این ویروس معاملات بانکی ایران را آلوده کرده است

علی البرزی: هر ساله در این مقطع زمانی به هر بانک یا موسسه اعتباری که مراجعه می‌کنیم، موضوع سیاست‌های جدید بانک مرکزی، درباره  نرخ سود‌های بانکی با حرف و حدیث‌های گوناگون نقل محافل است.

سیاست‌هایی که هر ساله با کاهش و افزایش نرخ سود‌های بانکی تدوین شده  و ادعا دارد بر مبنای بانکداری بدون ربا و اسلامی تدوین می‌شود!

در روز‌های گذشته هم معاون بانک مرکزی ضمن هشدار به هیأت مدیره بانک‌ها درباره رعایت نرخ سود‌های مصوب گفته است: «بانک‌های متخلف باید حداکثردر دو هفته آینده نسبت به اصلاح نرخ غیرمتعارف سود سپرده‌ها اقدام کنند، در حال حاضر ۷ بانک نرخ مصوب سود بانکی را رعایت نمی‌کنند!

آیا با این اوصاف حرکت نظام بانکداری کشور در مسیر بانکداری اسلامی و بدون ربا است؟

اگر تا چند سال پیش توجه به واژگانی مانند روزی حلال و پاک از اهمیت ویژه‌ای در زندگی روزمره برخوردار بود و معاملات و قرارداد‌های بین اشخاص و سازمان‌ها با توجه به این مولفه‌های مهم شکل می‌گرفت، اما این روز‌ها شاخصه‌ها و مولفه‌های دیگری در معاملات مالی بین دو طرف به ویژه در حوزه عملیات بانکی تعیین کننده است.

 شاخصه‌هایی که همچون ویروسی معاملات بانکی در ایران را آلوده کرده است و شواهد موجود نشان می‌دهد، دامنه فعالیت این ویروس هم روز به روز بیشتر و عمیق‌تر می‌شود.

*نگاه مردم به «بانکداری اسلامی»

در حال حاضر بین گفتگو‌های مردم کوچه و بازار و دیالوگ‌هایی رد و بدل می‌شود، مثلی وجود دارد با این مضمون: «بانکداری اسلامی یعنی ضرر مشتری!» مثلی که در سال‌های گذشته با توجه به شرایط حاکم بر بازار مالی و اعتباری کشور و سود‌های غیرقانونی و بالای برخی موسسات پولی به مشتریان در جامعه به عینه مصداق پیدا کرده است.

موضوع مهمی که کارشناسان اقتصادی و حوزه بانکداری هم به آن تاکید داشته و دارند و بار‌ها از طریق تریبون‌های گوناگون و رسانه‌ها نسبت به از بین رفتن اصل و اساس بانکداری اسلامی هشدار داده و می‌دهند.

همگان به اتفاق بر این باورند که بانکداری اسلامی تنها مفهوم لفظ اسلامی نیست، بانکداری اسلامی در جان و بطن خودش رشد اقتصادی می‌آورد، همان طور که خلاف آن و اجرای ناقص و یا دست و پا شکسته آن هم اقتصاد ملی را دچار مشکل می‌کند.

جالب اینجاست که برخی بانک‌ها و موسسات دارای سابقه و مجوز که از قضا طلایه دار مشتری مداری و حفظ حقوق مشتری هستند هم به اصل تبلیغ و جریان سازی برای ترویج فرهنگ بانکداری اسلامی چندان که باید توجهی ندارند و به این موضوع با اهمیت با عینک تشریفاتی نگاه می‌کنند.

در حقیقت آنقدر تبلیغ برای سود‌های بیشتر، سپرده گذاری مردم و جوایز مراحل قرعه کشی‌های گوناگون در اولویت است که نه تنها «بانکداری اسلامی» بین برنامه‌های اولویت دار تصمیم گیران و تصمیم سازان برخی بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری قرار ندارد، بلکه هر از چند گاهی به ویژه در سالروز تقویمی «بانکداری اسلامی» تنها با برنامه‌های تشریفاتی مانند انتشار بنر، برگزاری همایش و سمینار و ارسال پیام‌های تبریک به استقبال این روز می‌روند!

*همیشه خط کش و معیار وجود دارد

باید توجه داشت که همواره یک خط کش و معیاری در تمامی موضوعات وجود دارد، اگر چیزی بیش از آنکه حق قانونی، شرعی وعرفی افراد جامعه است، از شخصی دریافت کنیم، این مال ما را به حرام آلوده می‌کند.

درآمد چه درحوزه دولت وصول شود و چه در حوزه اشخاص، اگر از سقف و حد و دیناری که قانون معین کرده بیشتر دریافت شود، درآمد‌ها مخدوش است! متاسفانه این روز‌ها در حوزه بانکداری هم شاهد این موضوع هستیم.

پولی که به عنوان دیر کرد و جریمه از وام‌های بانکی گرفته می‌شود و یا سود‌های کلانی که بر خلاف بانکداری اسلامی برای برخی سپرده‌ها واریز می‌شود، این دریافت‌ها و پرداخت‌ها برکت را از اقتصاد کشور خواهد برد و مخدوش می‌کند.

در این بین نباید از شرایط اقتصادی هم غافل شد، چرا که اشتیاق بخشی از جامعه برای سرمایه گذاری در مجموعه‌های مالی و اعتباری و دریافت سود‌های کلان در اثر اقتصاد بیمار و آسیب پذیر است.

این روز‌ها به جای توجه و بازگشت به اصول بانکداری اسلامی در کشور، دائم در میدان رقابت بین بانکی بر طبل بالاترین سود برای جذب مشتری بیشتر و در نهایت بالا بردن میزان سرمایه‌های بانکی می‌کوبیم.

این در حالی است که آنچه در واقعیت بانکداری اسلامی است، تفاوت‌های بسیاری با شرایط روز جامعه و سیستم بانکداری در کشور دارد.

* انصاف داشته باشیم
‌
می‌توانیم در برخی مباحث بانکی کمی انصاف داشته باشیم و شرایط مردم و جامعه را هم در نظر بگیریم، همین موضوعات است که در وضعیت اقتصاد ملی اثر خواهد گذاشت و زمینه مشارکت مردم در فعالیت‌های اقتصادی را فراهم می‌کند و اجرای نادرست این موارد برکت را از اقتصاد ملی خواهد برد.

فراموش نکنیم، بانکداری اسلامی تنها مفهوم لفظ اسلامی نیست، بانکداری اسلامی در جان و بطن خودش برکت میاورد، همان طور که خلافش برکت را در اقتصاد ملی از بین می‌برد.

 بانکداری اسلامی برای بسط و گسترش در بدنه پولی و اعتباری کشور، نیازمند نگاهی نوین است؛ نگاهی به دور از تشریفات و اقدامات سمبلیک.