جمیله کدیور: عملیات وعده صادق شامگاه ۲۵فروردین (۱۳آوریل) تا بامداد ۲۶فروردین (۱۴آوریل) ایران از جهات مختلف قابل مطالعه است. بعد از حمله ۷اکتبر ۲۰۲۳شبه نظامیان فلسطینی به اسرائیل که هیمنه امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل را در هم شکست، عملیات وعده صادق ایران هیمنه اقتدار و نفوذناپدیری نظامی و سیستم های دفاعی اسرائیل و متحدینش را به چالش کشید.
بر خلاف تحلیل هایی که درصدد کم اهمیت نشان دادن و ناموفق بودن حمله ایران به اسرائیل است، اهمیت و نقطه قوت عملیات ایران از جهات مختلف، به ویژه از بعد سیاسی، نظامی و اطلاعاتی قابل توجه است؛ عملیاتی که ایران تاکنون تمایلی به انتشار جزئیات آن نداشته است.
عملیات شامل حمله ۱۸۵پهپاد، ۱۱۰موشک بالستیک و ۳۶موشک کروز به مواضع نظامی ارتش رژیم صهیونیستی از جمله پایگاه اطلاعاتی «شلاخیم» در «جبل الشیخ» و پایگاههای هوایی «نواتیم» و «رامون» در خاک اسرائیل بود. با این عملیات چند ساعته، ایران درصدد نمایش گسترده قدرت خود و ارسال چند پیام به اسرائیل و متحدینش بود:
الف. ایران با این عملیات از تغییر راهبرد خود در قبال اسرائیل از «صبر استراتژیک» به «مقابله به مثل» رونمایی کرد. ایران مدت‌ها تلاش کرده بود با صبوری مستقیماً به تحریکات و تحرکات اسرائیل پاسخ ندهد و از رویارویی مستقیم و تلافی جویی اجتناب کند.
موضوعی که هم منجر به شهادت جمع زیادی از بهترین نخبگان نظامی و هسته ای کشور شده بود و هم اسرائیل را به انجام اقدامات بیشتر ترغیب کرده بود و هم انتقادات زیادی را برانگیخته بود و این پیام را القا می کرد که گویی ایران توان مقابله با صهیونیست ها و بازدارندگی اسرائیل را ندارد.
ب. عملیات وعده صادق توان بازدارندگی ایران را نشان داد. ایران قصد هر آنچه را داشت، در این عملیات محقق کرد. ایران در این عملیات از اصل غافلگیری استفاده نکرد؛ چون هدفش از این حمله نمایش قدرت خودو سنجیدن قدرت یا ضعف نظامی/دفاعی طرف مقابل بود؛ پیامی که طرف های مقابل، آن را به خوبی گرفتند.
ایران با عملیات خود نشان داد که اسرائیل به رغم سیستم دفاعی چند لایه اش به شدت آسیب‌پذیر و ضعیف است و امکان نفوذ و حمله به آن وجود دارد. ضمن اینکه با این عملیات اشکالات سیستم دفاعی اسرائیل بر ایران آشکار و مجالی بسیار مهم برای جمع آوری اطلاعات فراهم شد.
ج. عملیات وعده صادق حاکی از توانمندی‌های راهبردی اطلاعاتی، موشکی و پهپادی ایران در حمله به اهداف نظامی اسرائیل بود. ایران بخش کوچکی از تسلیحات خود اعم از پهپادها و موشک های قدیمی خود را در این عملیات مورد استفاده قرار داد، در حالی که اسرائیل تمام امکان دفاعی پیشرفته خود مبتنی بر سامانه‌های فلاخن داوود، پیکان و گنبد آهنین را برای نابودی پرتابه های ایران به کار گرفت و آمریکا، بریتانیا، فرانسه، اردن و برخی دیگر از کشورهای عربی به اسرائیل برای رهگیری و انهدام پرتابه های ایران کمک کردند.
ایران با حمله گسترده پهپادی خود، ابتدا سامانه‌های پدافند هوایی اسرائیل را از کار انداخت، سپس موشک‌های خود را به سمت اهداف مورد نظر پرتاب کرد. این عملیات نشان داد که به رغم هزینه های هنگفت نظامی، اسرائیل بدون کمک آمریکا و سایر متحدین، برای دسترسی به اطلاعات قبل و حین حمله و انجام عملیات ناتوان است. لیبرمن از وزرای سابق اسرائیل گفته که«بدون رادارهای آمریکایی در زمین، دریا، هوا و اطلاعاتی که آنها در اختیار ما قرار دادند، مقابله با حمله ایران ممکن نبود.»
د. هزینه اقتصادی که حمله ایران به اسرائیل تحمیل کرد، قابل توجه است. رام امیناخ، مشاور اقتصادی سابق رئیس ستاد ارتش رژیم صهیونیستی و یکی از فرماندهان سابق ارتش اسرائیل گفته است: «اسرائیل در طول یک شب تا ۵میلیارد شکل معادل حدود ۱.۳۵میلیارد دلار برای مقابله با حمله ایران با صدها پهپاد و موشک هزینه کرده... در حالی که ایران تنها حدود ۱۰درصد از هزینه‌های انجام شده توسط اسرائیل را هزینه کرده است.» این هزینه سوای هزینه های دیگر اقتصادی وارده بر اسرائیل در این روزهاست.
ه. تحلیل اسرائیل، حامیانش و طیف هایی از اپوزیسیون ایرانی و رسانه های فارسی زبان خارج کشور بر این بود که ایران چه حمله کند و چه حمله نکند، بازنده است، و ارزیابی ها مبتنی بر این بود که به دلیل قدرت سیستم دفاعی اسرائیل و ضعف ایران، ایران یا حمله نمی کند یا از خاک خود مستقیم حمله نخواهد کرد. عملیات نشان از خطای اسرائیل و حامیانش در ارزیابی ها از واکنش ایران داشت.
و. ایران استانداردهای دوگانه غرب و سازمان ملل را به رخ جهانیان کشید. در حالی که مقامات غربی و سازمانهای بین‌المللی، ازجمله شورای امنیت سازمان ملل برای محکومیت تجاوز و حمله تروریستی اسرائیل به بخش کنسولی ایران در دمشق و شهادت ۷مستشار نظامی کشور سکوت کردند، حمله تلافی جویانه ایران به اسرائیل بلافاصله توسط دولتهای غربی و سازمانهای بین المللی محکوم شد. ضمن اینکه موضعگیری محکوم کننده ای هم در رابطه با اقدام روز جمعه منتسب به اسرائیل در ایران صورت نگرفت و صرفا توصیه به خویشتنداری طرفین شد.
با توجه به آنچه برشمرده شد، مقامات اسرائیلی از بدو عملیات وعده صادق بر تصمیم برای پاسخ به حمله ایران به اسرائیل تاکید کرده اند. مقامات اسرائیل قبل از حمله ایران اعلام کرده بودند که اگر ایران از خاک خود به اسرائیل حمله کند، پاسخ در داخل ایران خواهد بود.
نتانیاهو هم گفته بود که «اسرائیل به حمله ایران پاسخ خواهد داد، اما این کار را "عاقلانه و محاسبه شده" انجام خواهد داد.» خبر اقدام جمعه ۳۱فروردین (۱۹آوریل) منتسب به اسرائیل به ایران در اصفهان و تبریز که سرتیتر همه رسانه های دنیا شد، را هم باید در درجه نخست به عنوان پیام اسرائیل به ایران تحلیل کرد تا اصل حمله.
در حالی که رسانه های داخلی خبر از نابودی سه ریز پرنده در آسمان اصفهان می دهند که احتمالا قصد آنها عملیات جاسوسی و کسب اطلاعات بوده، اخباری از شلیک موشک و پهپاد و ... توسط رسانه های جریان اصلی غربی و اسرائیلی منتشر شد.
«جروزالم‌پست» در توییتی با انتشار عکس یک انفجار نوشت: «اسرائیل با یک حمله موشکی بامداد جمعه یک سایت در ایران را مورد هدف قرار داد.» تصویر منتشره ذیل توییت توسط همین رسانه با عنوان «جنگ غزه» در ۱۷مرداد ۱۴۰۱منتشر شده بود. این در حالی است که همزمان اخباری مبنی بر ورود جنگنده‌های اسرائیلی به حریم هوایی سوریه و بمباران رادارهای فرودگاه الثعله سویداء ودرعا و شنیدن صدای انفجار در استان بابل عراق و تصاویری از بوسترهای موشک های اسرائیلی سرنگون شده در خاک عراق توسط کانال تلگرامی صابرین نیوز عراق منتشر شد. به نظر می رسد موشک های مورد نظر قبل از رسیدن به ایران در خاک عراق هدف قرار گرفته شده اند. باید منتظر ماند تا اطلاعات بیشتری در این زمینه منتشر شود.
اسرائیل از یکشنبه گذشته، دو بار پاسخ نظامی به ایران را «به دلایل عملیاتی» به تعویق انداخته بود. عقل سلیم حکم می کند که احتمال حمله اسرائیل به ایران بعد از اقدام محدود جمعه را نباید از نظر دور داشت. پنج ملاحظه اصلی که اسرائیل برای هر حمله ای به ایران در نظر دارد، عبارتند از:
اول. اسرائیل تلاش می کند عمدتا بر جنگ علیه حماس در غزه و نبرد با حزب الله در مرز با لبنان تمرکز کند و اگر نتواند حمایت متحدینش را برای شرکت در جنگ جلب کند، بدون ملاحظه به گشودن جبهه های جدید اقدام نکند.
دوم. اسرائیل بدون حمایت و تائید آمریکا و دیگر متحدین غربی نمی تواند به هیچ اقدام نظامی جدی علیه ایران دست بزند. بایدن به نتانیاهو گفته آمریکا در هیچ اقدام تهاجمی علیه ایران شرکت نخواهد کرد. هر حمله ای که موجب تشدید تنش در منطقه شود، هم مورد تائید دیگر متحدین اسرائیل نیست.
سوم. اسرائیل در داخل با اعتراضات جدی مردمی مواجه است. آزادی اسرای اسرائیلی یکی از دغدغه های جدی مردم اسرائیل است که در مذاکرات آتش بس هنوز به نتیجه نرسیده است.
چهارم. یکی از سه عید مهم مذهبی یهودیان، عید هشت روزه پسح (חג הפסח) از قبل از غروب آفتاب دوشنبه ۲۲آوریل ۲۰۲۴ (سوم اردیبهشت) آغاز می شود و شب هنگام ۳۰آوریل ۲۰۲۴ (یازدهم اردیبهشت) با جشن دیگری به پایان می رسد. بعید نیست واکنش اصلی اسرائیل به حمله ایران، به‌دلیل عید پِسَح و بررسی جوانب مختلف به بعد از عید تعویق افتاده است.
پنجم. اعلام رسمی ایران مبنی بر پاسخ فوری و حداکثری به هر عملیات احتمالی آینده اسرائیل، مقامات اسرائیل را به تامل بیشتر برای هر اقدام احتمالی وا می دارد.
با توجه به ملاحظات فوق، اسرائیل با اقدام کنترل شده و محدود روز جمعه خود در اصفهان و تبریز دو پیام به ایران داد:
اول. اسرائیل به کمک نفوذی هایش می تواند در حریم ایران، از جمله به پایگاههای نظامی یا هسته ای اصفهان حمله کند.
دوم. اسرائیل امکان هر اقدامی از باکو علیه ایران از جمله در تبریز دارد.
علاوه بر پیامهایی که از رمزگشایی اقدام جمعه می توان متوجه شد، حمله به متحدین ایران در عراق و سوریه و لبنان، فعالتر کردن شبکه نفوذ خود در کشور برای اقدامات ایذایی و تخریبی، تشدید جنگ روانی رسانه ای، حملات سایبری، فعال کردن شکاف های امنیتی، انجام عملیات تروریستی در داخل کشور به کمک نیروهای تروریست نیابتی خود، تشدید اختلافات داخلی و دوقطبی سازی در کشور توسط نفوذی های اسرائیل را نباید از نظر دور داشت.
به همین دلیل ایران و متحدین منطقه ایش باید با هوشیاری تمام در همه سطوحی که احتمال اقدام اسرائیل چه از سمت کشورهای همسایه و چه شبکه نفوذ در کشور می رود، در حال آماده باش کامل باشند.
