ضمیمه دانش امروز روزنامه اطلاعات نوشت: رانندگی ایمن به ویژه در این سال‌ها که خودروها نیمه خودران شده‌اند اهمیت بیشتری دارد. یکی از علل رانندگی غیر ایمن خستگی است. خستگی ناشی از رانندگی یکی از عوامل اصلی 15 تا 20 درصد تصادف‌های شدید جاده‌ای است. طبق اعلام کمیسیون اروپا، کشورهای اروپایی انگشت شماری هدف به نصف رساندن مرگ و میر جاده‌ای تا سال 2030 را پیش گرفته‌اند و در راستای آن اقداماتی انجام می‌دهند.

فناوری‌های پیشرفته‌ای برای تشخیص زودهنگام علائم خستگی و رفتارهای نامنظم افراد در حین رانندگی طراحی و ساخته شده‌اند. برای مثال وقتی راننده‌ای در پشت فرمان خودرو شروع به مالیدن پشت گردن خود می‌کند، می‌داند که شاید وقت این باشد که توقف کرده و کمی استراحت کند. عمل مالیدن گردن نشانه خستگی او از نشستن در پشت فرمان است. یک وسیله الکترونیکی پیشرفته و یکپارچه با نرم افزار خودرو ساخته شده است که می‌تواند کیفیت عمل رانندگی افراد را چک کند و به رانندگان تذکر بدهد.

این فناوری که «فیت‌ درایو» (FITDRIVE)نام دارد با حمایت اتحادیه اروپا راه‌ اندازی شده‌است تا تدابیری فناورانه برای تشخیص شروع خستگی ذهنی و فیزیکی رانندگان اندیشیده شود. مدت اجرای این پروژه سه سال و نیم است و در فوریه 2025 به پایان می‌رسد.

سرپرستی تیم سازنده فیت‌ درایو که از جمله کشورهای شرکت کننده در آن فرانسه، آلمان، اسپانیا و سوئد هستند را مرکز فناوری ITCLدر اسپانیا بر عهده گرفته است. آن‌هادر حال ساختن نوعی فناوری هستند که به نرم افزار خودروها اضافه می‌شود. وقتی که راننده باید توجه بیشتری به خیابان یا جاده مقابلش داشته باشد یا وقتی احساس خستگی می‌کند از خودروی خود هشدار یا زنگ بیدارباش شخصی‌سازی شده دریافت می‌کند.

آن چه در طراحی آن مد نظر گرفته شده وضعیت و حالت فیزیولوژیکی راننده است. به عبارتی دیگر، این فناوری متناسب با این که راننده چه زمانی در حالت جسمی و ذهنی مناسبی برای رانندگی قرار دارد طراحی شده ‌است؛ یعنی اگر تشخیص بدهد که راننده چنین وضعیتی را ندارد، واکنش نشان داده و وارد عمل می‌شود.

فناوری‌های مشابهی که تا کنون با این کاربرد ساخته شده‌اند وقتی راننده از مسیر خود، مثل راه بین خطوط، منحرف می‌شود یا نامنظم و سرگردان رانندگی می‌کند به او هشدار مراقب باش می‌دهند اما این فناوری‌ها روی نرم ‌افزاری پیاده شده‌اند که برای هر راننده به طور جداگانه شخصی‌ سازی نشده است. با وجود یک فناوری به جا و کاربردی، افراد جامعه بیشتر ترغیب می‌شوند تا ایمن و هوشیار برانند. فیت درایو نیز راهکاری برای ترغیب رانندگان به ایمن راندن و نیز راهکاری برای کاهش سوانح و تلفات جاده‌ای است.

چالش طراحی فیت‌درایو در این است که این فناوری درک کند راننده دقیقاً در چه لحظه‌ای دچار خستگی می‌شود. طراحان آن با تست‌هایی که روی افراد داوطلب انجام می‌دهند داده‌های لازم را به دست می‌آورند. تا کنون داوطلبین، یک شبیه‌ساز رانندگی را که در آن شرایط آب و هوایی مختلف در جاده‌های مختلف دو کشور متفاوت شبیه‌سازی شده ‌است رانده‌اند. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از دو تست اول از دوربین‌های رو به صورت داوطلبین و هدست‌هایی که امواج مغزی آن‌هارا پایش می‌کردند به دست آمدند.

انجام این تست‌ها در سال 2023 به پایان رسید. هدف طراحان فیت‌درایو این است که تست‌های واقعی را در جاده‌های واقعی در کشورهای ایرلند، ایتالیا و اسپانیا به اجرا درآورند.

در مرحله بعد، داده‌های جمع ‌آوری‌شده به یک الگوریتم داده می‌شوند که همراه با یک دستبند می‌تواند تشخیص دهد راننده چه زمانی احساس خستگی می‌کند. دستبند مواردی مثل ضربان قلب، الگوهای حرکات دست‌ها و تعریق را پایش می‌کند تا دریابد خستگی در چه لحظه‌ای به سراغ راننده می‌آید. این الگوریتم همچنان به یادگیری و سازگار کردن خود به خصوصیات فردی هر راننده ادامه خواهد داد.

این سیستم خودش را تنظیم می‌کند. برای این منظور، به طور پی در پی و بی ‌وقفه داده جمع می‌کند تا تصویری از ویژگی‌ها و حالات هر راننده بسازد و خطرات را طی هر نوبت رانندگی با یک فرد خاص ارزیابی کند. با این روش، می‌تواند کوچک‌ترین علامت‌های خستگی حین رانندگی را شناسایی کند که یکی از آن‌هاهمان مالیدن پشت گردن است.

این تفاوت بزرگی است که فیت‌ درایو با نمونه‌هایی که تا کنون ساخته شده‌اند دارد؛ فیت‌درایو خودش را متناسب با هر راننده شخصی ‌سازی می‌کند. یعنی به طریقی می‌تواند توصیه‌هایی به رانندگان بکند پیش از آن که خودشان به آن‌هاپی برده باشند.

فناوری‌های مشابه موجود که می‌توانند رانندگی بی‌نظم یا انحراف از بین خطوط را تشخیص دهند بر اساس تست‌هایی هستند که روی تعداد بسیار زیادی داوطلب انجام شده‌اند و دارای یک الگوریتم هستند که برای همه رانندگان یکسان است و یکسان عمل می‌کند اما با توجه به این ‌که هر فرد سبک رانندگی مخصوص به خود را دارد، این روش‌ها نمی‌توانند همیشه برای همه دقیق باشند.

فناوری فیت‌درایو حتی برای خودروهای خودران نیز فایده دارد. در آینده‌ای پیش‌بینی‌شده رانندگی با خودروهای خودران مستلزم این خواهد بود که سرنشینان حواسشان به عملکردهای خودرو باشد و آماده باشند تا در صورت نیاز کنترل آن را به دست بگیرند. در خودروی خودران مجهز به این فناوری، یکی از افراد حاضر در خودرو باید نه بخوابد و نه مطالعه کند بلکه باید مراقب عملکرد خودرو در نقاط حساس مسیر باشد.