته و از صنایع انواع پساب‌ها و فاضلاب‌ها به سمت آن روانه شده به سموم مختلف آلوده و اکنون رسوبات و غبار خیزی تالاب یک خطر جدی است که ما را به این نتیجه می‌رساند که حقابه تالاب گاوخونی هم برای استمرار خدمات اکوسیستمی وهم برای جلوگیری از تهدیداتی که خشک شدن یک تالاب دارد، ضروری است، زیرا گاوخونی شرایط ویژه و پتانسیل غبارخیزی بالایی دارد.
