ناهید حاجیلو خبرنگار اطلاعات نوشت: ایران یکی از کشورهایی است که به دلیل داشتن آب و هوای چهارفصل و مناطق خزری، کویری، کوهستانی و گرمسیری، زیستگاه‌های متنوعی را فراهم آورده است و این تنوع سبب شده تا انواع گیاهان و گونه‌های جانوری در سراسر ایران یافت شوند اما متأسفانه به دلیل برخی عوامل طبیعی و بسیاری از عوامل انسانی، شاهد از بین رفتن آن‌ها در بعضی از مناطق هستیم.

تغییر اقلیم، خشکسالی‌های مداوم، توسعه شتاب‌زده، تغییر کاربری اراضی به کشاورزی، تغییر کاربری اراضی به مناطق مسکونی و صنعتی، تجاوز به عرصه‌های طبیعی، تجارت حیوانات و گیاهان وحشی، بهره‌برداری بیش از اندازه از فلور و فون (مجموعه گیاهی و جانوری) و آلودگی‌های آب و خاک از جمله عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی در ایران هستند.

سند راهبردی

تنوع زیستی یک سرمایه جهانی است و تمامی فعالیت‌های انسان بر آن بنا شده است. هرگز نباید آن را نادیده گرفت، حتی اگر پیشرفت‌های تکنولوژیکی در اوج باشد باز هم انسان همچنان به اکوسیستم وابسته است. 

در سند راهبردی تنوع زیستی که در پانزدهمین اجلاس جهانی کنوانسیون تنوع زیستی سازمان ملل متحد (کاپ 15) با حضور ایران و سایر کشورهای عضو در مهر ماه سال 1400 به صورت مجازی آغاز به کار کرد، آمده است کشورها باید تا سال 2030 میلادی علاوه بر حذف زباله‌های پلاستیکی و جریان‌سازی تنوع زیستی در تمام امور به کاهش 50 درصدی زباله دست یابند. توقف زوال زیستی و احیای تنوع زیستیِ از بین رفته، از اهداف اصلی این اجلاس برای تدوین چارچوب یا سند راهبردی برای سال 2030 میلادی است.

احیای ۲۰ درصد اکوسیستم‌های آسیب‌دیده، افزایش حداقل ۳۰ درصدی مناطق حفاظت‌شده، کاهش ۵۰ درصدی گونه‌های مهاجم، کاهش ۵۰ درصدی آلودگی‌ها، کاهش ۳۰ درصدی آفت‌کش‌های شیمیایی و پایدار کردن کشاورزی، از جمله شاخص‌هایی است که تمامی کشورها در سند راهبردی تنوع زیستی مکلف شده‌اند تا سال 2030 میلادی به آن برسند.

پسماندها، قاتلان خاموش طبیعت 

محمد علیزاده، کارشناس محیط زیست، با بیان این که بر اساس آمار، میزان تولید پسماندهای شهری در کشور، چیزی در حدود 60 هزار تن در روز است می‌گوید: ایران، سرزمینی پهناور با تنوع زیستی بی‌نظیر است که در معرض خطرات جدی زیست‌محیطی قرار دارد. یکی از این خطرات، آلودگی‌های ناشی از پسماندهاست که به مثابه زخمی عمیق بر پیکره طبیعت ایران، سلامت آن را به مخاطره انداخته است. 

وی ادامه می‌دهد: از این میزان، تنها بخش اندکی تحت مدیریت و تصفیه و بازیافت قرار می‌گیرد که غالبا در محیط‌های طبیعی به شکل غیراصولی رها می‌شود. پسماندها به ویژه به دلیل دفع غیراصولی در زمین، نقش قاتلان خاموش طبیعت ایران را بازی می‌کنند. جنگل‌ها، دریاها، رودخانه‌ها و سواحل، همگی از این آلودگی‌ها آسیب می‌بینند. 

انباشت پسماندها در طبیعت و به ویژه در خاک، بافت آن را آلوده می‌کند. این آلودگی، حاصل نفوذ مواد شیمیایی، فلزات سنگین و دیگر آلاینده‌ها از پسماندها به خاک است. نفوذ شیرابه‌های آلوده از محل دفن پسماندها به آب‌های زیرزمینی و جاری، فاجعه‌ای زیست‌محیطی را رقم می‌زند. این آلودگی، منابع آب آشامیدنی را تهدید کرده و حیات جانداران آبزی را به خطر می‌اندازد. سواحل و دریاها نیز از گزند پسماندها در امان نیستند. 

پلاستیک در دریا 

محمد علیزاده با بیان این که سالانه ۸ میلیون تن پلاستیک وارد دریا می‌شود، می‌گوید: آلودگی پلاستیک باعث مرگ یک میلیون پرنده دریایی و ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی می‌شود. 

رهاسازی زباله‌های پلاستیکی و دیگر پسماندها در دریا به مرگ جانوران دریایی و تخریب اکوسیستم‌های ساحلی منجر می‌شود. متأسفانه اتفاقات بد در حوضه‌های آبریز کشور  از طریق رودخانه‌ها به منابع آبی دریایی و تالاب‌ها منتقل شده و می‌توانند بر زیستگاه‌های دریایی تأثیر منفی گذاشته و حیات گونه‎های دریایی را با مخاطره جدی روبه‌رو کنند. 

این کارشناس محیط زیست ادامه می‌دهد: وقتی برای اولین بار، نفوذ میکروپلاستیک‎ها به درون یک زئوپلانگتون توسط دوربین‌های میکروسکوپی ثبت شد، معلوم شد که زنجیره غذایی دریایی می‌تواند متأثر از ورود میکروپلاستیک‌ها به دریا باشد و این یعنی تهدید تمامی زیست‌مندان دریایی و در رأس آن‌ها انسان.