به گزارش «اطلاعات آنلاین» ۵۳ سال پیش، آن زمانی که هنوز بزرگ‌راه‌ها ساخته نشده بود و خبری از خط های ویژه اتوبوس‌های شهری و مترو نبود،تهران پایتخت با جمعیت سه میلیون نفری با معضل بزرگ ترافیک دست و پنجه نرم می کرد. مشکلی که پس از گذشت ۵۳ سال هنوز هم راه حل دقیقی برای آن ارائه نشده است. 

روزنامه اطلاعات در تاریخ اول بهمن ماه ۱۳۵۰ در یادداشتی به قلم حسنعلی رونقی، استادیار اقتصاد دانشگاه اوهایو ، در این باره نوشت: ترافیک، امروزه یک مشکل تقریبا بین‌المللی است که همه شهرهای بزرگ دنیا کم و بیش با آن دست به گریبان هستند. اتومبیل، تحفه انقلاب صنعتی غرب است و وسیله‌ای است که شاید به زندگی بشر، بیش از هر وسیله دیگری راحتی داده و کارهای او را آسان‌تر و سریع‌تر کرده است. اما اتومبیل هم مثل همه وسایل دیگر مشکلات متعددی با خود آورده است که بعضی مثل تصادفات جنبه حاد و فوری و بعضی مانند آلودن محیط و شلوغی و کندی ترافیک جنبه مزمن و غیر فوری دارد.

طبیعی است که برای یافتن راه حل مشکلاتی که اتومبیل با خود به اجتماعات آورده باید از تجربیات دیگران نیز سودگیری کرد. تجربه به دست آمده از شهرهای بزرگ آمریکا یک حقیقت ساده ولی مهم را به دست می‌دهد. همه ساله حدود ۵ تا ۶ هزار میلیون دلار هزینه ساختن جاده‌های جدید در سرتاسر آمریکا می‌شود.

اگر فرض کنیم که ۴ درصد از این بودجه صرف ساختن جاده‌های سریعی در داخل شهرها بشود. این مبلغ به حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ میلیون دلار در سال می‌رسد. واضح است که این مبلغ به طور تساوی بین همه شهرها تقسیم نمی‌شود و مثلا شهر لوس‌آنجلس در ایالت کالیفرنیا بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار همه ساله صرف توسعه جاده‌های داخلی و اطراف شهر می‌کند. نتیجتا امروز حدود دو سوم تا سه چهارم قسمت مرکزی شهر لوس آنجلس یا به صورت جاده برای حرکت اتومبیل درآمده یا از گاراژها، فروشگاه‌ها بنزین و پارکینگ‌ها برای سرویس اتومبیل تشکیل شده است. با این همه وضع ترافیک داخلی این شهر از همه شهرهای دیگر آمریکا بدتر است.

حدود دو سال پیش انجمن پزشکان دانشکده دانشگاه کالیفرنیا در شهر لوس آنجلس ضمن اعلامیه‌ای به مردم شهر هشدار داد که کسانی که به اقامت در شهر اجباری ندارند، برای حفظ سلامتی خود بهتر است، شهر را ترک کنند. لوس‌آنجلس در این گرفتاری تنها و نمونه نیست در اکثر شهرهای بزرگ آمریکا، روزهایی که باران و باد به بهبود کثافت هوا کمک نمی‌کند مقامات بهداشتی از کسانی که دارای ناراحتی قلبی و ریوی هستند می‌خواهند که به مراکز شهر نیایند. از اول قرار برای این بود که شهر را برای زندگی مردم و اتومبیل را برای رفاه آن‌ها بسازند و امروز متاسفانه مردم و شهرها به صورت بردگان در آمده‌اند.

اشتباه دسته جمعی

جای بحث نیست که اتومبیل نعمت بزرگی است و مسافر را با سرعت و راحتی از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌رساند. اما چنانچه تعداد اتومبیل‌ها از حد کشش خیابان‌ها بیشتر شود. هم از راحتی مسافرت می‌کاهد و هم از سرعت آن.  این تخصص مهمی لازم ندارد که حساب کنیم اگر قرار باشد روزی هر تهرانی یک اتومبیل داشته باشد باید نصف تمام شهر تهران را زیر خیابان و جاد ه‌های چند طبقه گذاشت و نصف دیگر را هم باید برای نگهداری و سرویس اتومبیل‌ها اختصاص داد و چنین شهری برای اتومبیل‌های آدم‌دار بیشتر مناسب است تا آدم‌های اتومبیل دار. هیچگاه نباید فراموش کرد که در اجتماعات شهری هدف زندگی کردن و تهیه وسیله رفت و آمد مردم است. اتومبیل فقط وسیله است، اما اجتماعات غرب مخصوصا آمریکا اکثر هدف را با وسیله اشتباه گرفته‌اند.

محو تدریجی اتوبوسرانی

در تهران وقتی اتوبوسرانی در دست بخش خصوصی بود هر اتوبوس نفع قابل ملاحظه‌ای داشت و ده سال پیش درست هر دقیقه یک اتوبوس از میدان سپه به جوانب مختلف تهران به راه می‌افتد و وضع مالی شرکت واحد هم بهتر بود. هم مسافرین راضی بودند و هم شرکت واحد. ناراحتی این است که در ساعت ۱۰ صبح و ۱۰ شب که اتوبوس‌ها در تهران می‌توانند، کمی آزاده حرکت کنند تعداد مسافرین کم است و در ساعت ۸ صبح و ۱۲ ظهر که مسافر زیادتر است حرکت اتوبوس‌ها مشکل‌تر است و خیلی از مردم از راه ناچاری به تاکسی یا اتومبیل شخصی رو می‌آوردند.

علت این درد بالا رفتن تعداد اتومبیل است و این موجب تاسف است. مگر اینکه مثل آن دوستی که نقرس گرفته بود بخواهیم افتخار کنیم که اقلا دردمان شبیه در اعیان‌هاست.

هزینه سنگین برای اجتماع

از نظر مالی اجتماع هزینه سنگین‌تری می‌پردازد، زیرا به جای آنکه مثلا ۳۰ نفر از افراد در آن واحد از یک اتوبوس استفاده کنند، حدود ۲۰ تا ۲۵ دستگاه اتومبیل یه کار می‌اندازند. اینان جاده زیادتری می‌خواهند، بنزین و نیروی بیشتر می‌خواهند، خطر تصادف را بیشتر می‌کنند پلیس بیشتری لازم دارند و از همه بدتر محیط و هوا را آلوده تر و زندگی را کم لطف می‌کنند. از نظر معنوی نیز ضرر می‌‍کنیم، زیرا در مکتب رانندگی در خیابان‌های تهران همه یاد می‌گیریم به هدف رسیدن تجاوز به حق دیگران، شکستن قانون، پیش‌دستی و زرنگی کردن است  و آنکسی که می‌خواهد رعایت انسانیت کند، هنوز اندرخم اولین خیابان است.

چاره چیست؟

چه می‌شود کرد؟ واقعیت این است که نوشتن نسخه برای درمان این درد آسان است. اما خوردن و خوراندن داروست که همت و شجاعت می‌خواهد  در نسخه می‌توان نوشت که از یک طرف با قبول ضرر، شرکت واحد را مجهزتر و سریع‌تر کنند و کناره دست راست خیابان‌های شلوغ اتوبوس رو با گذاشتن بلوک‌های سیمانی به اتوبوس تخصیص داده شود. (وسائط نقلیه فوری مثل آمبولانس، آتش نشانی هم می‌توانند از این راه‌ها در مواقع ضروری استفاده کنند) تا مردم وسیله ارزان و خوبی را در دسترس داشته باشند.

از طرف دیگر روی اتومبیل‌ها مالیات استفاده از خیابان‌ها بسته شود. در تقسیم بندی اعتبارات برای خرید اتومبیل اقساطی دقت بیشتر انجام گیرد صادرات اتومبیل به جای مصرف داخلی تشویق گردد.

اعضای انجمن شهر لندن در سال های اخیر تلاش می‌کنند که تعداد پارکینگ‌های عمومی داخل شهر را کم کنند و به تعداد پارک‌های عمومی بیافزایند.

وقتی ما از وسعت میدان‌ها زیبایی شهر تهران می‌کاهیم تا به سطح خیابان‌ها افزوده شود، دچار این اشتباده می‌شویم که در یک شهر هدف باید زندگی باشد نه رانندگی.