تجارت نیوز نوشت: آلودگی هوا به عنوان معضلی در کل سیاره، سلامتی انسان را به طور جدی تهدید می‌کند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سطوح ناسالمی از آلاینده‌ها سالانه منجر به مرگ میلیون‌ها نفر می‌شود.
عواقب آلودگی هوا برای سلامتی انسان بسیار گسترده است و شامل بیماری‌های تنفسی، قلبی عروقی، سرطان و مرگ زودرس می‌شود. علاوه بر این، آلودگی هوا خسارات اقتصادی قابل توجهی به کشور‌ها وارد می‌کند.
جعفر جندقی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در دی سال جاری اعلام کرد که مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در کشور در بازه یک سال میان ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، به میزان ۳۰ درصد افزایش یافت. همچنین داریوش گل‌علیزاده رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست نیز در آذر امسال اعلام کرد که در سال ۱۴۰۱، بالغ بر ۲۶ هزار نفر در ایران جان خود را به دلایلی از دست داده‌اند که منتسب به آلودگی هوا بوده است. خسارت ناشی از این مرگ و میر‌ها معادل ۱۱.۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
افزایش هزینه‌های مرتبط با آلودگی هوا در ایران
خبرگزاری ایرنا سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که «آلودگی هوا سالانه ۲۲۵ میلیارد دلار از اقتصاد جهان را از بین می‌برد. اقتصاد ایران نیز هر سال ۲.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به دلیل آلودگی هوا از دست می‌دهد.»
در همین گزارش به نقل آمده بود: «سازمان ملل در روز جهانی محیط زیست هشدار داد که از هر ۱۰ نفر روی زمین، ۹ نفر هوای آلوده تنفس می‌کنند. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، این مساله به بحران جهانی مرگ تبدیل شده‌است. هر سال حدود ۷ میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان‌شان را از دست می‌دهند.»
آذر سال جاری نیز آرمان امروز در مورد هزینه‌های جانی و اقتصاد آلودگی هوا نوشت: «در گزارش سازمان بهداشت جهانی در خصوص کیفیت هوای جهان در سال ۲۰۲۲، در بین ۱۳۱ کشور جهان که مجهز به ایستگاه سنجش این آلاینده هستند، ایران از منظر آلاینده PM۲.۵ در رتبه ۲۱ آلودگی قرار داشت... این مشکل نه تنها سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، بر حوزه سلامت نیز هزینه‌های سربار نیز تحمیل می‌کند. همچنین کل هزینه‌های مرتبط با مرگ و میر ناشی از همه علل منتسب به PM۲.۵ در کشور طی سال ۱۴۰۰ برابر ۱۱/۳ میلیارد دلار برآورد شده است.»
در بخش دیگری از این گزارش آماده بود: «در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، ۲۷ شهر ایران سطح آلودگی هوا بیش از حد مجاز را تجربه کرده‌اند که در برخی موارد به سه برابر حد مجاز رسیده است... طبق آمار وزارت بهداشت، سالانه ۲۰هزار مرگ در ایران به آلودگی هوا نسبت داده می‌شود که بیش از نیمی از جمعیت کشور در معرض هوای آلوده هستند. تنها در تهران سالانه بیش از ۳۷۰۰ نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که نتیجه آن ۳ /۲ میلیارد دلار خسارت است. ۲۰ درصد موارد سرطان ریه با آلودگی هوا مرتبط است و سوختن گازوئیل در فصول سرد سال باعث افزایش سطح آلودگی و مرگ‌ومیر ناشی از آن می‌شود.»
نیز در بهمن سال جاری به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس نوشت که تقریبا تمام استان‌های کشور با آلودگی هوا درگیر هستند و این مسئله روز‌به‌روز در حال گسترش است: «در این مطلب با تکیه بر گزارش بانک جهانی آمده که آلودگی هوا سالانه ۲.۶ میلیارد دلار به شهروندان تهران خسارت وارد می‌کند. سرانه خسارت وارده ناشی از آلودگی هوا برای هر شهروند تهرانی حدود ۳۰۰ دلار در سال است.»
آلودگی هوا، مشکلی ملی و جهانی
در ایران، مشکل آلودگی هوا به ویژه در استان خوزستان و شهر تهران وخیم است. طوفان‌های گرد و غبار در استان خوزستان به یک پدیده رایج تبدیل شده‌اند. آلودگی هوا در تهران نیز به دلیل وارونگی دما، ترافیک سنگین و فعالیت‌های صنعتی، به شدت بالا است. این امر منجر به افزایش بیماری‌های تنفسی و مرگ و میر زودرس می‌شود.
اما این معضل مقیاسی جهانی دارد. مناطقی با بیشترین آلودگی هوا عمدتاً در آسیا و آفریقا قرار دارند. با این حال، شهر‌های آمریکا، اروپا و مدیترانه شرقی نیز سطوحی از آلودگی را دارند که WHO آن را ناسالم می‌داند.
اقدامات مقابله با آلودگی هوا
اقداماتی برای مقابله با آلودگی هوا در ایران در حال انجام است که بیشتر آن‌ها در بعد اجرا، بسیار ضعیف هستند و بعضا روی کاغذ مانده‌اند. برای مثال برنامه‌های مرتبط به حمل و نقل عمومی و نوسازی ناوگان آن، سال‌هاست که از وعده‌های تکراری شهرداری‌ها محسوب می‌شوند. در ادامه به برخی برنامه‌های موجود برای مقابله با آلودگی هوا اشاره می‌شود:
- قانون هوای پاک: این قانون در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید و شامل تدابیر مختلفی برای کاهش آلودگی هوا از جمله جریمه برای آلایندگان، ارتقای کیفیت سوخت و توسعه حمل و نقل عمومی است.
- برنامه‌های کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها: این برنامه‌ها شامل اقداماتی مانند تعطیلی موقت واحد‌های صنعتی آلاینده، محدودیت تردد خودروها و معاینه فنی خودروها می‌شود.
- استفاده از انرژی‌های پاک: ایران در حال توسعه ظرفیت خود در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی است که می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند. البته کشور در این زمینه همچنان از قوانین موجود عقب مانده است.
اقدامات دیگری از جمله تشدید استاندارد‌های کیفیت سوخت، ترویج استفاده از خودرو‌های برقی و هیبریدی و افزایش فضای سبز در دستور کار قرار دارد. با وجود این اقدامات، هنوز راه زیادی برای حل مشکل آلودگی هوا در ایران باقی مانده است.
چه باید کرد؟
در ادامه، به برخی از راهکار‌های مؤثر برای مقابله با آلودگی هوا اشاره می‌شود:
- توسعه حمل و نقل عمومی: توسعه و ترویج استفاده از حمل و نقل عمومی، به ویژه مترو و اتوبوس‌های برقی، می‌تواند به کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک کند.
- معاینه فنی خودروها: معاینه فنی دوره‌ای خودروها و جلوگیری از تردد خودرو‌های آلاینده می‌تواند در کاهش آلایندگی هوا مؤثر باشد.
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: استفاده از منابع انرژی پاک مانند انرژی خورشیدی و باد می‌تواند به کاهش آلایندگی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی کمک کند.
- افزایش آگاهی عمومی: آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد مضرات آلودگی هوا و راهکار‌های مقابله با آن، از جمله اقدامات ضروری است.
در دنیا، ابتکار «Breathe Cities» با هدف کمک به شهر‌های سراسر جهان برای مقابله با آلودگی هوا آغاز شده است. این ابتکارِ ۳۰ میلیون دلاری، منابع و پشتیبانی لازم را برای ارتقای کیفیت هوا در اختیار شهر‌ها قرار می‌دهد. هوای پاک حقی اساسی برای همه انسان‌ها است. با همکاری و تلاش‌های مشترک می‌توان به این هدف دست پیدا کرد، اما در ایران همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد.
