اطلاعات نوشت: پنج عضو دائمی شورای امنیت - به ویژه ایالات متحده و روسیه - از حق وتوی خود برای ادامه جنگ استفاده می کنند.

طی چند روز گذشته شاهد بودیم، ایالات متحده تنها کشوری بود که به قطعنامه پیشنهادی شورای امنیت سازمان ملل که توسط برزیل تهیه شده بود، رای منفی داد که خواستار «وقفه های بشردوستانه» در بمباران غزه توسط اسرائیل شده بود.

12 کشور به این قطعنامه رأی مثبت دادند؛ از جمله چندین کشور که انتظارش را نداشتیم مانند فرانسه و امارات متحده عربی. دو کشور دیگر یعنی روسیه و انگلیس هم به قطعنامه پیشنهادی رای ممتنع دادند. اما طبق قوانین حاکم بر شورای امنیت، تنها رای «نه» آمریکا به معنای شکست همه تلاش‌ها برای توقف کشتار در غزه بود.

در همین ارتباط دیدبان حقوق بشر از اقدامات آمریکا انتقاد و اعلام کرد:یک بار دیگر ایالات متحده به نحوی بد از حق وتوی خود برای جلوگیری از اقدام شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه اسرائیل در زمانی که کشتاری بی‌سابقه در غزه درحال روی دادن است، استفاده کرد.

شورای امنیت 15 کشور دارد. 10 عضو گردشی هستند که توسط مجمع عمومی سازمان ملل انتخاب می شوند و برای مدت دو سال در این شورا خدمت می کنند. پنج عضو دائمی هستند و کشورهای ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس را شامل می شوند.  

اگر هر یک از اعضای دائم قطعنامه‌ای را وتو کنند، مهم نیست که چند رای موافق وجود داشته باشد؛آن قطعنامه بر اساس همان قوانین حاکم تصویب نخواهد شد و این بدان معناست که هر یک از اعضای دائمی می توانند به تنهایی یا با رایزنی با دیگر شرکا، هر قطعنامه‌ای را  که از سوی شورای امنیت به ارائه می‌شود ،به آسانی  وتو کنند. 

از زمان تهاجم کامل روسیه به اوکراین در فوریه 2022، ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین چندین بار سخنرانی های پرشورانه ای انجام داد و بی عدالتیِ حق وتو  را  که روسیه در مورد کی یف از آن بهره جست، محکوم کرد.

باید بگوییم روسیه تا کنون چهار بار از این حق وتو در مورد اوکراین استفاده کرده است.در اینجا  برخی از آنچه زلنسکی شش هفته پس از حمله روسیه به اوکراین مستقیماً به شورای امنیت گفت را بررسی می کنیم.

زلنسکی گفته بود:ما با دولتی روبرو هستیم که حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل را به حق مرگ برای اوکراینی‌ها تبدیل می کند. این موضوع کل معماری امنیت جهانی را تضعیف می کند. این به روس‌ها اجازه می دهد بدون مجازات بمانند، به طوری که آنها هر چیزی را که می توانند نابود می کنند.

بنابراین، اگر این روند ادامه پیدا کند، کشورها برای تامین امنیت خود تنها به قدرت تسلیحات خود تکیه خواهند کرد نه به قوانین بین‌المللی و نه به نهادهای بین‌المللی. سازمان ملل را می توان به سادگی تعطیل کرد. سیستم سازمان ملل باید فوراً اصلاح شود تا حق وتو حق مرگ نباشد، در شورای امنیت همه مناطق جهان نمایندگی عادلانه ای وجود داشته باشد. 

درست است که زلنسکی با حق وتو مخالفت اصولی ندارد. او در مورد وتوی آمریکا در این هفته چیزی نگفته است. علاوه بر این، او همچنین هیچ گونه مخالفت اصولی با حمله و اشغال یک رژیم به سرزمین دیگران ندارد، همانطور که از حمایت بی‌ قید و شرط او از اسرائیل پس از حملات 7 اکتبر توسط حماس این مهم ثابت شده است.

مانند اکثر رهبران جهان، او  یک ریاکارِ خنده دار است که می‌خواهد قوانین متفاوتی را برای خود و متحدانش در آن لحظات خاصِ مدنظر خود قرار دهد.با این حال، آنچه زلنسکی در مورد حق وتوی شورای امنیت گفت دقیق است. این یک نقص اصلی سازمان ملل است و اگر این نهاد می‌خواهد هدف مفیدی را دنبال کند، باید اصلاح شود. فقط سخت است که ببینیم چطور ممکن است این اتفاق بیفتد.

برای درک این وضع، لازم است به عقب برگردیم و بررسی کنیم که چرا حق وتو در وهله اول ایجاد شد. منشور سازمان ملل «مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی» را به شورای امنیت می‌دهد - یعنی هر چیزی که شامل آن باشد که شامل جنگ هم می شود.ساختار شورای امنیت در سال 1945 در سانفرانسیسکو مورد مذاکره قرار گرفت.

دعواها بر سر آن چنان پر سر و صدا بود که اتاق محل برگزاری آن یعنی «مدیسون اسکوئر گاردن» نام مستعار داشت.اختلاف نظر‌ها شدید بودند. پنج کشوری که به عضویت دائم شورای امنیت درآمدند اساساً پیروز جنگ جهانی دوم بودند. باید به این نکته اشاره کنیم که کرسی چین تا سال 1971 در اختیار تایوان بود.

همه آنها معتقد بودند که داشتن حق وتو انحصاری آنها یک ایده فوق العاده است، در حالی که سایر کشورها نمی توانند همان شور و شوق را داشته باشند.غنائم به طرف پیروز رسید. سناتور دموکرات توماس کانالی از تگزاس یکی از نمایندگان اصلی ایالات متحده در سانفرانسیسکو بود. او به صراحت توضیح داد که ایالات متحده به جای دست کشیدن از حق وتوی پیشنهادی خود، سازمان ملل را به طور کامل از بین خواهد برد. 

«کانالی» در حالی که نسخه ای از پیش نویس منشور سازمان ملل را پاره می کرد، گفت: در صورت تمایل می توانید از این کنفرانس به خانه بروید و بگویید که حق وتو را شکست داده اید. اما وقتی از شما بپرسند که منشور کجاست، چه پاسخی خواهید داشت؟

فرانسیس ویلکاکس، یکی از مقامات وزارت خارجه ایالات متحده، بعداً یک مقاله علمی غیرمعمول صادقانه در مورد آنچه اتفاق افتاده بود نوشت. ویلکاکس توضیح داد که وتو موضوعی بود که «بیشترین بحث‌ها و چالش‌ها را برانگیخت»، زیرا موضع ویژه اعضای دائمی را تقویت کرد. و نه فقط این، بلکه این اعضا بر اساس همان حق وتو خواهند توانست هرگونه تلاشی برای اصلاح منشور سازمان ملل برای حذف حق وتوی آنها را هم وتو کنند. برای بسیاری از آمریکایی‌ها، حق وتو اقدامی ناکافی وناقص بود،زیرا به روسیه، انگلیس، چین و فرانسه اجازه می‌داد تا فعالیت در شورا را به خواست خود مسدود کنند، اما برخی آمریکایی ها هم حق وتو را  خوب قلمداد و از آن حمایت می‌کردند .آنها بر این باور بودند که ایالات متحده هم از همین حق وتو برخوردار است.

وتوی شورای امنیت تنها توسط اتحاد جماهیر شوروی از زمان تأسیس سازمان ملل در سال 1945 تا اکتبر 1956 مورد استفاده قرار گرفت. شگفت انگیز است که این خط در نهایت زمانی شکسته شد که در جریان بحران سوئز بریتانیا و فرانسه پیش نویس قطعنامه آمریکایی را که از اسرائیل خواسته بودند حمله به مصر را متوقف کند، وتو کردند.

از آن زمان تا کنون اوضاع بسیار تغییر کرده است. اولین وتوی ایالات متحده برای حفاظت از اسرائیل در سال 1972 رخ داد. از آن زمان، ایالات متحده حدود 14 قطعنامه دیگر را در انتقاد از اسرائیل وتو کرده است.اخیراً  انرژی جدیدی در سازمان ملل برای تغییر اوضاع ایجاد شده است. با این حال، با توجه به این واقعیت که پنج عضو دائمی می توانند هر گونه تغییری را مسدود کنند، بهترین ایده ای که هر کسی می توانست به ذهنش برسد این بود که به خوبی از آنها بخواهیم تغییر کنند.

فرانسه و مکزیک پیشنهاد کردند که پنج قدرت به طور داوطلبانه و جمعی استفاده از حق وتو را در موارد جنایات جمعی به حالت تعلیق درآورند. پس از وتوی آمریکا بر قطعنامه برزیل در این هفته، نماینده برزیل در سازمان ملل گفت: متاسفانه، بسیار متأسفانه، شورا باز هم نتوانست قطعنامه‌ای در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین تصویب کند. باز هم سکوت و بی عملی حاکم شد. به نفع واقعی و بلندمدت هیچ کس. 

منبع:اینترسپت - مترجم:آرش میری‌خانی