یورونیوز نوشت: «من خیلی خسته هستم و برای هیچ کاری انرژی ندارم» این صدای آرام و بی‌انگیزه ناهید از مزار شریف است. او که ۲۵ سال دارد تا اوت ۲۰۲۱ به عنوان آرایشگر زنان مشغول کار بود اما بعد از بازگشت طالبان به قدرت از ترس جانش در خانه نشسته و کارش را رها کرده است.
نشریه اسپانیایی «ال پائیس» در گزارشی مفصل به وضعیت زنان افغان پرداخته و می‌نویسد: ناهید می‌گوید کمتر با دوستانش ارتباط دارد و با قوانین جدید هر روز منزوی‌تر می‌شود و حتی می‌ترسد دوستانش را در خانه ملاقات کند. او می‌گوید دیگر امیدش را برای یک زندگی عادی از دست داده است.
اشاره ناهید به آخرین فرمان طالبان است که زنان را از صحبت‌کردن در ملاعام، دیده شدن چهره در بیرون از خانه و نگاه کردن به دیگر مردان منع می‌کند. ضمن اینکه آنها اجازه ندارند بدون حضور یکی از مردان عضو خانواده از خانه بیرون بروند.
سازمان‌های غیردولتی و فعالان حقوق زنان این اقدامات طالبان را «آخرین میخ بر تابوت زنان افغان» توصیف می‌کنند. طالبان از زمان بازگشت به قدرت در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ میلادی با صدور بیش از ۱۰۰ فرمان به تدریج حضور زنان را از فضای عمومی حذف کرده است. آنها تحصیل را برای زنان بالای ۱۲ سال ممنوع و آنها را از اکثر مشاغل و حضور در مکان‌های تفریحی محروم کرده‌اند. آنها همچنین رفت و آمد و حق زنان برای دریافت مراقبت‌های بهداشتی و کمک‌های قانونی را به شدت محدود کرده‌اند.
فوزیه کوفی نماینده پیشین پارلمان افغانستان که پیش از سال ۲۰۲۱ در مذاکرات صلح با طالبان شرکت کرده بود حالا در ایالات متحده حضور دارد در گفتگو با ال پائیس می‌گوید: «زن بودن امروز در افغانستان به این معناست که شما نمی‌توانید بدون همراهی یک مرد سوار تاکسی شوید، یا نمی‌توانید به طور عادی با مغازه‌داری که به شما محصولی می‌فروشد صحبت کنید. من نمی‌دانم اگر کسی بیوه باشد و پسر یا برادر نداشته باشد باید چه کار کند؟»
خانم کوفی می‌گوید در افغانستان با زنان مانند جنایتکاران برخورد می‌شود و آنها از حداقل کرامتی که انسان‌ها سزاوار آن هستند محروم‌اند.
مریم صافی، رییس سازمان «تحقیقات توسعه و مطالعات سیاستگذاری» (DROPS) که از طریق شبکه ای از همکاران محلی در مورد حقوق بشر در افغانستان تحقیق می کند می‌گوید که حتی در دوره نخست حضور طالبان در قدرت بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ هم این گروه چنین قوانینی را اجرایی نکرده بود و حالا جامعه بین‌المللی از مشاهده این وضعیت شگفت زده شده است.
خانم صافی که در تورنتو کانادا حضور دارد در ادامه می‌گوید« اما ما که طالبان را می‌شناختیم می‌دانستیم که این گروه بنیادگرا چنین برخوردی خواهد داشت اما سازمان ملل تصمیم گرفت آنها را به میز مذاکره دعوت کند تا با آنها مستقیما در مورد وضعیت زنان گفتگو کند. رویکردی که واضح است جواب نداده.»
آپارتاید جنسیتی
هنگامی که طالبان در سال ۲۰۲۱ و پس از خروج نیروهای خارجی به قدرت بازگشتند، این گروه تضمین کرده بود که آزادی‌های اساسی رعایت خواهد شد. آنها همچنین در پاسخ به انتقادات مدعی شده بود که برای ایجاد محیط امن برای تحصیل و کار زنان به زمان نیاز خواهد بود. جامعه بین‌المللی می‌خواست این وعده‌ها را باور کند اما در سه سالی که حضور این گروه بنیادگرا در قدرت می‌گذرد هیچ یک از این وعده‌ها عملی نشده و محدودیت‌های اعمال شده بر زنان روز به روز بیشتر شده است.
ریچارد بنت گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در افغانستان در سال ۲۰۲۳ گزارشی را در این خصوص به شورای حقوق بشر سازمان ملل ارائه و در آن به این نتیجه رسیده بود که رژیم طالبان «آپارتاید جنسیتی و آزار و اذیت نهادینه» برای زنان افغان ایجاد کرده است.
بنت در ماه ژوئن در گزارش دیگری بار دیگر توصیه کرده بود که اقدامات طالبان تحت عنوان جنایت علیه بشریت شناخته شود. بعد از آن طالبان ورود نماینده سازمان ملل به افغانستان را ممنوع کرد. کارشناسان معتقدند به رسمیت شناختن آپارتاید جنسیتی به عنوان جنایت علیه بشریت راه را برای پاسخگویی هم از سوی طالبان به عنوان نماینده دولت افغانستان و هم از سوی افراد خاص در آن کشور هموار می‌کند.
«صدای من عورت نیست»؛ کارزار آوازخوانی زنان و دختران افغان در اعتراض به طالبان
پس از انتشار فرمان جدید طالبان، گروهی از زنان اسپانیایی در حال جمع آوری امضا هستند تا از دولت این کشور بخواهند با مراجعه به دیوان کیفری بین‌المللی رفتار طالبان با زنان افغان را جنایت علیه بشریت اعلام کنند. علاوه بر این، روز ۵ سپتامبر، نمایندگان سوسیالیست اسپانیایی پارلمان اروپا از اتحادیه اروپا خواستند تا آخرین تصمیمات طالبان را محکوم و نقش این اتحادیه را در ارائه حمایت بین المللی برای زنان افغان که از کشور خود فرار و به اروپا می‌آیند روشن کند.
ماریا لوپز اوسادا معاون سازمان «شبکه‌های زنان» که یکی از نهادهایی است که از ادغام اجتماعی افغان‌ها حمایت می‌کند در این خصوص می‌گوید: «همه ما باید کاری انجام دهیم و به یاری زنان افغان بشتابیم. اما متاسفانه هیچ کس کاری نمی‌کند و همه در قبال این اقدامات طالبان سکوت کرده‌اند.»
مشکلات روانی برای زنان افغان
حسنیه بختیاری یک دادستان در دولت پیشین افغانستان بود و حالا در اسپانیا زندگی می‌کند. او می‌گوید وقتی با خانواده‌اش تماس گرفته دیده که زیر چشم خواهر ۱۸ ساله‌اش سیاه شده. او گفته دلیل این کار این بوده که طالبان در خیابان این دختر جوان را مورد ضرب و شتم قرار داده‌اند چرا که به نظر آنها لباس او به اندازه کافی پوشیده نبوده است. این در حالیست که بلندی لباس این دختر ۱۸ ساله تا مچ پایش بوده است.
ناهید در باره وضعیت بغرنج زنان افغان می‌گوید: «ما در این قانون جدید چه حقوقی داریم؟ عملا هیچ. دیگر حتی نمی‌توانیم از خانه هم بیرون برویم. با این حال هیچ کس کاری انجام نمی‌دهد و هیچ کس چیزی نمی‌گوید.»
نهادهای حقوق بشری هشدار داده‌اند که چشم‌انداز تاریک و نگران‌کننده‌ای در انتظار دختران افغان است و پیش‌بینی می‌شود ازدواج اجباری دختران ۱۲ و ۱۳ ساله در این کشور به یک روند عادی تبدیل شود. علاوه بر این ترس، عدم چشم‌انداز برای آینده و فقر به شکل خطرناکی ذهن آنها را تضعیف می‌کند. برخی از آنها در خلوت کامل از افسردگی عمیق رنج می‌برند و برخی هم به فکر خودکشی می‌افتند. خانم بختیاری در این خصوص می‌گوید: «بر اساس پژوهشی که ما در سال ۲۰۲۳ انجام دادیم حدود ۶۸ درصد زنان افغان تجربیاتی از آسیب روانی و آزار و اذیت فیزیکی را تجربه کرده‌اند. سلامت روان در کشوری که رفتن نزد روانشناس هرگز مورد توجه قرار نگرفته و همچنان یک تابو باقی مانده، اکنون برای یک زن جوان امری غیر ممکن است.»
او در ادامه می‌افزاید: «خانواده مشکلات را پنهان می‌کنند و خودکشی‌ها را سرپوش می‌گذارند.»
مشکلات فرهنگی باعث شده تا خانه‌ها مکان امنی برای زنان افغان نباشد و سازمان‌های غیردولتی فعال در این کشور هم افزایش خشونت علیه زنان در خانواده‌ها و عدم درک عمومی در مورد محدودیت حقوق آنها را تایید کرده است. خانم صافی در این خصوص می‌گوید: « ما در روزهای اخیر و بعد از فرمان اخیر طالبان با زنان در چندین ولایت صحبت کرده‌ایم و احساس می‌کنیم که آنها به طور فزاینده ای می‌ترسند. این فرمان بدون شک مشکلات روحی آنها را عمیق‌تر خواهد کرد.»
صافی در ادامه می‌افزاید: «تا همین حالا هم حضور زنان تنها در دو بخش بهداشت و آموزش و کودکان امکانپذیر بود و حالا برای همین هم زنان باید برای رفتن به مدارس یا بیمارستان‌ها یک مرد با خود به همراه داشته باشند.»
پنهان شدن در اسلام آباد
راضیه یکی از بسیار زنان افغان است که از کشور فرار و به اسلام آباد در پاکستان رفته است. او منتظر است که کشوری به آنها حمایت بین‌المللی بدهد تا بتواند زندگی آرامی را تجربه کند. او و زنان دیگر در مخفیگاه زندگی می‌کنند و تقریبا هیچ منبع مالی ندارند. آنها از ترس اخراج شدن تصمیم گرفته‌اند چنین زندگی داشته باشند. او در این رابطه می‌گوید: «از چه فرار کردم؟ من در قندهار زندگی می‌کردم و حالا طالبان می‌توانند شب در خانه شما را بزنند، به شما تجاوز کنند، شما را به زور ببرند و با شما ازدواج کنند. تصورش سخت است اما دوستانم که هنوز در آنجا هستم هر روز با من تماس می‌گیرند و گریه می‌کنند.»
بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، حدود ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار پناهنده افغان در ایران و پاکستان حضور دارند که حداقل ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از آنها بعد از اوت ۲۰۲۱ و به قدرت رسیدن طالبان وارد این دو کشور شده‌اند.
با این حال مصیبت زنان افغان با ترک کشور پایان نمی‌یابد. سازمان‌های حامی زنان افغان مانند «شبکه‌های زنان» می‌گویند زنانی هستند که از سال ۲۰۲۱ درخواست پناهندگی خود را در سفارت اسپانیا در اسلام‌آباد ثبت کرده‌اند و شماره‌ای دریافت کرده‌اند که نشان‌دهنده جایگاه آنها در صف انتظار است. اما با گذشت سه سال آنها هنوز در انتظارند و برای مصاحبه فراخوانده نشده‌اند.
بر اساس آمار رسمی بین ماه اوت ۲۰۲۱ تا یک سال بعد از آن اسپانیا سه هزار و ۹۰۰ نفر از شهروندان افغان را از این کشور خارج کرد. از آن زمان به بعد روند ورود برخی از واجدین شرایط افغان به اسپانیا ادامه داشته است. با این حال هنوز درخواست‌ها برای خروج از این مخمصه برای زنان افغان بسیار است.
سازمان‌های غیردولتی به زنان افغان کمک می‌کنند که درخواست خود را برای دریافت حمایت از مقام‌ها آماده کنند اما همیشه اوضاع به خوبی پیش نمی‌رود و در بسیاری موارد دولت مذکور به این نتیجه می‌رسد که جان فرد درخواست دهنده پناهندگی در خطر نیست. لوپز اوسادا می‌گوید مجموعه تحت مدیریت او بارها از سفارت خواسته تا تجدید نظر کند و در برخی از موارد زنان افغان تهدید کرده‌اند که به درب سفارت رفته و خودکشی خواهند کرد.
تمام این تلاش‌ها در حالی صورت می‌گیرد که جهان و به ویژه اروپا همین حالا هم با بحران ورود پناهجویان رو به رو است و در پی همین سیاست‌های دست و دلبازانه دولت‌های اروپایی حالا هر کدام از آنها جایگاه خود را در خطر می‌بینند و گروه‌های دست راستی با وعده اخراج مهاجران و مبارزه با ورود پناهجویان در حال به قدرت رسیدن هستند.
در نتیجه مشخص نیست در حالی که این زنان افغان در مخمصه‌ای دشوار گرفتار آمده‌اند چگونه می‌توان به داد آنها رسید، آن‌هم در حالی که حدود ۳ سال بعد از خروج نیروهای خارجی از افغانستان و بازگشت دوباره طالبان به قدرت، این کشور به پادگانی برای شهروندان افغان و زندانی برای زنان آن تبدیل شده است.
