مینا حیدری - روزنامه اطلاعات | اُفت کیفیت نظام آموزشی در ایران به مرحله بحران رسیده و یکی از نشانه‌های آن، پایین آمدن معدل دانش‌آموزان در مقاطع مختلف است. میانگین معدل دانش‌آموزان در خرداد ۱۴۰۳ در مجموع سه رشته ریاضی، تجربی و انسانی در پایه دوازدهم ۱۰.۹۸، پایه یازدهم ۱۰.۶۲ و پایه دهم ۱۱.۵۹ است که حکایت از وضعیت فاجعه‌بار سطح و کیفیت آموزش در مدارس سراسر کشور دارد.
میانگین معدل در پایه دوازدهم در رشته علوم تجربی ۱۲، رشته ریاضی فیزیک ۱۱.۸۲ و رشته علوم انسانی ۹.۱۳ است. میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ بدین شرح بود: رشته تجربی ۱۱.۲۳، رشته ریاضی ۱۰.۷۹و رشته انسانی ۸.۷۵. باوجود افزایش نمرات دانش‌آموزان در خرداد ۱۴۰۳ که می‌تواند ناشی از طراحی بهتر سؤالات امتحانات نهایی یا عملکرد بهتر دانش‌آموزان باشد، متأسفانه همچنان میانگین نمرات، پایین است و اُفت معدل حداقل در شش سال اخیر مشاهده می‌شود.
ترازدهی ناعادلانه
باتوجه‌به این‌که امسال شرایط شرکت در کنکور تغییر کرده و سهم سوابق تحصیلی (معدل کتبی داوطلب که با توجه به نمرات امتحانات نهایی محاسبه می‌شود) در کنکور، ۴۰ درصد و سهم آزمون تستی کنکور ۶۰ درصد خواهد بود، دانش‌آموزان نیاز دارند معدل خود را ترمیم کنند.
درهمین راستا فرشاد ابراهیم‌پور، نایب‌رئیس کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند: «پس از بررسی موضوع تأثیر قطعی معدل در کنکور، اعضای کمیسیون مصوب کردند که تأثیر معدل برای پایه دوازدهم ۴۰ درصد باشد و همچنین معدل در پایه یازدهم اثر مثبت داشته و در پایه دهم بدون تأثیر باشد.علاوه بر این مصوب شد باتوجه‌به قانون سنجش و پذیرش دانشجو مصوب سال ۱۳۹۲و اصلاحیه سال ۱۳۹۵ مجلس، دروس عمومی نیز جزئی از کنکور سراسری باشد که در مصوبه تأثیر قطعی معدل، این دروس از کنکور حذف شده بود.»
اما بسیاری از داوطلبان کنکور ۱۴۰۴ برای این شرایط آمادگی ندارند و جمعی از آن‌ها در نامه‌ای به اعضای شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی، خواستار لغو تأثیر معدل پایه یازدهم در کنکور شدند. در بخشی از این نامه آمده است: «باتوجه‌به این‌که داوطلبان باید در امتحانات نهایی پایه‌های یازدهم و دوازدهم شرکت کنند، این مسأله منجر به تبعیض ناروا در حق دانش‌آموزان و داوطلبان به‌ویژه در مناطق محروم و فشار فراوان به آن‌ها می‌شود. همچنین این مسأله در تعارض با بند نهم اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و قاعده فقهی نفی عسر و حرج در دین مبین اسلام است. این وضعیت باعث افزایش چشمگیر استرس و سردرگمی در بین دانش‌آموزان و کنکوری‌ها شده است.
دانش‌آموزان از سراسر کشور مجبور به ایجاد یا ترمیم سابقه تحصیلی پایه یازدهم و دوازدهم به صورت همزمان هستند که هزینه‌های دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور را افزایش می‌دهد و آن‌ها را مجبور به تهیه کتاب‌ها و شرکت در کلاس‌های بیشتری می‌کند. همین موارد، بار مالی زیادی را به خانواده‌ها تحمیل خواهد کرد.»
احسان عظیمی راد، سخنگوی کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی عنوان می‌کند: «یکی از مشکلات این مصوبه، ترازدهی ناعادلانه است که متأسفانه نبود زیرساخت‌های کافی در آموزش‌وپرورش برای تصحیح اوراق، باعث تغییرات گسترده‌ای در رتبه‌بندی‌ها می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز بارها بر لزوم تغییرات و اصلاحات جدی در این مصوبه تأکید کرده و به‌طورکلی مبنای ما بر لغو تأثیر قطعی و بازگشت به قانون مجلس در تأثیر مثبت
است.
اگر زیر ساخت‌ها فراهم شود طرح تأثیر سوابق تحصیلی پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم، نظام آموزشی را به عدالت نزدیک‌تر خواهد کرد اما اگر فقط یک سال را معیار قرار دهیم ممکن است دانش‌آموزی به دلایلی نتواند در پایه دوازدهم موفق ظاهر شود.
اگرچه این طرح نمی‌تواند به‌خوبی عدالت آموزشی را برقرار کند و حتی ممکن است تبعاتی به همراه داشته باشد اما به‌هرحال امکان انجام تخلفات در بازه سه‌ساله کمتر از یک‌سال خواهد بود.
حقی برای همه دانش‌آموزان
ابراهیم سحرخیز، معاون سابق آموزش‌وپرورش دراین‌باره به اطلاعات می‌گوید: متقاضیان ایجاد سابقه تحصیلی یا ترمیم نمره می‌توانند بر اساس ضوابط و با درنظرگرفتن دیپلم و گروه آزمایشی مدنظرشان در امتحانات نهایی که وزارت آموزش‌وپرورش برگزار می‌کند شرکت کنند. از زمانی که تأثیر قطعی سوابق تحصیلی و معدل کتبی، جزو معیارهای آزمون کنکور قرار گرفت آموزش‌وپرورش این امکان را برای داوطلبان فراهم کرد. در سال‌های گذشته، سازمان سنجش اعلام کرده بود معدل‌های بالا تأثیر مثبتی بر نتیجه آزمون داوطلبان دارد اما طی این سال‌ها هیچ مستنداتی در این زمینه ارائه نشده که نشان دهد این اتفاق افتاده است و شاید شیوه‌ای برای ترغیب دانش‌آموزان به بهتر درس خواندن بود.
این کارشناس آموزش‌وپرورش ادامه می‌دهد: این حقی است که باید برای تمام دانش‌آموزان قائل شد؛ زیرا برخی دانش‌آموزان در سال‌های گذشته، تمام هم‌وغمشان را برای کنکور می‌گذاشتند و به‌جای این‌که بر مهارت‌های تشریحی دروس تمرکز کنند به کلاس‌های تست‌زنی می‌رفتند و مهارت‌هایشان را صرفا برای کنکور تقویت می‌کردند. برخی دانش‌آموزان، سال‌های تحصیلی خود را با نمرات پایین و به‌اصطلاح ناپلئونی می‌گذراندند یا درسی را تک‌ماده می‌کردند تا بتوانند معدلشان را به حدنصاب برسانند. ترمیم معدل این امکان را به دانش‌آموزان می‌دهد که نمراتشان را جبران کنند. آن‌ها می‌توانند در دو بازه مختلف برای ترمیم معدل اقدام کنند و اگر نمرات بالاتری کسب کردند، این نمرات را جایگزین نمرات قبلی کنند.
اگر داوطلبی نتواند در یک دوره از کنکور، رتبه کسب کند آسمان به زمین نخواهد آمد و سال بعد و سال‌های بعد نیز می‌تواند در این آزمون شرکت کند. درباره ترمیم معدل نیز همین اتفاق باید رخ بدهد و به‌منظور تحقق عدالت آموزشی، این فرصت باید به شکل قانونی در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد.
داوطلبان مناطق محروم
آقای سحرخیز می‌گوید: در این میان داوطلبانی هم وجود دارند که از سال‌های قبل پشت کنکور مانده‌اند و حالا ممکن است به اصلاح سوابق تحصیلیشان نیاز داشته باشند. بنابراین باید به کلیه داوطلبانی که قصد شرکت در کنکور را دارند این فرصت را بدهیم تا نمراتشان را ترمیم کنند. باوجوداین‌که من مخالف آموزش‌وپرورش پولی هستم اما آموزش‌وپرورش می‌تواند در دوره اول، این آزمون را رایگان برگزار کند و در دوره‌های بعد مبالغی را از افراد دریافت دارد تا هم درآمدی برای آموزش‌وپرورش باشد و هم هزینه‌های آزمون تا حدودی تأمین شود؛ زیرا برگزاری این آزمون نیازمند تجهیز محل برگزاری، به‌کارگیری ممتحنین، تصحیح برگه‌های آزمون و اعلام نتایج است.
البته باید در این میان به شرایط دانش‌آموزان مناطق محروم توجه ویژه‌ای داشت تا آن‌ها هم به‌سادگی بتوانند در آزمون ترمیم معدل شرکت کنند. باید برای آن‌ها تخفیفات ویژه‌ای قائل شد و اگر شرایط اجازه می‌دهد برایشان کلاس‌های تقویتی برگزار کرد تا این آزمون را بهتر پشت سر بگذارند. این اقدامات می‌تواند تأثیر بسزایی در رشد معدل دانش‌آموزان مناطق محروم داشته باشد.
او می‌افزاید: این اتفاق سبب می‌شود که تنها یک دهک برخوردار کشور، رتبه‌های برتر کنکور را کسب نکند؛ اگرچه اکنون رقابت بر سر نوبت‌های روزانه، دانشگاه‌های خاص و رشته‌های سرآمد است و در دانشگاه‌های دیگر به‌سادگی می‌توان حتی با معدل پایین هم قبول شد.
در همین راستا باید اقداماتی انجام شود که دهک‌های پایین جامعه احساس نکنند که ساختار نظام آموزشی مبتنی بر تبعیض و نظام آموزشی به‌صورت آشکار و پنهان، طبقاتی است.
عدالت آموزشی
آقای سحرخیز می‌گوید: وقتی تأثیر ۴۰ درصد سوابق تحصیلی در کنکور قطعی می‌شود، باید به افرادی که در بازه این سال‌ها درس نخوانده‌اند هم فکر کرد و برای آن‌ها نیز این فرصت را قائل شد. اگرچه این داوطلبان پرتعداد نیستند اما نمی‌توان حقوق آن‌ها را نادیده انگاشت.
مثلا در زمان وزارت آقای محمدعلی نجفی، تغییراتی در سیستم آموزشی صورت گرفت و محتوای کتب تغییر کرد تا دانش‌آموزان بر مبنای نظام جدید درس بخوانند. در اوایل انقلاب هم تغییراتی در نظام آموزشی صورت گرفت؛ در آن دوران رشته‌هایی مانند علوم‌انسانی نداشتیم و به جای آن رشته اقتصاد، علوم اجتماعی و ادبیات، فرهنگ و هنر بود اما بعد از انقلاب، رشته علوم‌انسانی و ادبیات فارسی شکل گرفت.
داوطلبان میانسال یا مسن را نمی‌توان به دلیل شرایط سنی از شرکت در کنکور منع کرد اما باید این شرایط برای آن‌ها هم فراهم باشد تا با استفاده از آزمون ترمیم معدل، بتوانند با عدالت در این رقابت
شرکت کنند.
این کارشناس آموزش‌وپرورش بیان می‌کند: افزایش تعداد دفعات ترمیم معدل به دانش‌آموزان انگیزه می‌دهد که اگر یک‌بار در آزمون شرکت کردند، دوباره تلاش کنند تا نمره بهتری به دست بیاورند و همین‌طور که اگر در طول سال تحصیلی، دانش‌آموزی به هر دلیل نتوانست در آزمون شرکت کرده یا نمره دلخواهش را کسب کند، در خرداد، شهریور یا دی‌ماه بتواند دوباره امتحان دهد و معدلش را ترمیم کند.
