مینا حیدری - اطلاعات | پویش «من هم تست اچ‌آی‌وی می‌دهم» از ۲۰ آبان تا ۲۰ آذر ۱۴۰۳در سراسر کشور برگزار می‌شود. در این پویش، پس از مشاوره و تنها با رضایت فرد، آزمایش اچ‌آی‌وی به صورت رایگان و محرمانه انجام می‌شود.

هدف اول این طرح، بیماریابی در جمعیت‌های کلیدی است که با روش OPT-OUT انجام می‌گیرد. انتظار می‌رود که با افزایش ظرفیت مراکزی که تست اچ‌آی‌وی انجام می‌دهند، تعداد تست‌های تشخیصی به دوبرابر ماه قبل افزایش یابد.

هدف دوم این طرح، اطلاع‌رسانی و دسترسی همگانی به آموزش و تست است. در این بخش با برپایی پایگاه‌های موقت در مراکز تجمع و میادین اصلی شهر یا پارک‌ها و... اطلاع‌رسانی و آموزش درباره اچ‌آی‌وی بر مبنای رویکردهای نوین صورت می‌گیرد.

در این پایگاه‌ها تعداد محدودی تست نیز وجود دارد و پس از ارائه آموزش‌ها درصورتی‌که کسی تمایل به انجام تست داشته باشد، توسط فرد دوره‌دیده مورد آزمایش قرار می‌گیرد (روش OPT-IN). تأکید بر رعایت محرمانگی، از ارکان اصلی این فعالیت است. در واقع دسترسی عمومی به آموزش و تشخیص اچ‌آی‌وی به‌صورت نمادین و در قالب یک رویداد مختص روز جهانی ایدز در نظر گرفته می‌شود که عمدتا توسط مؤسسات، سازمان‌های مردم‌نهاد یا مطب‌های خصوصی و از طریق فراخوان در هر دانشگاه انجام می‌گیرد. تست تشخیصی اچ‌آی‌وی در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به‌صورت کاملا محرمانه و رایگان در دسترس است. نشانی مراکز ارائه‌دهنده خدمت تشخیص اچ‌آی‌وی در سایت https://icdc.behdasht.gov.ir/vct وجود دارد.

دکتر لادن عباسیان، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی، رئیس مرکز تحقیقات ایدز و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه می‌گوید افرادی که به بیماری اچ‌آی‌وی مبتلا نیستند اما رفتار پرخطر دارند می‌توانند به این مراکز مراجعه و داروی پیشگیری دریافت کنند.

در سال‌های اخیر، راه‌های انتقال بیماری ایدز تغییر کرده است. در این شرایط باید چه نکاتی را رعایت کنیم؟

راه انتقال اچ‌آی‌وی با ورود خون‌های آلوده به کشور باز شد. در آن زمان، بیشترین میزان ابتلا مربوط به کسانی بود که اعتیاد تزریقی داشتند یا قبلا درگیر آن بودند اما در سال‌های اخیر، انتقال از طریق ارتباط جنسی به صدر راه‌های انتقال رسیده که می‌تواند مشکلات عدیده‌ای برای فرد و جامعه ایجاد کند. با توجه به اهمیت موضوع، لازم است در این زمینه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی بیشتری صورت گیرد.

زمانی که اعتیاد تزریقی به عنوان اولین راه ابتلا به ایدز در ایران شناخته شد، برنامه‌های کاهش آسیب در کشور بسیار مجدانه انجام می‌گرفت که باعث می‌شد راحت‌تر بتوان از ابتلای این بیماری به دیگران پیشگیری کرد. در آن زمان، سرنگ‌های یک‌بارمصرف در دسترس معتادان بود و در زندان‌ها برنامه‌های منسجمی برای نظارت بر زندانیان وجود داشت. ارائه سرنگ یک‌بارمصرف، اختصاص اتاق‌های شرعی به زندانیان و همچنین در اختیار قرار دادن کاندوم سبب می‌شد امکان ابتلای بیماری ایدز از معتادان تزریقی به دیگران کاهش یابد. این امکانات، همواره در مراکزی که خدمات اولیه بهداشتی ارائه می‌دادند در دسترس مراجعان قرار داشت و به همین جهت، شیوع اچ‌آی‌وی در این گروه بسیار کاهش پیدا کرد.

آیا رفتارهای پر خطر در جامعه، راه انتقال بیماری اچ‌آی‌وی را تغییر داده است؟

در حال حاضر، رفتارهای پرخطر جنسی در جامعه زیاد شده و اکنون با گروهی مواجهیم که آگاهی چندانی در این زمینه ندارند. در این میان مردان، زمینه‌ساز مشکلات بیشتری هستند و در برخی موارد، رابطه‌های هم‌جنس به‌عنوان یکی از معضلات بهداشتی جامعه با ریسک بالای انتقال اچ‌آی‌وی  و بیماری‌های مقاربتی دیگر همراه است. میزان تخمینی که از اچ‌آی‌وی در کشور داریم با میزان افرادی که مبتلا به این بیماری هستند فاصله معناداری دارد و همین امر گویای آن است که برخی از بیماران را هنوز تشخیص و تحت پوشش قرار نداده‌ایم، یعنی نتوانسته‌ایم به خوبی اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی کنیم تا اعتماد مبتلایان جلب شود و به مراکز تخصصی در این زمینه مراجعه کنند. یکی دیگر از چالش‌های مهم،‌ یافتن گروهی است که رفتارهای پر خطری دارند  و دسترسی به آن‌ها وجود ندارد. مراجعه این افراد به مراکز، بسیار امیدبخش است و می تواند کمکی در کاهش انتقال بیماری به دیگران باشد.

زمانی که بیماری این افراد تشخیص داده ‌شود به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری ارجاع داده می‌شوند و می‌توانند در این مراکز، خدمات رایگان دریافت کنند. آن‌ها در زمینه‌های گوناگون تشخیصی و درمانی می‌توانند از خدماتی استفاده کنند که خوشبختانه در حال حاضر باکیفیت مناسب و دقیقی در دسترس قرار دارد.

آیا افراد به سادگی می‌توانند به مراکز درمانی بیماری‌های رفتاری مراجعه کنند؟

اکنون با یک جستجوی ساده در فضای مجازی می‌توانید لیست کامل مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری را بیابید و به آن‌ها مراجعه و خدمات لازم را دریافت کنید. اطلاعات مراجعه‌کنندگان به این مراکز کاملا محرمانه است. اگر افراد احساس می‌کنند در معرض خطر بوده‌اند باید بدانند که اچ‌آی‌وی یک بیماری قابل‌درمان است و با مصرف دارو کنترل خواهد شد، حتی وقتی بار ویروس در بدن فرد صفر شود او می‌تواند ازدواج کند، بچه‌دار شود و مانند دیگران در جامعه زندگی عادی داشته باشد. پس آگاهی از بیماری و اقدام برای درمان یکی از نکاتی است که برایمان بسیار اهمیت دارد.

افرادی که به بیماری اچ‌آی‌وی مبتلا نیستند اما رفتارهای پر خطر دارند می‌توانند به این مراکز مراجعه و داروی پیشگیری دریافت کنند. نکته مهم اینجاست که بیماران بدانند اتفاقات خوبی در این حوزه به وقوع پیوسته و داروهای جدیدی در این زمینه تجویز می‌شود و امید برای درمان این بیماری بسیار افزایش‌یافته است.

امروزه داروهای تزریقی در باب پیشگیری و درمان، قابل‌توجه هستند. بیمار می‌تواند با یک تزریق، سه تا شش ماه از خطر دور باشد؛ این تزریق به مرور جذب بدن می‌شود و از شدت یافتن بیماری یا ابتلا به آن جلوگیری می‌کند. البته این دارو در ایران و در بسیاری کشورها هنوز در دسترس نیست اما جای امیدواری وجود دارد که به زودی در اختیار بیماران قرار گیرد.

یعنی این داروی تزریقی شبیه واکسن است؟

این داروها با مکانیسم اثر پیشگیری شیمیایی کار می‌کنند اما واکسن با تقویت سیستم ایمنی سبب مقاومت بدن در مقابل بیماری می‌شود. پس از واکسینه شدن، سیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی تولید می‌کند و به‌این‌ترتیب، اگر ویروس یا باکتری به بدن حمله کند، سیستم ایمنی از قبل برای مبارزه با آن آماده می‌شود. در حال حاضر واکسن مشخصی جهت پیشگیری ساخته نشده ولی داروها می توانند اثرات پیشگیرانه مؤثری داشته باشند.

آیا علامتی هست که بر اساس آن افراد دریابند که به اچ‌آی‌وی مبتلا شده‌اند؟

علائم در این بیماری بسیار متغیر است و در مراحل گوناگون به صورتی متفاوت بروز می‌کند، مثلا با ورود ویروس به بدن، برخی افراد به مدت دو یا سه هفته، علائمی مانند سرماخوردگی را تجربه کرده‌ یا غدد لنفاوی آن‌ها متورم شده و دچار اسهال می‌شوند و برخی افراد هم به هیچ مشکلی دچار نشده‌ و در مرحله بی‌علامتی قرار می‌گیرند و به مرور زمان، سیستم ایمنی بدنشان دچار ضعف می‌شود. مرحله بی‌علامتی و نهفتگی بیماری می‌تواند تا 10 سال هم ادامه پیدا کند و این دوره بسیار خطرناک است؛ چون فرد تصور می‌کند که بیمار نیست و ممکن است رفتارهای پرخطری داشته باشد و بیماری را به دیگران منتقل کند.  

در دوره نهفتگی، ویروس در حال تکثیر است و سیستم ایمنی بدن در تلاش است تا آنجا که بتواند با بیماری مقابله کند اما سیستم ایمنی عملا در این مدت تخریب شده و در نتیجه بدن، مستعد ابتلا به انواع عفونت‌های فرصت‌طلب یا سرطان‌های گوناگون خواهد شد.

مردم توجه داشته باشند که  اگر در معرض هرگونه رفتار پرخطری بودند ظرف 72 ساعت به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری مراجعه و داروی پیشگیری دریافت کنند. 

باتوجه‌به بازخوردهایی که از بیماران و خانواده‌هایشان دریافت می‌کنید افراد باید به چه موضوعاتی بیشتر دقت کنند؟

بازخوردهای ما از جامعه گویای آن است که نسل جوان در معرض رفتارهای پرخطر قرار دارند؛ این رفتارها مختص جوانان مجرد نیست و در افراد متأهل هم رخ می‌دهد. متأسفانه بسیاری از افراد تصور می‌کنند اگر در چارچوب شرعی و صیغه وارد رابطه شوند دیگر خطری تهدیدشان نمی‌کند ولی مردم باید بدانند رابطه ولو این‌که اسم و قالب شرعی داشته باشد می‌تواند پرخطر محسوب شود.

وقتی افراد از گذشته طرف مقابلشان چیزی نمی‌دانند، نباید به‌سادگی به او اعتماد کنند. تجربه نشان می‌دهد بسیاری از افراد ممکن است از بیماری خودشان آگاه نباشند و بیماری را به پارتنرشان انتقال دهند. مخصوصا درباره افراد متأهل این خطر دوچندان است، زیرا فرد در صورت ابتلا همسرش را هم مبتلا می‌کند و ممکن است فرزندانشان هم درگیر شوند و این چرخه در جامعه ادامه می‌یابد.