رامین مظفری کرمانی، عضو هیئت علمی گروه ارتقای سلامت پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی درباره احتمال ابتلا به اسهال و استفراغ در مسیر پیاده‌روی اربعین به ارائه نکاتی در این زمینه برای زائران پرداخت.

*اسهال چیست؟

زمانی که اجابت مزاج (مدفوع) شل و آبکی باشد، شما اسهال دارید. اسهال شایع است و اگرچه احساس بدی به شخص می دهد، اما معمولا مشکل جدی نیست.

اسهال معمولا دو تا سه روز طول می کشد، اگر به درمان نیاز داشته باشد معمولا داروهای بدون نسخه ضد اسهال کفایت می کند. بسیاری از افراد حداقل یک یا دو بار در سال اسهال را تجربه می کنند. اگر عارضه خاصی داشته باشید مثل سندرم روده تحریک پذیر، اسهال به دفعات بیشتری رخ می دهد.

*علائم اسهال چیست؟

در اسهال علائم زیر دیده می شود:

احساس مکرر دفع مدفوع

مدفوع رقیق یا شل

مدفوع آبکی

تهوع و استفراغ

نفخ شکم

کرامپ و گرفتگی

علائم شدیدتر که در اسهال های جدی دیده می شود، عبارتند از:

وجود خون، مخاط یا غذای هضم نشده در مدفوع

کاهش وزن

تب

اگر مدفوع آبکی بیشتر از 3 بار در روز دفع کنید و مایعات کافی مصرف نکنید، ممکن است دچار کم آبی شوید. کم آبی در صورت درمان نشدن می تواند فوق العاده خطرناک باشد.

*دلیل اسهال چیست؟

به طور معمول اسهال در اثر ویروس ایجاد می شود که روده را عفونی می کند.

*چه موقع باید به متخصص مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:

وجود خون در اسهال یا مدفوع سیاه و قیری شکل

تب بالا یا تبی که بیشتر از 24 ساعت طول بکشد

اسهالی که بیشتر از 2 روز ادامه یابد

تهوع و استفراغ که مانع نوشیدن مایعات یا جایگزینی مایعات از دست رفته شود

درد شدید شکم

اسهال پس از برگشتن از مسافرت خارج از کشور

اگر هر یک از علائم زیر را در زمان اسهال داشتن مشاهده کردید، یا علامت کم آبی (دهیدراسیون) داشتید، بلافاصله به بخش اورژانس مراجعه کنید:

ادرار تیر

کم شدن مقدار ادرار (کمتر از حد معمول)

سریع شدن ضربان قلب

سردرد

خشکی پوست

احساس تحریک پذیری یا سرگیجه

*درمان اسهال چیست؟

داشتن یک رژیم غذایی اصولی در زمان بیماری اسهال به رفع این بیماری کمک زیادی می‌کند. همچنین، این نکته را به خاطر داشته باشید که پس از هر بار اجابت مزاج و مدفوع شل، مایعات از دست رفته بدن خود را با خوردن حداقل یک فنجان آب یا مایعات جبران نمایید:

نوشیدن مایعات فراوان مانند نوشیدنی‌های الکترولیتی (مخلوط شکر، نمک و آب)، آب و آبمیوه‌های بدون شکر

خوردن نوشیدنی و مایعات فراوان در بین وعده‌های غذایی نه همراه با غذا

خوردن عرق نعناع و آب جوش به همراه نبات

میزان مجاز نوشیدن مایعات و یا ( او آر اس) در کودکان کمتر از دو سال بعد از هر مدفوع شل می‌توانند تا نصف فنجان و کودکان دو تا ۱۰ سال تا یک فنجان و کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان به صورت نامحدود می‌توانند مایعات و یا (او آر اس) مصرف کنند.

اگر محلول (او آر اس) در دسترس نبود، شش قاشق چای‌خوری شکر به‌علاوه یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیتر آب سالم مخلوط و طبق دستورفوق مصرف شود.

در صورتی که در طول پیاده روی اربعین مبتلا به علایم گوارشی مانند دل‌درد، دل‌پیچه، اسهال شدید، قبل از هر گونه خوددرمانی (به‌ویژه مصرف آنتی‌بیوتیک) در اسرع وقت به نزدیک‌ترین درمانگاه هلال احمر جمهوری اسلامی ایران در شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و بغداد در کشور عراق و به کلیه مراکز خدمات جامع سلامت در شهرهای مختلف ایران و همچنین پایگاه‌های مراقبت بهداشتی درمانی در پایگاه‌های مرزی مراجعه و خدمات آزمایشگاهی و درمانی دریافت کنید. آقای دکتر

*برای درمان اسهال خوردن چه غذاهایی مفید است؟

برنج سفید، سیب یا آب سیب تازه، نان تست، فرنی برنج، بلغور جو دوسر، این خوراکی‌ها در روزهای‌ اول بیماری اسهال بسیار مفید هستند؛ اما توصیه می‌شود که آن‌ها را در وعده‌های کوچک میل کنید تا از کار کردن بیش از حد دستگاه گوارش جلوگیری نمایید.

غذاهای پروبیوتیک مانند ماست و دوغ به بهبود تعادل باکتری‌های خوب و بد در روده و هضم بهتر غذا کمک می‌کنند

نوشیدن آب فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی و دفع سموم از بدن

مصرف غذاها و مایعات سرشار از سدیم مانند سوپ، آبگوشت،

مصرف غذاها و مایعات غنی از پتاسیم از قبیل: موز، سیب‌زمینی آب پز، آبمیوه‌های رقیق شده

غذاها و نوشیدنی‌هایی که ممکن است اسهال را بدتر کنند:

آدامس بدون قند، گیلاس شیرین، آلو، نوشیدنی و داروهای کافئین‌دار مانند قهوه، نسکافه

آبمیوه‌های مصنوعی، انگور، عسل، خرما، انجیر، نوشابه، آلو

لبنیات از جمله شیر

شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در بعضی غذاها

غذاهای تند و سرخ کردنی

حبوبات شامل نخود، لوبیا، عدس

غذاهایی که باعث تولید گاز در روده‌ها می‌شوند مانند کلم، کلم بروکلی و گل کلم

سبزیجات خا

آجیل

گوشت‌های چرب از جمله ساردین و گوشت گوساله

*آیا اسهال خطرناک است؟

در بسیاری از موارد این بیماری نگران‌کننده نیست و بعد از چند روز با رعایت نکات غذایی و مراجعه به پزشک درمان خواهد شد. اما اگر اسهال باعث کم‌آبی شود و آن را جدی نگیرید می‌تواند خطرناک باشد.

کم‌آبی در کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار خطرناک است. بنابراین، اگر خودتان یا کودک دلبندتان به علائمی مانند موارد زیر دچار شدید، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه نمایید:

در بزرگسالان: تشنگی بیش از حد، خشکی دهان یا پوست، ادرار کم، نداشتن ادرار، ادرار تیره، تب بالای ۳۹ درجه

در کودکان: خیس نشدن پوشک به مدت سه ساعت یا بیشتر، تب بالای ۳۹ درجه، خشکی دهان یا زبان، گریه کردن بدون اشک، خواب آلودگی، گودی چشم

برای پیشگیری از اسهال می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

غذا و آشامیدنی ها را با دقت انتخاب کنید.

تنها غذاهایی را مصرف کنید که کاملا پخته شده و داغ سرو می شوند.

از مصرف غذا های مانده خودداری کنید.

میوه ها و سبزیجات را تنها در صورتی مصرف کنید که یا آن ها را کاملا با آب تصفیه شده شسته باشید و یا پوست آن ها را کنده باشید.

تنها از نوشیدنی هایی که در کارخانه بسته بندی شده اند مصرف کنید.

از یخ استفاده نکنید چرا که مشخص نیست با آب تصفیه شده تولید شده باشد.

دستان خود را به طور مداوم با آب و صابون بشویید، به خصوص بعد از استفاده از دستشویی و قبل از صرف غذا.

اگر صابون و آب در دسترس ندارید، از مایع های ضدعفونی کننده حاوی الکل استفاده کنید.

به طور کلی، بهتر است از تماس دست ها با دهان تا حد ممکن خودداری کنید.

قبل از استفاده از ظروف اطمینان حاصل کنید که ظروف شسته شده و تمیز هستند.

مواظب کودکان باشید تا دست های آلوده یا سایر اشیا را در دهان خود نگذارند.

استفاده از آب معدنی و آب جوشیده شده بجای آب لوله کشی شهری.

 استفاده نکردن از گوشت خام یا نیم پز.

استفاده نکردن از محصوالت لبنی پاستوریزه نشده.

غذا را از فروشندگان خیابانی نخرید.

در آبی که ممکن است آلوده باشد، شنا نکنید.

هنگام دوش گرفتن دهان خود را ببندید.

نوشیدنی های گرم مانند قهوه یا چای را بخورید و مطمئن شوید که آب آن جوشیده باشد.

از دست دادن به هم پرهیز شود.

از لیوان و قاشق شخصی استفاده کنید.