رکنا نوشت: محققان دانشگاه هنگ‌کنگ، از روشی به نام «فعال‌سازی هدفمند حافظه» (TMR) استفاده کردند تا خاطرات مثبت را هنگام خواب تقویت و خاطرات دردناک را تضعیف کنند.
پژوهشگران درباره یافته‌هایشان که در مجله «پی‌ان‌ای‌اس» (PNAS) منتشر شد، نوشتند: «بازخوانی تجربیات دردناک یا آسیب‌زا می‌تواند به‌شدت ناراحت‌کننده باشد. خواب ممکن است فرصتی برای تقلیل چنین رنج‌هایی فراهم کند. ما روشی ابداع کردیم که با فعال‌سازی مجدد خاطرات مثبت جدیدتر هنگام خواب، خاطرات ناخوشایند قدیمی‌تر را کم‌رنگ می‌کند.»
در این مطالعه، مجموعا ۳۷ شرکت‌کننده قبل از خواب شبانه ۴۸ «کلمه بی‌معنی» را مشاهده کردند که هر کدام با یک تصویر ناخوشایند متفاوت جفت شده بودند. شب بعد، نیمی از این کلمات را همراه با تصاویر مثبت از چهار دسته شامل حیوانات، نوزادان، افراد و مناظر به آن‌ها نشان دادند. سپس پژوهشگران در طول مرحله خواب «بدون حرکت سریع چشم» (Non-REM)، از اشارات شنیداری حافظه استفاده کردند.
پس از بیدار شدن، شرکت‌کنندگان از تصاویر منفی خاطره کمتری داشتند و خاطرات آن‌ها از تصاویر مثبت قوی‌تر بود.
به گفته محققان نتایج به‌دست آمده با تحقیقات اخیر درباره فعال‌سازی هدفمند حافظه که نشان داده بود فعال‌سازی خاطرات خاص در خواب می‌تواند به فراموشی خاطرات دیگر (فراموشی اپیزودیک) منجر شود، هم‌راستا است. آن‌ها کشف کردند که فعال‌سازی هدفمند حافظه می‌تواند به‌طور خاص خاطرات مثبت تازه به‌دست‌آمده را فعال کند و خاطرات قدیمی ناخوشایند را تضعیف کند. به عبارت دیگر، این فرایند می‌تواند تاثیر خاطرات مثبت یا منفی بر فرد را تغییر دهد و حتی نحوه یادآوری و احساسات مربوط به آن تجربیات را کلا دگرگون کند.
دکتر ارنست لی موری، متخصص مغزواعصاب از تنسی، می‌گوید که فعال‌سازی هدفمند حافظه روشی برای درمان اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) و سایر خاطرات ناخوشایند و بد است. این کار با ترکیب نشانه‌های حسی (مثل صدا، بو، یا نور) با مداخلات درمانی انجام می‌شود و سپس، این نشانه‌ها در فازهای خاصی از خواب (مثل خواب عمیق یا حرکت سریع چشم) مجددا به فرد ارائه می‌شوند تا خاطرات ناخوشایند یا استرس‌زا کاهش یابند.
به گفته موری، روش جدید می‌تواند تاثیر احساسی خاطرات ناخوشایند را کاهش می‌دهد. در واقع چیزی فراتر از فقط کاهش یا سرکوب خاطرات ناخوشایند (بد) اتفاق می‌افتد و آن فعال‌سازی خاطرات مثبت جدیدتر هنگام در خواب بودن بیمار است. این یافته‌ها راه را برای تحقیقات بیشتر درباره روش‌های تضعیف خاطرات ناخوشایند و مرتبط با تروما هموار خواهد کرد.
او اشاره کرد که علاوه بر روان‌درمانی، گاه برای سرکوب کابوس‌ها یا سایر خاطرات ناخوشایند از دارو هم استفاده می‌شود. این مطالعه می‌تواند به یافتن روش‌هایی برای درمان این شرایط بدون استفاده از دارو منتهی شود، زیرا این داروها اغلب عوارض جانبی دارند.
الکس دیمیتریو، روانپزشک و بنیانگذار مرکز روانپزشکی و پزشکی خواب منلو پارک در کالیفرنیا که در این مطالعه شرکت نداشت، هم می‌گوید که این تحقیق «جذاب» است، زیرا درباره نحوه پردازش خاطرات در مغز هنگام خواب اطلاعات جدیدی ارائه می‌دهد. او اضافه کرد: «مغز ما در خواب در حال باز کردن، پردازش و بسته‌بندی مجدد احساسات است. من قبلا هم همیشه به بیمارانم می‌گفتم که خواب مانند درمانی برای تجربیات احساسی ما است.»
بسیاری از بیماران دکتر دیمیتریو گزارش داده‌اند که با بهبود کیفیت خواب، در خلق‌وخو و اضطرابشان تغییرات مثبتی مشاهده کرده‌اند. او خاطرنشان کرد: «شواهد نشان داده بود که در مرحله خواب عمیق (REM)، پردازش و تکرار و تنظیم احساسات در ذهن اتفاق می‌افتد، اما در این مطالعه، مداخله در مرحله خواب «بدون حرکت سریع چشم» (Non-REM) انجام شد که نشان می‌دهد احساسات در سایر فازهای خواب نیز پردازش می‌شوند.»
البته این مطالعه محدودیت‌هایی هم دارد. اول اینکه تجربیات احساسی در آزمایشگاه ممکن است نتوانند تروماهای واقعی را شبیه‌سازی کنند. از طرفی یافتن جنبه‌های مثبت در تجربیات به‌شدت آسیب‌زا و ترومازا کار آسانی نیست. نقش مرحله خواب عمیق (REM) در تنظیم خاطرات احساسی هم به بررسی بیشتر نیاز دارد.
