اطلاعات نوشت: در این مراسم محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری گفت: انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود و می‌توان مدعی شد که بالای 90 درصد جمعیت کشور، با کاریزمای امام (ره)، از انقلاب و او حمایت کردند. امروز در دهه پنجم انقلاب، سند چشم‌اندازی تدوین شد که جهت‌گیری اصلی آن رسیدن به جایگاه اول در منطقه در همه شاخص‌هاست و قرار است سال آینده به این هدف برسیم. اکنون بعد از گذشت 20 سال از تدوین این سند، باید پرسید چقدر در این مسیر حرکت کرده‌ایم؟ چقدر توانستیم در بخش نرم‌افزاری در راستای این سند حرکت کنیم؟ شاخص‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی می‌گویند خیلی از این اهداف فاصله داریم. چرا؟
عارف گفت: پاسخ این پرسش را باید از نخبگان و اهل فرهنگ بپرسیم. ما به جای سیاست جذب، سیاست دفع را دنبال کردیم. با نگاه جناحی و قیم‌مآبانه و تنگ‌نظرانه، از آرمان‌ها فاصله گرفتیم. باید بررسی شود چقدر از این ارزش‌ها فاصله داریم؟ اطرافیان، بچه‌ها و نوه‌های خودمان را ببینیم که وفاداری و تعهد آنها به آرمان‌های انقلاب نسبت به نسل اول چه وضعیتی دارد؟ باید از خودمان شروع کنیم. همه نخبگان فرهنگی و هنری کشور باید ظرفیت خود را برای تحقق آرمان‌های انقلاب به‌کار می‌بردند. اسلحه ما در سال ۵۷ارزش‌های فرهنگی بود اما چه کردیم که امروز به این وضع رسیدیم؟
وی یادآور شد: اکنون در آستانه تدوین سیاست‌های برنامه هفتم توسعه هستیم که 2 بخش دارد: در بخش نرم‌افزاری احکام خوبی وجود دارد که نیازمند شناخت وضع موجود، اراده و تشخیص شاخص‌ها برای اصلاح امور است. بخش سخت‌افزاری آن نیازمند منابع است ولی محل تأمین منابع دیده نشده و موکول شده‌است به اینکه دولت آن را معرفی کند.
معاون اول رئیس‌جمهوری افزود: برای تأمین این منابع بیشتر از کار اقتصادی باید در جامعه اعتماد ایجاد کرده و احترام به قانون را حاکم کنیم. باید ساز و کار فرهنگی و سپس سازوکار اقتصادی جذب سرمایه را فراهم کنیم. زمینه‌سازی برای جذب سرمایه، ایجاد اعتماد در جامعه و اعتماد به قانون، نیازمند کار فرهنگی است. باور داریم که شاخص‌های کمّی برنامه هفتم یک ضرورت انکارناپذیر است و باید به رشد 8 درصد برسیم. در این راستا باید برای بهره‌وری سهم قائل شویم. بهره‌وری یعنی فرهنگ. در همه شاخص‌های بهره‌وری، وضعیت نگران‌کننده‌ای داریم.
وی با اشاره به راهبردهای دولت در 4 سال آینده گفت: تلاش برای تحکیم سبک زندگی وظیفه وزارت ارشاد است. وزارت ارشاد یک نهاد حاکمیتی است نه دولتی و فعالیت‌های آن، محدود به دولت نیست. تلاش برای تقویت همبستگی و اعتمادبه‌نفس ملی و تقویت همبستگی ملی با محوریت معرفی مفاخر و اندیشمندان فرهنگی و معنوی هم از راهبردهای دولت است. در این چند دهه به‌جای اینکه الگوهای شاخص را معرفی کنیم، با اندک اختلاف نظر الگوسوزی کرده‌ایم و اکنون جوان و نوجوان ما احساس بی‌هویتی کرده یا هویت خود را جای دیگر جستجو می‌کند. این مسأله باید به‌صورت جدی در وزارت فرهنگ دنبال شود. حمایت از تولید محتوا در فضای مجازی با رویکرد گسترش فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و مقابله با تهاجم فرهنگی هم از دیگر راهبردهای دولت است.
اینترنت یک اتوبان است؛ کسی راه را نمی‌بندد، بلکه با خودروی متخلف مقابله می‌کند. شما باید محتوای خوب در فضای مجازی قرار دهید. اتوبان را نباید بست بلکه باید با محتوای غلط و غیرفرهنگی فضای مجازی مقابله کرد.
عارف تأکید کرد: ارتقاء سطح معیشت و خدمات تأمین اجتماعی اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه، محوریت صندوق اعتباری هنر، حمایت و افزایش تولید پویانمایی، ترویج اخلاق و فرهنگ غنی اسلامی متناسب باهمه اقشار جامعه به‌ویژه نوجوانان و جوانان هم راهبردهای دیگر دولت هستند. اولویت اول ما باید نجات جوانان و نوجوانان ما باشد. گرفتاری این قشر از میانسالان بیشتر است، در این زمینه سرمایه‌گذاری کمی کرده‌ایم.
معاون اول رئیس‌جمهوری، راهبرد دیگر را مهیاکردن امکان مشارکت مردم در فعالیت‌های فرهنگی و هنری و واگذاری آنها به مردم دانست و گفت: نیازی به دخالت دولت در مراسم مذهبی نیست. امروز دخالت‌هایی انجام می‌شود که نتیجه‌اش فاصله گرفتن مردم است؛ این مسأله باید اصلاح شود.
وی با تأکید بر پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی و زندگی اجتماعی، افزود: شاخص‌ها را باید با جدیت دنبال کرده و آنها را اعلام کنیم. محرمانه نگه‌داشتن شاخص‌ها راه‌حل نیست.
عارف خاطرنشان کرد: اهتمام به فرهنگ کتاب و کتابخوانی و استفاده از فناوری‌های نوین این حوزه و اهتمام به تحقق گردش آزاد اطلاعات و حمایت از فعالیت‌های رسانه‌ای و مطبوعات هم راهبردهای دیگر دولت هستند. ما باید در عمل نشان دهیم به گردش آزاد اطلاعات اعتقاد داریم. نباید به این خاطر اینکه ما را مورد نقد قرار می‌دهند، از گردش آزاد اطلاعات جلوگیری کنیم.
وی بسترسازی لازم در راستای نشر دستاوردهای انقلاب اسلامی، بهبود فضای کسب و کارهای هنری، فرهنگی و رسانه‌ای، توجه ویژه به تولیدات صنایع خلاق، توجه به حاکمیت قانون مالکیت معنوی و توجه به اصول و مبانی آمایش سرزمین را راهبردهای دیگر دولت دانست و گفت: اولویت اصلی دولت چهاردهم، آمایش سرزمین است زیرا کشور فقط تهران نیست؛ بلکه مجموعه همه استان‌ها و شهرها و روستاهایی است که مردم نجیب ما در آنجا زندگی می‌کنند و حق رشد و توسعه دارند. جوان‌گرایی هم یک شعار نیست؛ باید جوان‌ها را تربیت و آماده پذیرفتن مسئولیت کنیم. باید ریسک کرده و جوان‌ها را در کارها به کار بگیریم.
عارف با اشاره به اینکه بیش از 50 درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها خانم‌ها هستند که از قضا در زمینه‌های علمی، عملکرد بهتری نسبت به دانشجویان پسر دارند، تصریح کرد: این 50 درصد در تمامی برنامه‌های توسعه نادیده گرفته شدند. این بار باید برای خانم‌ها تبعیض مثبت قائل شویم تا بخشی از آنها پست‌های مدیریتی میانی و بالاتر را بگیرند .
معاون اول رئیس‌جمهوری افزود: برخی از اهالی هنر و قلم گلایه‌هایی داشته‌اند و برخی از آنها به دلیل موانع و گرفتاری‌هایی که برایشان ایجاد کرده‌ایم، از کشور رفته‌اند. ما از حضور آنها در کشور قطعا استقبال می‌کنیم؛ آنها سرمایه‌های ملی هستند و باید به وطن خود برگردند. باید در تصمیم‌گیری‌ها حذف و رفع محدودیت‌های سلیقه‌ای که بر هنرمندان اعمال شده، دنبال شود .
وی خاطرنشان کرد: رسانه‌ها هم باید با موضوعات، برخورد چالشی داشته باشند ولی نباید مسئولان را به حاشیه بکشند. رسانه‌ها کمک کنند خدمتگزاران مردم در مسیر درست بروند و آنها را با چالش‌های غیرضروری درگیر نکنند.
در این مراسم، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ طی سخنانی بیان کرد: بعد از دوره معاونت اولی مرحوم حسن حبیبی، یک بار دیگر این توفیق دست داد که معاون اول کابینه، یک شخصیت علمی ـ فرهنگی باشد.
وی افزود: من قصد ارائه برنامه ندارم. حق این بود که در این نشست بزرگان هنر سخن می‌گفتند و من شنونده بودم، اما فرصت کوتاه برگزاری جلسه سبب شد این آیین، به صورت یکطرفه برگزار شود. ولی این قول را می‌دهم که در جلسه صمیمانه‌ای در خدمت آقای رئیس‌جمهوری و آقای عارف، شنونده سخنان اصحاب فرهنگ و هنر باشیم.
وزیر فرهنگ خاطرنشان کرد: برداشت من این است که دولت آقای پزشکیان 2 رسالت بزرگ دارد و اگر در مسیر آنها بتواند گام‌های خوبی بردارد، به توفیق نزدیک شده‌است. رسالت اول، رسالت ملی و راهبرد وفاق و رسالت دوم، مقابله با انزوای ایران در سطح بین‌المللی است. در این دو مورد وزارت فرهنگ می‌تواند نقش پیشران ایفا کند.
صالحی تصریح کرد: گفتمان وفاق 3 ضلع دارد: یک ضلع داخل قوه مجریه است؛ به این معنی که ابرمسأله‌های ما فرابخشی هستند و ما به یک گفتمان وفاق درون کابینه نیازمندیم و نباید نگاه بخشی داشته باشیم.ضلع دوم، گفتمان قوه مجریه با حاکمیت است که دکتر پزشکیان به‌خوبی آن را طی کرده‌است. بخش مهم‌تر گفتمان وفاق در ضلع حاکمیت ـ ملت قرار دارد و وزارت فرهنگ به علت اینکه با بخش وسیعی از نخبگان حوزه فرهنگ، هنر، رسانه و دین سروکار دارد که می‌توانند نقش میانجی را میان دولت و ملت بازی می‌کنند؛ پس می‌تواند از طریق ارتباط با این نخبگان و به کمک آنها، انسجام درونی میان حاکمیت و ملت را ایجاد کند .
وزیر فرهنگ گفت: این قسمت نیازمند همت مضاعف است. اگر می‌خواهیم نخبگان نقش میانجی را در این وفاق بازی کنند، باید در برخی رویکردها تجدید نظر و برخی را تقویت کنیم. نکته اول حضور اصحاب فرهنگ در تصمیم‌گیری است. منظور ما مشارکت گزینشی و انتخابی نیست، زیرا در آن صورت بخشی که انتخاب نمی‌شود، به ضد مشارکت تبدیل خواهد شد. مشارکت باید فراگیر باشد .
وی افزود: رویکرد دوم، تأسیس و تقویت نهادهای صنفی اصحاب فرهنگ و هنر است. نهادهای صنفی رقیب نیستند و می‌توانند برای حاکمیت رفیق راه باشند. باید کوشید این نهادها در یک فضای باطراوت به نقش میانجیگری کمک کنند.
صالحی تأکید کرد: اگر وضع معیشت اصحاب فرهنگ و هنر مساعد نباشد، نمی‌توانند حال مردم را خوب کنند. سهم اصحاب فرهنگ و هنر در بودجه کشور بسیار کم است. سهم فرهنگ و هنر و رسانه و دین 6 دهم درصد بودجه است و این عدد خیلی کمی است. سرانه بودجه ما در ایران در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه 16 اما در آمریکا 184 دلار است. یعنی دولت‌ها برای فرهنگ خرج می‌کنند. حوزه اقتصاد فرهنگ هم باید جدی گرفته شود. دولت‌ها مسئول فرهنگ هستند، حتی در نظام‌های اقتصادی سرمایه‌داری.
وزیر فرهنگ گفت: رویکرد دیگر اینکه اگر می‌خواهیم اصحاب فرهنگ و هنر در این وفاق ملی سهم داشته باشند، توجه به حقوق و کرامت آنها را باید جدی گرفت. تحقیر، آنها را آزرده می‌کند. نمی‌گویم اصحاب فرهنگ و هنر قدیس هستند، بلکه مناسبات با آنها از نوع خاصی باید باشد. اگر می‌خواهیم آنها در وفاق دولت ـ ملت تلاش کنند، نباید احساس حقارت کنند.وی افزود: توجه به تغییرات ژرفی که در نظام حکمرانی فرهنگی اتفاق افتاده هم اهمیت دارد. اگر به تغییرات نسلی، جنسیتی و فناوری توجه نکرده و به اقتضائات زمان نگاه نکنیم، نمی‌توانیم از آنچه فکر می‌کنیم درست است صیانت کنیم.
صالحی تصریح کرد: راهبرد دوم، مقابله با توطئه برای انزوای ایران است. دشمنان تلاش کردند با ایران‌هراسی، ما را منزوی کنند؛ تا ایران را در پوسته خودش مدفون کنند که صدای ایران شنیده نشود.اگر بخواهیم ایران را از انزوا دور کنیم، اسب تیزروی این داستان، فرهنگ و هنر است. مزیت تاریخی ما در این زمینه است و ایران را به هنر و شعر می‌شناسند. مزیت معاصر ما هم در همین حوزه است. طبق سند چشم‌انداز نظام کشور، قرار بود تا 1404 به جایی برسیم که در منطقه سرآمد باشیم. اکنون می‌بینیم در زمینه فرهنگ و هنر در منطقه اول هستیم. تعداد دانشجویان در این سال‌ها افزایش یافته‌است. در سال 68، دو درصد دانشجویان در رشته هنر تحصیل می‌کردند ولی در سال 98 این عدد بسیار بیشتر شد. زنان هم در زمینه فرهنگ و هنر جایگاه خاصی پیدا کرده‌اند. در سال 63 تعداد 28 داستان‌نویس زن داشتیم که کتاب داشتند، درحالی که تعداد مردان در این زمینه 241 نفر بود ولی در سال 93، 1738 مرد و 1648 زن نویسنده داشتیم. این اعداد نشان می‌دهد که ما یک جریان رو به جهش در زمینه فرهنگ و هنر و پیشرفت زنان داشتیم. اینها استعدادهای به ثمر رسیده ما هستند .وزارت فرهنگ به اعتبار آن ظرفیت تاریخی و این ظرفیت موجود، می‌تواند مسیری برای مقابله با ایران‌هراسی و خروج ایران از انزوای تحمیلی طی کند.
وی خاطرنشان کرد: در این حوزه هم راهبردهایی وجود دارد؛ از جمله این که نقش ایرانیان خارج از کشور را نباید نادیده گرفت. آنها پل میانجی خوبی هستند و می‌توانند ایران را در مسیر خروج از انزوا یاری برسانند.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر پیشین ارشاد اسلامی نیز با گرامیداشت یاد شهدا و به‌ویژه شهدای پرواز اردیبهشت و شهید رئیسی گفت: جلسه تودیع و خداحافظی است اما برای من خداحافظی معنایی ندارد؛ ما افتخار می‌کنیم در این جایگاه قرار گرفتیم و خدمتگزاری کردیم و از امروز هم به‌عنوان یکی از اهالی این حوزه در خدمت بزرگان فرهنگ کشور هستیم.
وی افزود: ما در دوره 3 ساله گذشته تلاش کردیم نظام فرهنگی کشور یک سیاق متعالی پیدا کند. در زمینه حکمرانی فرهنگ و هنر و رسانه، وزارت ارشاد متولی اصلی اجرای سیاست‌هاست و باید مرجعیت پیدا کند و ما در این راستا تلاش کردیم.
اسماعیلی توضیح داد: در دوره تصدی‌ام بودجه وزارت ارشاد17 برابر شد و مجموعه‌های فرهنگی و هنری‌ای راه‌اندازی کردیم که نمونه آن در کشورهای همسایه نیست و از نظر امتیاز و امکانات بالاتر است. همچنین اقتضائات تعلیمی را فراهم کردیم و همه اسناد تکلیفی را تدوین و بخشی از آنها را ابلاغ کردیم؛ از جمله سند سینما، سند موسیقی، سند هنرهای نمایشی، سند بازی‌های رایانه‌ای و سند معماری. در واقع وزارت ارشاد، معماری را به دامان هنر برگرداند و امسال اولین جشنواره معماری فجر برگزار خواهد شد.
وی از وقایع سال 1401 به‌عنوان «فتنه فرهنگی» یاد کرد و گفت: ما در دفاع از اصول انقلابی و اسلامی هیچ لکنتی نداشتیم و جوان‌گرایی و توجه به ظرفیت‌های بانوان متعهد و متخصص از اصول ما بود. ما در وزارت ارشاد، متولی مد و لباس هستیم و از پوشش و حجاب دفاع می‌کنیم. غرب با بحرانی مواجه شده که محصول اومانیسم است ولی جامعه ایرانی به شدت خانواده‌محور بوده و موضوع عفاف و حجاب برای ما یک موضوع هویتی است. در مسأله عفاف و حجاب باید کار ایجابی کرد و وزارت ارشاد، دسترسی مردم به لباس‌های مورد توقع آنها را فراهم کرد.
در پایان با اهدای لوح تقدیر و یک جلد کلام الله مجید، از محمدمهدی اسماعیلی تقدیر به عمل آمد. یک تابلو فرش هم توسط سید عباس صالحی به وی اهدا شد. سپس حکم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط معاون اول رئیس‌جمهوری به دکتر سید عباس صالحی اعطا شد.
