مینا حیدری خبرنگار اطلاعات نوشت: کسانی که مقاطع تحصیلی خود را قبل از دهه 90 گذرانده‌اند قاعدتا تمامی مسائل و مصائب جلسه دفاعشان را به یاد دارند، جلساتی که قبل از آن سخت درگیر ساختن پاورپوینت و آمادگی برای دفاع بودند. در این جلسات معمولا چای و شیرینی سرو می‌شد و گاهی اعضای خانواده یا دوستان نزدیک در آن شرکت می‌کردند.
اما این روزها حال و هوای جلسات دفاع متفاوت است، اگر سری به سایت‌های تهیه مراسم پذیرایی برای دفاع از پایان‌نامه بزنید، با قیمت‌های گوناگونی از 55 هزار تومان گرفته تا چندصدهزار تومان مواجه می‌شوید که در بسته‌ای با محصولات متنوع از آبمیوه و کیک گرفته تا غذاهای متنوع به شما ارائه می‌شود.
شما به دلخواه می‌توانید اقلام درون آن را تغییر دهید و قیمت ها بر همان اساس تغییر خواهد کرد. حتی پک‌های لاکچری برایتان تدارک می‌بینند که خیالتان بابت پذیرایی از مهمانان کاملا جمع باشد و کمتر به حواشی مراسم دفاعتان مشغول شوید.
ابراهیم فیاض، درباره برگزاری جلسات لاکچری دفاع در دانشگاه می‌گوید: این جلسات که چندسالی است در دانشگاه باب شده، مانند یک مهمانی خانوادگی است و دیگر ساختار دانشگاهی بر آن حاکم نیست. ما در همه ابعاد اجتماعی گویی تبدیل به سلبریتی شده‌ایم و لاکچری بودن از ویژگی سلبریتی‌هاست.
این روزها دانشگاه به نهاد تشریفات علمی و ارتقای اجتماعی تبدیل شده است و عموم دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند قصد دارند مدرکی دریافت کنند و به قصد کسب علم به دانشگاه نمی‌آیند. این رویکرد در طبقات بالای اجتماعی بیشتر به چشم می‌خورد.
جالب است بدانید این اتفاق حتی در میان استادان هم شایع است و برخی استادان با وجود این که شأنیت حضور در دانشگاه تهران را ندارند با معدل 14 و 15 به صرف تمکن مالی از طرف نهادهای رسمی به دانشگاهی مانند تهران تحمیل شده‌اند.
قطعا این افراد برای داشتن شغل به دانشگاه تهران نمی‌آیند بلکه قصد دارند دارند به‌عنوان استاد برای خود اعتبار کسب کنند.
دانشگاه و مسأله علم
این استاد دانشگاه می‌افزاید: مسأله علم در دانشگاه گم شده و برخی افراد که برای درس خواندن وارد این فضا می‌شوند به سرعت در می‌یابند که انتظار آن‌ها در شرایط فعلی دانشگاه برآورده نخواهد شد و به همین جهت تصمیم می‌گیرند مهاجرت کنند. در شرایط فعلی حتی استادان دانشگاه نیز شأن دانشگاه را حفظ نمی‌کنند و اعتبار آن را خدشه‌دار می‌کنند.
وقتی استاد دانشگاه، کلاس را با مهمانی اشتباه می‌گیرد و لباس مناسب این فضا را نمی‌پوشد و ساده‌ترین آداب دانشگاه را زیر سؤال می‌برد و دانشگاه را با سالن‌های مد اشتباه گرفته است چگونه می‌توان از دانشجویان انتظار داشت که به این چرخه معیوب وارد نشوند؟
دکتر محمدرضا بهشتی در خاطره‌اش از دانشگاه هامبورگ می‌گفت روزی با کت و شلوار به دانشگاه رفتم و تمامی دانشجویان از من می‌پرسیدند دیشب مراسم ازدواجت بوده که با این لباس به دانشگاه آمده‌ای؟ فضای دانشگاهی در تمام جهان آداب خاص دارد که این آداب اکنون در دانشگاه‌های ایران از میان رفته و روند حاکم بر دانشگاه در جلسات دفاع دانشجویان نیز تبلور یافته است.
دانشگاه نمادی از جامعه
دکتر فیاض ادامه می‌گوید: در دانشگاه‌های غیردولتی، معضلات این‌چنینی دوچندان است و در این شرایط حتی نمی‌توان انتظار داشت تدابیری برای حل این معضل اتخاذ شود و شیوه‌نامه‌ای درخور مراسم علمی، تدوین و تصویب شود تا وضعیت فعلی سر و سامان گیرد.
جالب است که یکی از استادان دانشگاه تهران که خودش بسیار لاکچری است به من نقد داشت که چرا ساده لباس می‌پوشید؟ بهتر است در شیوه خود تجدیدنظر کنید!
اگر استاد، ظاهری مجلل و لاکچری داشته باشد در وهله اول دانشجوی ساده‌ای که تازه از شهرستان و گاهی مناطق محروم به تهران آمده است دچار کمبود می‌شود.
فاجعه این‌جاست که برخی استادان، این دانشجویان را تحقیر می‌کنند و همین الگو در جامعه نیز حاکم است، زیرا دانشگاه نماد کوچک‌تری از جامعه است. سیستم دانشگاه دائما در حال ظاهرسازی است و استادان در هنگام تدریس سعی دارند با بیان واژگان نامأنوس و مبهم خود را به رخ دانشجویان بکشند، در حالی که مباحث علمی باید گویا و روان باشند.
وی می‌افزاید: در سفر به برخی دانشگاه‌های جهان دریافتم که هرچه دانشگاه بار علمی کمتری داشته باشد ساختمان و اعضای آن شیک‌ترند، مثلا دانشگاه اردن از منظر جایگاه علمی چه در سطح استادان و چه دانشجویان، جایگاه خاصی در جهان ندارد ولی ساختمان آن شبیه شهربازی است اما دانشگاه فنی کلاوستال (Technical University of Clausthal) با وجود این که از دانشگاه‌های بسیار پیشرفته جهان است همه در آن لباس کار می‌پوشند و کسی با کت شلوار و کراوات به آن‌جا نمی‌رود و سیستم کاملا علمی بر دانشگاه حاکم است.
بانیان وضع موجود
این جامعه‌شناس بیان می‌کند: عزمی برای تغییر وضعیت دانشگاه وجود ندارد، زیرا دست‌اندرکاران دانشگاه، خود بانیان وضع موجودند. این که استادان با خودروها، موبایل‌ها و قفسه کتاب‌هایشان به هم فخرفروشی کنند دیگر در دانشگاه عادی به نظر می‌رسد. این روزها اتاق استادان تبدیل به کافه شده و دورهمی‌های آن‌ها دیگر برای انتقال جریان علم نیست.
در این میان دانشجوهای بسیار باسوادی که برای کسب علم به دانشگاه می‌آیند نیز وقتی می‌بینند دانشگاه محل علم‌آموزی نیست از این روند ناامید می‌شوند. برخی دانشجویان نیز به قصد مهاجرت دانشگاه‌های معتبر ایران را انتخاب می‌کنند که سکوی پرتابشان باشد.
فیاض می‌افزاید: کنکور یکی از علل بروز این وضعیت در دانشگاه‌هاست، زیرا بسیاری از داوطلبان به صرف این که باهوش هستند در دانشگاه پذیرفته می‌شوند اما برای تفریح به دانشگاه می‌آیند و دنبال کسب علم نیستند. برخی هم دانشگاه را با سالن مد اشتباه گرفته‌اند و به‌عنوان مانکن در دانشگاه تردد می‌کنند. در میان استادان نیز این امر رایج است و حتی کسی به آن‌ها تذکر نمی‌دهد. استادان به محض این که از گزینش عبور کرده و رسمی قطعی می‌شوند به ندرت قوانین اولیه را رعایت می‌کنند. ساختار دانشگاه در این شرایط فرو خواهد ریخت.
اصلاحات ساختاری را باید از دوره دبیرستان آغاز کرد تا نوجوانان از همان ابتدا مسیر تحصیلات تخصصی را با توجه به گرایش‌های فردیشان پیش بگیرند، زیرا بسیاری از دانشجویان در رشته مورد علاقه‌شان تحصیل نمی‌کنند و به اجبار خانواده یا صرفا برای دستیابی به اعتبار اجتماعی وارد این مسیر می‌شوند.
مدعیان انقلابی‌گری در دامن زدن به این شرایط، گوی سبقت را از هم ربوده‌اند؛ مخصوصا اگر به دانشگاه‌ها کمک‌های مالی شود بسیاری از مسائل را نادیده می‌گیرند. در زمان جنگ هرجا که قدم می‌گذاشتید پر از پوکه بود اما الان محوطه دانشگاه تهران تبدیل به زیرسیگاری شده است و هر کجا قدم بزنید ته‌سیگار میبینید و کسی حتی به این موضوع فکر نمی‌کند که چرا سیستم دانشگاهی به این وضعیت دچار شده است.
فرمالیسم دانشگاهی
این پژوهشگر می‌گوید: وقتی محیط علمی دانشگاه، تشریفاتی شود تنها فرمالیسم از دانشگاه باقی می‌ماند. دانشگاه‌ها چندسالی است که مسابقه آی‌اس‌آی برگزار می‌کنند (ISI يك مرجع تعيين استاندارد و معتبر بودن نشريات علمي در سراسر جهان است، بدين معنا كه صلاحيت نشريات مختلف در زمينه‌هاي ياد شده، در آن بررسي می‌شود و در صورت داشتن اعتبار علمي و رعايت اصول فني چاپ نشريه، در ليست نشريات اين مؤسسه قرار مي‌گيرد).
در دانشگاه تربیت مدرس، اتاق آزمایشگاه برای تولید مقاله آی‌اس‌آی وجود دارد؛ اتاقی نه برای تولید علم بلکه برای تولید مقاله آی‌اس‌آی! در دانشگاه کاشان و همدان هم این روند جاری است و این ماجرا تا حدی پیش رفته که در دانشگاه همدان برای دو استادی که مقاله‌شان در آی‌اس‌آی تأیید شده بود در ورودی دانشگاه، بنر تبریک نصب کرده بودند!
پذیرفتن مقاله در آی‌اس‌آی به شدت مد شده است، رؤسای دانشگاه به دنبال ارتقای کلاس دانشگاه هستند و کسانی که در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی از آی‌اس‌آی دفاع می‌کنند و خود را ضدغرب می‌دانند از همه غربگراترند و به این روند فکری و رفتاری در دانشگاه دامن می‌زنند.
محصولات جامعه طبقاتی
آقای فیاض در پایان تأکید می‌کند: در حال حاضر ضدغرب بودن یک ژست است و دانشگاه‌های ما ظاهرا ایرانی‌اند اما معیارهای آن‌ها غربی است. کاری کرده‌ایم که دانشجویانی که واقعا به دنبال علم هستند از ایران مهاجرت کنند و زنگ خطر مهاجرت در همه زمینه‌ها در کشور به صدا در آمده است.
آموزش طبقاتی، محصول جامعه طبقاتی است و این جامعه در تمامی ابعاد، خودش را بازتولید می‌کند. در زمینه آموزش نیز این امر با شدت و حدت انجام می‌شود، زیرا جامعه طبقاتی قصد دارد بقای خودش را تضمین کند.
آقایان تازه به این فکر افتاده‌اند که عدالت در آموزش بسیار مهم است و اگر عدالت آموزشی وجود نداشته باشد قطعا جامعه نیز در مدار عدالت نخواهد بود و برای تغییر این شرایط باید اقدام فوری انجام شود.
