روزنامه آرمان ملی نوشت: کارشناسان بر این باور هستند؛ زمزمه‌های گاه و بیگاه افزایش قیمت بنزین به مرحله عمل رسیده است و به نظر می‌رسد دولت بعد از اظهارنظرات فراوان مبنی بر کمبود بنزین و ضرورت واردات و ترویج فرهنگ صحیح مصرف بنزین و... به تدریج بر افزایش قیمت بنزین مصمم شده است، اما از سوی دیگر تجربه تنش‌ها پیرامون افزایش قیمت بنزین در دولت روحانی کمی پای تصمیم دولتمردان را سست کرده است تا در افزایش قیمت‌ها مردد بوده باشند.
این امر به ویژه با توجه به اجرای طرح‌های مالیاتی که باعث افزایش نارضایتی‌ها در بین مردم شده است، دولت را نگران از وکنش‌های سیاسی – اجتماعی به افزایش قیمت‌ها کرده است، اما به نظر می‌رسد تکذیبیه‌های بی‌پایان خبر افزایش قیمت بنزین و تکذیبیه فوری آن به تدریج رنگ باخته است تا جایی که اعتماد به توانایی دولت برای مدیریت اقتصاد کاهش یافته است. از این رو با محمود خاقانی، مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
• به نظر می‌رسد دولت در تامین درآمدهای نفتی خود دچار چالش شده است که این دغدغه‌ها با احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات افزایش نیز یافته است. تامین بنزین یکی از چالش‌هایی به شمار می‌آید که باوجود ضرورت افزایش قیمت آن بعد از سال‌ها، دولت را به دلایل سیاسی –اجتماعی و... مردد ساخته است. دلیل این سرگردانی و اظهارات ضد و نقیض و تکذیبیه‌ها چیست؟
- فقدان برنامه مناسب برای انرژی کشور را دچار سردرگمی کرده است، به عنون مثال؛ رئیس سازمان انرژی هسته‌ای اعلام کرده است؛ قصد ساختن نیروگاه هسته‌ای داریم که البته نیاز به میلیاردها دلار سرمایه‌دارد! این بی‌برنامگی در برنامه توسعه هفتم هم مشهود است؛ برنامه هفتم، برنامه پرابهامی تلقی می‌شود تا جایی که حتی قانونگذاران نیز نمی‌دانند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ همه ما می‌دانیم که بخش خصوصی در ایران به آن معنایی که تعریف شده است وجود خارجی ندارد، ما در واقع بیشتر با ایجاد بخش خصولتی آن هم در حد و اندازه بسیار کوچک خو گرفته‌ایم که در جوار سازمان‌های دولتی مشغول به کار هستند، اما به نظر می‌رسد که دولت با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، قادر به تدوین برنامه بلندمدت نیست و در حقیقت به اموری می‌پردازد که فقط جلوی چشمانش قرار دارد که بدون کارشناسی صحیح موانع و چالش‌های احتمالی آن، امکان شکست و تحمیل ضرر و زیان مالی آن بسیار است. از جمله این موارد می‌توان به سرگردانی که دولت در خصوص بنزین اشاره کرد، یک روز اعلام می‌شود سهمیه کارت سوخت کاهش می‌یابد، روز دیگر از جمع‌آوری کارت‌های سوخت در جایگاه‌ها سخن گفته می‌شود یا از طرح یارانه بنزین برای همه صحبت می‌شود که البته پیش بینی می‌شود این اظهارنظرهای متفاوت احتمالا به افزایش قیمت بنزین منتهی می‌شود و در مجموع به نظر می‌رسد دولت با فضاسازی برای کمبود بنزین سعی دارد که برای گران کردن بنزین بسترسازی کند.
• به نظر می‌رسد اختلاف‌نظرهایی در خصوص افزایش قیمت بنزین در کشور وجود دارد. این در حالی است که به نظر می‌رسد دولت همراه‌ترین مجلس را در جوار خود دارد، اما درباره افزایش قیمت بنزین اظهارات مختلفی از سوی نمایندگان صورت می‌گیرد که معلوم نیست چقدر با واقعیت تطابق دارد؟ پیش بینی شما درباره احتمال افزایش قیمت بنزین و تبعات آن چیست؟
- دولت سیزدهم در حال حاضر با بهره گرفتن از حمایت قوای دیگر، تمام قوانینی که در مجلس یازدهم تصویب و اجرا می‌شود به نفع خود برگردانده است، به عنوان نمونه رویه مالیات ستانی از بسیاری از امور که تولید را هدف قرار داده است که کاملا در راستای منافع دولت است و مردم نیز به دلیل گرانی‌ها هر روز بیش از روز گذشته فقیرتر می‌شوند، حال در نظر بگیرید که افزایش قیمت بنزین که همواره بر همه بازارها و کالاها و خدمات تاثیر فوری داشته است، چه تبعاتی به دنبال خواهد داشت؟ در حقیقت زمزمه افزایش قیمت بنزین هم خود باعث افزایش کرایه حمل و نقل و... شده است و بدیهی است افزایش قیمت بنزین باعث ایجاد آشفتگی در بازارهای دیگر خواهد شد که قطعاً خوشایند هیچکس نیست، اما با توجه به شواهد اینطور که معلوم است؛ بنزین را دولت گران خواهد کرد، هرچند اقدامی مناسب نیست و احتمالاً با مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد که به زعم دولت خوشایند نیست، اما بدیهی است این نارضایتی‌ها ناشی از وجود مشکلات اقتصادی است که در تضاد با میهن‌دوستی و حاکمیت نیست بلکه به دلیل فشارهای اقتصادی و سختی معیشت است.
• راهکار شما برای بهینه سازی برنامه‌ها در حوزه «انرژی» در کشور چیست؟
- بهترین راه‌حل در مرحله نخست تعریف برنامه‌ای مطلوب در سطح کلان است و در گام بعد به بررسی و بازبینی عملکرد خود بپردازد. به عنون مثال؛ اخیراً سهام برخی از پالایشگاه‌ها را به افراد حقیقی پولدار واگذار شده که خبر آن در بحبوحه گرانی ارز و طلا و سکه و تنش‌های فی مابین ایران و اسرائیل و.... گم شد، اما قطعاً این فرآیند باعث افزایش تورم می‌شود، از این رو بسیار مناسب است با ایجاد یک موج مطالبه‌گری در کشور، خواستار بررسی رویکردها و قراردادهایی که با ابهاماتی همراه است شویم تا با ایجاد شفافیت در آنها محلی برای توجیه برای انجام فسادها احتمالی در بخش‌های مختلف اعم از انرژی، صنعت و... نباشد و پلیس و قوه قضائیه نیز در این رابطه پیگیر باشند.
• روند افزاش قیمت بنزین در کشور همگام با دیگر اقلام و خدمات انجام نشده است و از این رو بسیاری از کارشناسان معتقدند چنانچه افزایش قیمت بنزین مانند دیگر کالاها به تدریج صورت می‌گرفت دیگر شاهد این انباشت انتظار افزایش قیمت و احتمالاً تاثیرات بد آن نبودیم، آیا به نظر شما افزایش قیمت بنزین در زمان حال بهتر از این نیست که به ناگهان با افزایش قیمت انفجاری و پیامدهای بدتر آن مواجه شویم؟
- در یک محاسبه و ارزیابی ساده می‌بینیم که حدود 25 میلیون خودرو در کشور با وجود 85 میلیون نفر جمعیت موجود است که البته بسیاری یا خودرو ندارند یا خودرو وسیله ارتزاق خانواده محسوب می‌شود، اما در مجموع مالکان خودرو از یارانه نهفته در بنزین بهره‌مند می‌شوند که البته تاثیر آن برای گروه‌های مختلف متفاوت است. حال دولت چنانچه کیفیت خودروهای تولید داخل را بهبود بخشد یا تمرکز بیشتری برای واردات خودروهای برقی بگذارد می‌توانیم اندکی از دغدغه بنزین و قیمت آن و واردات بنزین و... رهایی یابیم. البته دولت هر از چندگاهی اقدام به ارائه راه‌حل‌هایی به منظور بهبود شرایط در این زمینه می‌کند که البته کامل نیست، به عنوان مثال می‌توان به واردات خودروی برقی اشاره کرد که هنور زیرساخت خوبی برای آن فراهم نشده است، یا در توجیه کمبود بنزین، به تلاش برای کاهش استفاده از خودروهای شخصی متعدد بسنده می‌کند تا به ناچار از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند، البته به نظر می‌رسد تمام این اقدامات برنامه ریزی‌هایی برای ضروری جلوه دادن گران کردن بنزین باشد که گویا راه چاره‌ای جز آن نیافته‌اند.
• چرا مشکلات در صنعت نفت و بنزین برای ایران از قدیم به عنوان یکی از چالش‌های اصلی وجود داشته است در حالی که ایران از منابع طبیعی بسیاری در این بخش بهره‌مند است، ولی به شکل بهینه از آن استفاده نمی‌شود؟
- در حال حاضر حساب و کتاب شفافی درباره صادرات فرآورده‌های نفتی، گاز و... وجود ندارد، که البته به گفته مدیران و کارشناسان دلیل اصلی تلاش برای مخفی نگه داشتن کانال‌های مخفی صادرات نفت است، اما با وجود این مشکلات، به گفته برخی از مقامات ایران در حال صادرات روزانه 3 و نیم میلیون بشکه نفت صادر می‌کند که البته بدون درنظر گرفتن تخفیفات به خریداران، رویکرد خوبی محسوب می‌شود که به گفته مسئولان شرایط به قبل از تحریم‌ها بازگشته است، حال سوال این است با توجه به اظهارنظر خود مقامات مبنی بر فروش نفت و محصولات نفتی بیشتر در مقایسه با قبل، درآمدهای حاصل از آن کجا هزینه یا ذخیره می‌شود؟ چرا اثری از درآمدهای نفتی بر سر سفره‌های مردم یا پروژه‌های عمرانی و... نیست؟ وزارت نفت هم پاسخگویی در این مورد را برخلاف مسائل امنیتی در شرایط تحریم می‌داند. اما ابهام اصلی در این است که چرا ما باید تحریم باقی بمانیم؟ آیا تحریم در شرایط کنونی به نفع ایران است؟ اصرار برخی دست‌های پنهان به ادامه تحریم به این مفهوم نیست که برخی از دلالان و کاسبان تحریم اختیار اقتصاد کشور را در اختیار نگرفته‌اند و منافع کلانی را کسب می‌کنند؟ پس در این میان تکلیف زیرخط فقر قرار گرفتن گروه کثیری از مردم چیست؟
• آیا به نظر شما می‌شود با افزایش قیمت تدریجی بنزین سوپاپ اطمینانی را برای جلوگیری از خطرات افزایش ناگهانی بنزین و تبعات آن باز کرد؟
- قطعاً در نظر گرفتن شرایطی که بتواند از خطرات احتمالی این رویداد بکاهد، می‌تواند تعادلی در این زمینه ایجاد کند، لازم به ذکر است من در دولت‌های هفتم و هشتم افتخار داشتم جزو کارشناسانی باشم که موضوع افزایش قیمت بنزین را بر اساس برنامه چهارم مطالعه مورد بررسی قرار دادند که بر اساس آن مصوب شد افزایش قیمت بنزین به شکل تدریجی صورت گیرد و اینکه چه میزان از یارانه‌های سوخت کاهش یابد و آن یارانه حذف شده به بخش‌های دیگری مانند آموزش و پرورش، حمل و نقل عمومی و کشاورزی و... تخصیص یابد، اما در مجلس هفتم برخی از نمایندگانی که در حکمرانی فعلی نیز حضور دارند، گفتند که افزایش قیمت تدریجی و مستمر بنزین باعث افزایش بسیار تورم می‌شود و مشکلاتی را ایجاد می‌کند و در نتیجه قیمت بنزین را در رقم 80 تومان تثبیت و تصویب کردند و قانون برنامه چهارم تصویب شده پیشین را کنار گذاشتند و رئیس مجلس وقت به مردم اعلام کرد که این عیدی ماست که با آن در ایام عید خوش بگذرانید! حال در سال جاری به جایی رسیدیم که دولت کارت‌های بنزین را از جایگاه‌های سوخت جمع آوری کرد و مردم را سرگردان در این ایام در جایگاه‌های باقی گذاشت، هر چند باز هم بلافاصله تکذیب کرد اما مسابقه تازه‌ای میان شایعات فضای مجازی درباره تصمیم‌های جدید بنزینی و تکذیب‌های پشت‌سر هم مسئولان مربوطه به راه افتاده است که البته تبدیل به رویکردی عادی شده است و در ماه‌های گذشته به قدری این تکذیبیه‌ها زیاد بوده که حتی کارکرده تکذیبیه هم از بین رفته است. اما کاملاً معلوم است که دولت قصد افزایش قیمت بنزین را دارد، هر چند که همواره تاکید می‌کنند که قیمت بنزین را افزایش نمی‌دهیم، اما در نهایت انجام می‌شود، در هر حال درپیش گرفتن این رویه درست نیست و بهتراست با شفاف سازی در باره ضرورت‌های انجام این کار صحبت کنند، قطعاً نتیجه‌ای خیلی مطلوبتر از این دارد که به ناگهان در صبح یک روز با افزایش قیمت بنزین آنچنانی مواجه شویم. در پایان باید بگویم؛ دولت سیزدهم و مجلس یازدهم باید اولویت‌های مردم را درنظر گرفته تا ضمن تامین نیازهای آنها شاهد گسترش امنیت در کشور باشیم و قطعاً شنیدن صدای مخالفانی در این حوزه می‌تواند از سوی دلسوزانی باشد که همسو با بسیاری از مدیران در آرزوی رشد و توسعه کشور هستد که دولتمردان موظف هستند در دایره مقام و مسئولیت خود به آن بپردازند و مردم و کارشناسان نیز در حیطه گروه مطالبه‌گرانی که به نوعی مسئولان را برگزیده‌اند، قرار داند. قطعاً در این بین مسئولیت رئیس‌جمهور و تیم همراه از همه مهمتر است و باید با همدلی و درنظرگرفتن شرایط یکسان برای همگان با افزایش نظارت‌ها شرایط و زیرساخت مناسب برای تحقق شعار سال را فراهم سازند.
