اطلاعات نوشت: ایران با وجود داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز جهان، با بحران انرژی مواجه است. در پاسخ به این کمبودها، ایران و روسیه تفاهم نامه های متعدد گازی امضا کرده اند وهریک اهداف خاص خود را از آن دنبال می کنند.
«اومود شوکری» نویسنده کتاب «دیپلماسی انرژی آمریکا در دریای خزر» درباره همکاری گازی دو کشور ایران و روسیه درتحلیلی که ایرنا منتشر کرده، می نویسد: در سفر اخیر مسعود پزشکیان ،رئیس جمهور ایران به مسکو توافق نامه جدیدی برای واردات گاز روسیه از طریق آذربایجان بین روسیه و ایران امضا شد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک دراین باره گفت: در مورد سطوح بالقوه تحویل گاز، ما فکر می کنیم که باید با مقادیر متوسط، تا ۲ میلیارد متر مکعب شروع کنیم و در نهایت میزان گاز تحویل داده شده به ایران را به ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهیم.
به دنبال کاهش واردات گاز روسیه توسط اتحادیه اروپا در نتیجه درگیری مداوم در اوکراین، روسیه در تلاش است تا بازارهای انرژی خود را متنوع کندو دراین راستا، تحویل گاز به ایران می تواند روابط دوجانبه را با بعد تسلیحاتی و امنیتی و رو به رشد، تقویت کند؛ اما موانع زیادی وجود دارد که باید بر آنها غلبه کرد.
تولید گاز طبیعی ایران در سال های اخیر روندهای نوسانی را تجربه کرده است. تولید گاز از ۲۶۲ میلیارد متر مکعب در دسامبر ۲۰۲۲ به ۲۷۵ میلیارد متر مکعب در دسامبر ۲۰۲۳ افزایش یافته با این حال ، نابرابری شرایط موجود و انتظارات آینده وبخصوص چالش های پیش روی بخش گاز طبیعی ایران از جمله سرمایه گذاری ناکافی، محدودیت های تکنولوژیکی و تأثیر تحریم های بین المللی ،چالش ها را برجسته می کند. اما رشد پیش بینی شده، نشان دهنده پتانسیل بهبود تولید گاز در صورت رسیدگی ایران به این موانع و استفاده از ذخایر عظیم خود در کنار سرمایه گذاری های برنامه ریزی شده در فعالیت های اکتشافی و تولیدی است که البته در کوتاه مدت به دست نمی آید.
لذا برای مقابله با کمبودهای فعلی، مقامات دولتی ایران پیشنهاد کرده اند که صادرات گاز به نیروگاه های داخلی تغییر مسیر داده و نوسازی وسایل نقلیه و حمل و نقل عمومی را تشویق کنند. جواد اوجی، وزیر نفت وقت ایران، در تیرماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که ایران روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز روسیه را از طریق خط لوله پیش بینی شده دریای خزر وارد خواهد کرد. مقامات ایرانی امیدوارند با صادرات مجدد گاز روسیه به پاکستان، ترکیه و عراق، ایران را به عنوان یک هاب گازی منطقه ای تثبیت کنند. حجم پیش بینی شده واردات گازایران از روسیه نزدیک به یک سوم تولید روزانه ایران را تشکیل می دهد.
دراین راستا، یادداشت تفاهم بین ایران و روسیه نشان دهنده همسویی ژئوپلیتیکی فزاینده آنها است. آنها می خواهند هژمونی غرب را در بازارهای انرژی با همکاری با یکدیگر در ساختارهایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای برای ایجاد کریدورهای انرژی جایگزین براندازی کنند.به علاوه ، ساختار تجارت جهانی انرژی ممکن است با ابتکارات استفاده از ارزهای محلی که وابستگی به دلار آمریکا را کاهش می دهد، بیشتر واژگون شود.
همچنین ، توافق گازی بین روسیه و ایران این پتانسیل را دارد که روند های تجارت انرژی را تغییر دهد. لذا لحاظ کردن روندهای پیچیده منطقه ای و ایجاد زیرساخت های جدید برای حمایت از این صادرات ثانویه گاز در موفقیت این استراتژی ضروری است.
به عنوان مثال، بخش کلیدی توافق اخیر گازی ایران و روسیه ،ساخت یک خط لوله جدید در زیر دریای خزر بود که روسیه قرار است هزینه آن را بپردازد. با این حال، محدودیت های فنی و سیاسی برای عبور خطوط لوله در زیر دریای خزر وجود دارد؛ منطقه ای با جنبه های پیچیده زمین شناسی و اکولوژیکی.
لذا، روسیه و ایران اکنون تصمیم گرفته اند که یک خط لوله گاز از طریق جمهوری آذربایجان بسازند؛ شاید به عنوان جایگزینی برای یک خط لوله زیردریایی از طریق ترکمنستان یا دریای خزر. بااین وجود، مسیر زمینی کاربردی تر به نظر می رسد زیرا ساخت و نگهداری آن هزینه کمتری دارد و نیازی به تأیید همه کشورهای دریای خزر نیز ندارد.