نسخه‌های بانک جهانی به رشد کدام کشور‌ها کمک کرده است؟

تجارت‌نیوز نوشت: سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، کاندیدای انتخابات دوره چهاردهم، در اولین مناظره این دوره مدعی شد: «یک کشور بگویید که با نسخه‌های بانک جهانی رشد کرده باشد.» تجارت‌نیوز در گزارش پیش رو این موضوع را بررسی کرده است.

گروه بانک جهانی بزرگ‌ترین تامین‌کننده چندجانبه سرمایه‌گذاری‌های مهم برای محیط زیست در کشورهای در حال‌ توسعه است. در سال مالی 2023، این بانک 38.6 میلیارد دلار کمک مالی مرتبط با آب‌وهوا ارائه کرد. این کمک‌های مالی هم می‌توانند در قالب وام باشند (وام 750 میلیون دلاری بانک جهانی به نیجریه)، هم در قالب‌های دیگر (ایجاد بیش از 400 هزار شغل در مصر، احیای سیستم غذایی در یمن، توانمندسازی زنان برای تقویت سیستم غذایی در اردن، ساخت بیمارستان در ترکیه توسط بانک جهانی). این بانک به کشورها مشاوره نیز می‌دهد و آنها را به سمت سیاست‌های درست راهنمایی می‌کند؛ اما این نسخه‌ها تا چه حد تاثیر داشته‌اند؟

در طول دهه گذشته، بیش از یک میلیارد نفر به برق دسترسی پیدا کردند که بخش زیادی از آن از طریق انرژی خورشیدی بوده است. سیاست‌ها و مقررات صحیح می‌تواند هزینه‌های توسعه خورشیدی را کاهش دهد، منابع مالی ارزان‌تری را جذب و سرمایه‌گذاری خصوصی را تشویق کند. گروه بانک جهانی از مصر گرفته تا هند و مراکش، به غلبه بر موانع، ارائه مشاوره استراتژیک و تامین مالی ضروری برای اجرای پروژه‌های خورشیدی کمک کرده است.

سبدگردان آسمان
بانک جهانی همچنین بزرگ‌ترین تامین‌کننده مالی حمل و نقل در سطح جهان است و در دهه گذشته 5.7 میلیارد دلار در پروژه‌های حمل و نقل شهری سرمایه‌گذاری کرده که شامل سیستم‌های اتوبوس سریع (BRT) در شهرهای پرجمعیت مانند قاهره، داکار و دارالسلام می‌شود. نیکلاس پلتیر-تیبرژ (Nicolas Peltier-Thiberge)، مدیر حمل و نقل بانک جهانی، می‌گوید: «همه کشورها باید برنامه‌ای برای گنجاندن وسایل نقلیه الکتریکی- به ویژه اتوبوس‌ها و وسایل نقلیه دو و سه چرخ - در سیستم‌های حمل‌ونقل خود تهیه کنند.»

۲۵ سال پیش، اولین پروژه‌های خورشیدی بانک جهانی از توسعه فناوری جدید (مانند انرژی خورشیدی) در مصر، هند، مکزیک و مراکش حمایت کرد که به وسیله کمک‌های مالی تسهیلات جهانی محیط زیست تامین شد. در سال 2016، بانک جهانی به سایر بانک‌های توسعه و تامین‌کنندگان مالی پیوست تا از یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های خورشیدی جهان (نیروگاه خورشیدی متمرکز Ouarzazate در مراکش)- از معدود پروژه‌های خورشیدی در جهان که از فناوری پیشرو برای ذخیره انرژی خورشیدی و تامین برق مستمر استفاده می‌کند- حمایت کند. امروزه، این مجموعه انرژی کافی برای نزدیک به 2 میلیون نفر به منظور پختن وعده‌های غذایی و روشنایی خانه‌هایشان تولید و در عین حال سالانه یک میلیون تن گازهای گلخانه‌ای را جبران می‌کند.

جمهوری آفریقای مرکزی
تا همین اواخر، سرمایه‌گذاری‌های عمده انرژی‌های تجدیدپذیر در جمهوری آفریقای مرکزی (CAR) که کشوری متاثر از جنگ است، انجام نشده بود. با این حال، به زودی یک پارک خورشیدی جدید با ذخیره باتری، برق را به 250 هزار نفر در پایتخت شهر بانگوی می‌رساند. این نیروگاه خورشیدی 25 مگاواتی، بیش از 90 درصد انرژی تولیدشده به وسیله دیزل را جایگزین خواهد کرد و در عین حال بیش از چهار میلیون دلار در سال برای انرژی شهر تولید می‌کند. انتظار می‌رود تا سال 2030 بیش از نیمی از مردم جمهوری آفریقای مرکزی به برق دسترسی پیدا کنند (این رقم امروزه تنها 18 درصد است).

مصر
بانک جهانی همچنین از پارک خورشیدی فتوولتائیک بنبان (Benban) در مصر، چهارمین پارک بزرگ جهان، حمایت کرد و کنسرسیومی متشکل از 11 موسسه مالی بین‌المللی را برای سرمایه‌گذاری 653 میلیون دلاری در 13 نیروگاه خورشیدی به عنوان بخشی از پارک خورشیدی گردآوری کرد. آژانس ضمانت سرمایه‌گذاری چندجانبه بانک جهانی (MIGA) همچنین 210 میلیون دلار بیمه ریسک سیاسی به وام‌دهندگان و سرمایه‌گذاران خصوصی برای کمک به پیشرفت پروژه بنان ارائه کرد. البته در ابتدا، مصر استراتژی‌ها جدید برای بخش انرژی ایجاد کرد و اصلاحاتی را در بخش انرژی با کمک بانک جهانی به اجرا گذاشت تا یارانه سوخت‌های فسیلی را به تدریج حذف کند و اتکای کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. طی سال‌های 2015 تا 2017، این کشور قانون جدید انرژی‌های تجدیدپذیر و مشوق‌هایی برای توسعه انرژی خورشیدی وضع کرد و به ایجاد پارک خورشیدی بنبان کمک کرد. امروزه بنبان 1500 تا 1800 مگاوات برق در سال تولید می‌کند که تامین‌کننده بیش از 900 هزار خانوار بوده است.

دولت مصر، با حمایت بانک جهانی، در حال آماده‌سازی حدود 100 اتوبوس برقی برای قاهره است که زمینه را برای روی کار آمدن ناوگان بسیار بزرگ‌تر اتوبوس‌های الکترونیکی در آینده فراهم می‌کند. تغییر ترافیک از خودروها به اتوبوس‌ها به کاهش آلودگی هوای ناشی از وسایل نقلیه کمک می‌کند. استفاده از برق به جای سوخت فسیلی مزایای آن را بیش از پیش می‌کند.

هند
سیاست‌های دولتی برای کاهش خطر پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر مهم هستند. برای مثال هند که مصمم بود از مزایای انرژی خورشیدی بهره‌مند شود، علاوه بر اینکه سیاست‌هایی را برای جذب بخش خصوصی اتخاذ کرد، شروع به ارائه مشوق‌ها و تسهیلات مالی برای توسعه استفاده از انرژی خورشیدی کرد. بانک جهانی همچنین 648 میلیون دلار به عنوان کمک مالی با تخفیف برای کمک به راه‌اندازی خورشیدی روی پشت بام متصل به شبکه در ساختمان‌های تجاری و صنعتی در هند ارائه و چندین ایالت هند را تشویق کرد تا مقرراتی را اتخاذ کنند که نصب پنل‌های خورشیدی را در بالای ساختمان‌ها افزایش می‌دهد. میزان تولید انرژی خورشیدی از پشت بام از 454 مگاوات در سال 2016 به 11 گیگاوات تا سال 2023 افزایش یافت.

بسیاری از سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی که تا به امروز توسعه‌یافته‌اند ممکن است برای شرایط متمایز کشورهای در حال‌ توسعه مناسب نباشند. یک مرکز تحقیقاتی ساخته‌شده از سوی آژانس انرژی پایدار مراکش، در حال ایجاد راه‌های جدیدی برای ذخیره انرژی خورشیدی و غلبه بر موانعی مانند شبکه‌های ضعیف یا کمبود تجهیزات نظارت و کنترل است. برنامه کمک مدیریت بخش انرژی بانک جهانی (ESMAP) به چندین شرکت بخش خصوصی پیوسته است تا از مرکز تحقیقات حمایت کند.

سنگال
پایتخت سنگال، داکار، در حال افتتاح یک خط جدید بی‌آرتی تمام‌الکتریکی است که اولین خط در غرب آفریقا به حساب می‌آید. بی‌آرتی داکار تعداد اتومبیل‌های موجود در جاده‌ها را کاهش می‌دهد و مسافران را به جای وسایل نقلیه با سوخت فسیلی به سمت وسایل نقلیه برقی سوق می‌دهد که باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای محلی و جهانی می‌شود. پروژه بی‌آرتی در طول عمر خود، انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG) را تا حدود 1.2 میلیون تن دی‌اکسید کربن کاهش می‌دهد که معادل حذف بیش از 250 هزار خودرو سواری بنزینی از جاده به مدت یک سال است.

این پروژه با حمایت بانک جهانی، بانک سرمایه‌گذاری اروپا، منابع دولتی و خصوصی، بخشی از تعهد سنگال بر اساس توافقنامه پاریس برای کاهش گرمایش جهانی و سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی است. کریدور 18 کیلومتری بین مرکز شهر داکار و حومه Guediawaye اولین گام از یک طرح برای بازسازی ساختار حمل و نقل عمومی در شهر است و در حال حاضر 80 درصد از مسافران روزانه را جابه‌جا می‌کند.

تانزانیا
بی‌آرتی دارالسلام در سال 2016 با 29 اتوبوس و پنج پایانه افتتاح شد. به گفته ادوین مبده (Edwin Mbede)، مدیر اجرایی آژانس حمل و نقل دار سریع، سفری که قبلاً سه ساعت طول می‌کشید اکنون می‌تواند در 45 دقیقه انجام شود. فاز 2 بی‌آرتی به زودی اجرا می‌شود و فازهای سه، چهار و پنج در دست برنامه‌ریزی هستند.

صربستان
دو میلیارد نفر به خدمات اولیه جمع‌آوری زباله جامد شهری دسترسی ندارند. بیش از 90 درصد زباله‌ها در کشورهای کم‌درآمد همچنان سوزانده می‌شوند یا به طور علنی تخلیه می‌شوند و متان از محل‌های دفن زباله و زباله‌ها به میزان قابل توجهی بر انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌افزاید. گروه بانک جهانی کمک کرده است بزرگ‌ترین دفن زباله بدون مدیریت اروپا، واقع در 15 کیلومتری مرکز بلگراد، صربستان، به یک کارخانه مدیریت زباله تبدیل شود که زندگی ساکنان محلی را متحول می‌کند.

اندونزی
در اندونزی، که خانه بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین جنگل‌های حرا در جهان است، دولت از طریق برنامه ملی احیای حرا، جوامع محلی را برای کاشت حرا تشویق کرده است. این ابتکار باعث ایجاد منابع جدید درآمد، توانمندسازی زنان، افزایش سود ماهیگیری و حفاظت از مناطق ساحلی در برابر سیل خواهد شد. بانک جهانی با برنامه حرا با هدف تاب‌آوری ساحلی از پایایی و پیشرفت این حرکت حمایت خواهد کرد.