اطلاعات نوشت: در سایه بی تدبیری در حفظ منابع زیرزمینی آب، حفظ آبخوان‌ها و هدایت روان‌آب‌ها و همچنین عدم تأمین حقابه سیستان از کشور همسایه، تالاب هامون که زمانی زندگی بخش سیستانیها بود اکنون به کانون اصلی گردو غبار بدل شده و زندگی را برای ساکنان این خطه از کشور سخت کرده است که می‌طلبد مسئولان بیش از پیش برای حل این معضل سیستانیها راهکار اتخاذ و اجرا کنند.
آسمان خطه سیستان این روزها نه شاهد برف و باران زمستانی،بلکه غرق در گرد و غبار شده و مردم را با مشکلات فراوان در واپسین روزهای سال مواجه کرده است،البته این معضل از زمانی در این خطه و مناطق دیگر استان سیستان و بلوچستان تشدید شد که افزایش برداشت آب از منابع زیرزمینی رقم خورد و همچنین حکومت طالبان هم حق آبه هیرمند به عنوان منبع اصلی تغذیه تالاب هامون را قطع کرد و مجموع این عوامل در کنار کاهش بارندگی‌ها ناترازی آب را رقم زد.
از بامداد پریروز آسمان ۵ شهرستان منطقه سیستان شامل زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز در شمال استان سیستان و بلوچستان، به خاک آلوده شده و نفس‌های مردم را در سینه حبس کرده است.
وقوع توفان گرد و خاک دید افقی را کاهش داده و مدارس و ادارات را به تعطیلی کشانده است. کارشناسان این شرایط را نتیجه مستقیم خشکسالی، مدیریت نادرست منابع آبی و تغییرات اقلیمی و البته علت اصلی این را طوفان‌ها و مرگ تالاب بین‌المللی هامون می‌دانند، این نگین سبز سیستان که روزی منبع زندگی ۱.۵ میلیون نفر بود، اکنون به کانونی برای تولید سالانه ۱۰۰ هزار تن خاک بدل شده است. پروفسور احمد بارانی، اقلیم‌شناس در این باره می‌گوید: «۸۵ درصد مساحت هامون خشک شده است و بادهای ۱۲۰روزه سیستان، این خاک را بلند میکند و به ساکنان تحویل می‌دهد!
کارشناسان ۳ عامل کلیدی مانند کاهش ۹۵درصدی ورودی آب هیرمند از افغانستان به‌دلیل سدسازی‌های یکجانبه و عدم اجرای توافقنامه‌های تاریخی، خشکسالی ۲۰ساله ناشی از تغییرات اقلیمی که دشت سیستان را به بیابان بدل کرده است و همچنین فقدان برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای احیای تالاب‌ها و مهار کانون‌های گردوغبار از عوامل اصلی این معضل می‌دانند.
زهرا نعمتی، فعال محیط زیست تأکید میکند: تا زمانی که حقابه هامون از هیرمند تأمین نشود، این طوفان‌ها ادامه خواهد داشت، این یک بحران امنیت ملی است!
پیش‌بینی مهاجرت ۸۰هزار نفر از سیستان
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، اگر روند کنونی ادامه یابد، تا ۵ سال آینده حدود ۸۰ هزار نفر از ساکنان مجبور به ترک سیستان خواهند شد.
حجت‌الاسلام عزیزالله شیخ، مسئول دفتر نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه علوم پزشکی زابل در این رابطه به تسنیم می‌گوید: گزارش‌ها حاکی از آن است که با گرد و غباری که به منطقه سیستان وارد میشود، بیمارستان‌های این منطقه قادر به پذیرش و بستری افرادی که مشکلات ریوی و تنفسی دارند، نخواهد بود.
وی با اشاره به چالش‌های موجود، با قدردانی از تلاش‌های مجموعه علوم پزشکی در این زمینه، بر لزوم اعزام هرچه سریعتر متخصصان و فوق‌تخصص‌های ریه و تنفسی منطقه تأکید میکند و می‌افزاید: با توجه به شرایط بحرانی و نیاز فوری به کمک‌های تخصصی، تدوین یک برنامه اقدام فوری از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری به‌نظر میرسد تا بتوانیم از بروز عواقب وخیم‌تر پیشگیری کنیم.
وحید راهداری عضو هیأت علمی دانشگاه زابل و کارشناس محیط زیست هم به مسائل زیست‌محیطی منطقه سیستان اشاره میکند و اظهار می‌دارد: گرد و غبار در این منطقه یک مشکل دیرینه و تاریخی محسوب میشود و نمیتوان انتظار داشت که گرد و غبار به‌طور کامل از این منطقه حذف شود و به همین دلیل باید به‌دنبال راهکارهایی برای کاهش اثرات آن بر زندگی روزمره مردم باشیم.
وی با اشاره به روند نادرست کشاورزی در سیستان منطقه، می‌گوید: با ورود آب به سیستان، بدون در نظر گرفتن ظرفیت برد و توان اکولوژیکی منطقه و در سال‌هایی که آب در منطقه وجود داشته است، کشاورزی در سطح وسیعی انجام شده است، اما با کاهش منابع آبی، این زمین‌ها رها شده و یا به دلیل شوری و تخریب خاک، به کانون‌های تولید گرد و غبار بدل شده است.
راهداری تأکید میکند: مدیریت اصولی منابع آب و جلوگیری از گسترش اراضی رها شده می‌تواند در کاهش بحران گرد و غبار در سیستان مؤثر باشد.
جواد میردار هریجانی، رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون هم، با بیان این که افغانستان حدود ۲۸ درصد از بودجه خود را صرف ساخت سازه‌های آبی میکند، در حالی که این رقم در ایران حدود ۱۵ درصد است، اظهار می‌دارد: این روند نشان‌دهنده سیاست جدی افغانستان در کنترل منابع آبی خود است که با حمایت‌های خارجی هم همراه شده است.
وی با تأکید بر این که افغانستان در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای انجام داده و قدرت آن در مدیریت منابع آبی افزایش یافته است، می‌افزاید: ما نباید صرفاً بر اساس این واقعیت تصمیم بگیریم، بلکه باید لایه‌های عمیق‌تری را که به این وضع منجر شده است، در نظر داشته باشیم.
میردار هریجانی بر لزوم آگاهی‌بخشی به مردم سیستان تأکید میکند و می‌گوید: دوران خاطرات پرآبی و کشاورزی گسترده در سیستان به پایان رسیده و ضروری است که شرایط جدید برای مردم تبیین شود که در همین زمینه، دولت هم موظف است امکانات لازم را برای ادامه زندگی در این منطقه فراهم کند.
وی تأکید میکند: تغییرات اقلیمی و سیاست‌های آبی منطقه، نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و سازگاری با شرایط جدید است تا مردم سیستان بتوانند زندگی خود را با حداقل چالش‌ها ادامه دهند.
فریبا آوریده، رئیس آبهای مرزی شرق و شمال شرق کشور وزارت نیرو هم با اشاره به بررسی‌های انجام‌شده درباره خرید آب از افغانستان، اظهار می‌دارد: این موضوع به‌طور جدی مورد بررسی قرار گرفته و در جلسات مختلف با دستگاه‌های مرتبط ارزیابی شده است. آب افغانستان به منطقه گود زره هدایت میشود که در آنجا هم شور میشود و هم به دلیل ارتفاع پایین، امکان پمپاژ آن وجود ندارد. به همین دلیل، ما پیشنهاد دادیم که آب در یک گودال مشترک، مشابه چاه نیمه‌های ایران، ذخیره شود، مشروط به این که افغانستان با این طرح موافقت کند.
وی در ادامه تأکید میکند: تاکنون مشخص نیست آیا افغانستان قصد فروش آب به ایران را دارد یا خیر. همچنین، به دلیل نبود ضمانت‌های لازم، اتکا به این منابع آبی غیرقابل پیش‌بینی، می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. آوریده می‌افزاید: با توجه به خشکسالی‌های دوره‌ای، ممکن است یک سال آب وجود داشته باشد و سال دیگر نباشد، بنابراین، نباید وابستگی شدیدی به این منابع ناپایدار ایجاد کنیم، چرا که جریان این آبها عمدتاً سیلابی است و تداوم آن تضمین نشده است.
