روزنامه شهروند نوشت: صدای خُرد شدن شیشه و مچاله شدن گوش‌خراش آهن او را به خود آورد. بوی تند بنزین فضا را پر کرده بود. دود خفیفی از کاپوت ماشین بلند شده بود. بین صندلی و داشبورد گیر افتاده بود. پاهایش را حس نمی‌کرد. هوا گرگ و میش بود و مه غلیظ اجازه نمی‌داد چند قدم جلوتر را ببیند. به هر زحمتی بود دستش را آزاد کرد و روی شانه همسرش که کنار دستش خوابیده بود زد. هرقدر صدا زد، فایده‌ای نداشت. موبایلش را پیدا کرد، صفحه‌اش شکسته بود و آنتن نمی‌داد. ترس تمام وجودش را فرا گرفته بود. وسط ناکجاآباد، زخمی و تنها گیر افتاده بود. نمی‌دانست چند دقیقه یا چند ساعت گذشته اما صدایی به گوشش رسید. به هر زحمتی بود چشمهایش را باز کرد، مردی سالخورده بالای سرش بود. دوباره که چشم باز کرد روی تخت بیمارستان بود، برای همیشه توان راه رفتنش را از دست داده بود. دوستان و آشنایانی که به ملاقاتش آمده بودند رخت عزای همسرش را به تن داشتند.
٩٧هزار و ١٤٤ فقره تصادف، تنها در ٢٠ روز
از ١٦ فروردین زندگی به روال قبل خود برگشته و تعطیلات نوروز تمام شده، اما قسمت تلخ ماجرا آمار تصادفات در بازه ٢٠-٢١ روزه تعطیلات است؛ ٨٣٨کشته! متاسفانه به گفته سردار سیدتیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا در بازه ٢٥ اسفند ١٤٠٣ تا ١٤فروردین ١٤٠٤ مجموعا ٩٧هزار و ١٤٤ فقره تصادف در سطح جاده‌های کشور به ثبت رسیده است. سردار حسینی می‌گوید: «١٥هزار و ١٧٦ فقره تصادف جرحی منجر به مجروح شدن ١٩هزار و ١٦٦ نفر شده و ٨١ هزار و ٥٧١ فقره تصادف خسارتی بودند که تنها منجر به خسارت مالی شده‌اند.» بنابر گفته‌های رئیس پلیس راهور فراجا به صورت میانگین روزانه چهل و نیم نفر را از دست داده‌ایم. او اظهار می‌کند:«در این تصادفات، ٢٠هزار و ٢١٤نفر زخمی شدند، بنابراین به صورت میانگین روزانه هزار و ١١٥نفر در تصادفات مجروح شده‌اند.»
تلفات حوادث رانندگی؛ تقریبا دوبرابر کل شهدای ٨سال جنگ تحمیلی
آمارهای سالانه از بروز ٨٠٠هزار تصادف در ایران به‌طور میانگین خبر می‌دهند؛ تصادفاتی که در آنها روزانه ٤٠نفر جان‌شان را از دست می‌دهند. این یعنی مرگ یک نفر در هر ٣٦ دقیقه. آمارهای موجود روایتگر این مساله‌اند که از سال ١٣٨٤ تا ١٤٠١ در مجموع ٣٥١هزار و ٩٩٦ نفر بر اثر تصادفات و حوادث رانندگی جان خود را از دست داده‌اند. البته با احتساب حدود ٢٧هزار مرگ و میر در سال‌های ٨٢-٨٣ می‌توان گفت در دودهه گذشته یعنی از سال ١٣٨٢ تا ١٤٠١ جمعا ٤٠٥هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان باخته‌اند؛ عددی که تقریبا دوبرابر کل شهدای ٨سال جنگ تحمیلی ٢١٣ هزار و ٢٥٥ نفر است.
رتبه ٦٥جهانی، ایران در تلفات جاده‌ای!
طبق داده‌های پایگاه WORLDHEALTHRANKINGS ایران در میان ١٨٣ کشور دنیا با ثبت ٢٢,١٥ درصد مرگ و میر در هر ١٠٠هزار نفر، رتبه ٦٥ را در نرخ تلفات جاده‌ای داراست. جمهوری دومنیکن با ٦٧.٢٣ درصد، بیشترین تلفات جاده‌ای را دارد و زیمباوه و مالاوی به ترتیب با ٦٣.٤٧ و ٥٧.١٥ درصد، رتبه دوم و سوم تلفات جاده‌ای در دنیا را به نام خود ثبت کرده‌اند. کمترین میزان مرگ و میر جاده‌ای را سنگاپور با ١.٦٩ درصد و سوئیس با ١.٧١ درصد در هر ١٠٠ هزار نفر دارند. سهم آلمان، هلند، انگلیس، ژاپن و مالدیو هم زیر ٣درصد است. قطر، اوکراین، لهستان، کوبا، لیتوانی در کنار آذربایجان و ترکیه کشورهایی هستند که تلفات جاده‌ای‌شان کمتر از ١٠درصد در هر ١٠٠هزار نفر است.
در سال ٢٠٢٤ در اتحادیه اروپا ٢٠هزار نفر جان باختند
عربستان سعودی شرایط بهتری از ایران ندارد و با ثبت ٣٦,١٣درصد مرگ و میر جاده‌ای در رتبه ٣٤ جدول ایستاده است. عراق نیز با ٣٤.٤١درصد در هر ١٠٠هزار نفر رتبه ٣٧ را از آن خود کرده است. وضعیت آمار تصادفات در اروپا هم خیلی موردقبول نیست به‌طوری که سال گذشته میلادی، ٢٠هزار نفر در تصادفات جاده‌ای کشورهای اتحادیه اروپا جان باختند. در حالی که این آمار روند ١٠درصدی کاهش را در مقایسه با سال ٢٠١٩ نشان می‌دهد. به گزارش پایگاه کمیسیون اتحادیه اروپا، لهستان از کاهش ٣٥درصدی تعداد تلفات بین سال‌های ٢٠١٩ تا ٢٠٢٣ خبر داد در حالی که ایرلند افزایش ٣١درصدی را گزارش کرد. با این حال، نرخ کلی تلفات جاده‌ای در لهستان بالاتر از میانگین اتحادیه اروپاست در حالی که ایرلند پایین‌ترین آمار را داراست.
PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه
مریم اخلاقی‌پور، روانشناس معتقد است تصادفات در رده سوانح جای می‌گیرد و همچون دیگر حوادث، به‌هنگام وقوع، خاطرات ناخوشایند و زیان‌های متعددی به دنبال دارند. اخلاقی‌پور به «شهروند» می‌گوید:«یکی از سخت‌ترین آسیب‌هایی که در چنین شرایطی متوجه فرد و اطرافیانش است، PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه نام دارد.» به گفته این روانشناس این اختلال یک مشکل روانشناختی است که برخی افراد پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا به آن مبتلا می‌شوند. بنابرنظر او از برجسته‌ترین علامت‌ها و نشانه‌های درگیری افراد با این اختلال می‌توان به افزایش سطح اضطراب، مشکلات تنفسی در مواجهه با موقعیت دشوار، افزایش نگرانی و کاهش بهره‌وری فرد در وارسی موقعیت اشاره کرد. اخلاقی‌پور با اشاره به اینکه علائم اختلال اضطراب پس از سانحه در افراد گوناگون با یکدیگر متفاوت است، اظهار می‌کند:«برخی میل به فرار و اجتناب دارند. در چنین موقعیتی، ترجیح می‌دهند آنچه را که تجربه کرده‌اند همچنان انکار کنند و تمایلی به فکر کردن، به خاطر آوردن و حتی بازگو کردن آن را ندارند.»
یک اختلال و آسیب‌های پس از آن
بنابر گفته‌های اخلاقی‌پور در ابتلا به PTSD مجموعه‌ای از تغییرات فیزیکی و عاطفی در افراد بروز پیدا می‌کند. به شکلی که تمامی احساسات و عواطف فرد متحول می‌شود. این اختلال در صورت رشد، کاهش آستانه صبر، پریشانی عاطفی و پرخاشگری وسیع را به دنبال دارد. این روانشناس بیان می‌کند:«از آسیب‌های گسترده این اختلال، می‌توان به افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، اختلال به خاطر سپردن و آلزایمر تدریجی و از دست دادن احساسات در بلندمدت به دلیل آسیب دیدن عواطف و بی‌تفاوتی اشاره کرد.»
حمایت روانی می‌تواند فرد را به زندگی عادی برگرداند
اخلاقی‌پور ادامه می‌دهد: «حمایت روانی از قربانیان تصادفات، اهمیت بسیاری در بازگشت افراد به زندگی عادی دارد. علاوه بر این نمی‌توان از نقش برجسته آموزش و فرهنگ‌سازی در جامعه به منظور کاهش تصادفات جاده‌ای چشم‌پوشی کرد.» این روانشناس بر این باور است در صورت تشخیص و درمان اختلالات و آسیب‌های قربانیان توسط مشاوران حاذق می‌توان تا حد زیادی از آسیب‌های مخرب و جبران‌ناپذیر این‌گونه سوانح کاست. چرا که در ادامه حمایت از خانواده قربانیان و از یاد نبردن نیازهای طبیعی و عاطفی آنها مسیر درمان را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد.
پژو ٤٠٥ و پراید، ارابه‌های مرگ
بر اساس گزارش کمیسیون اصل ٩٠ مجلس در سال ١٣٩٧، تنها دو خودروی پراید و پژو ٤٠٥ مسئول بیش از ٩هزار مرگ ناشی از تصادفات بودند. البته براساس آمار منتشر شده در نوروز ١٤٠٣، حدود ٨٣درصد از ١٠٨٩ کشته، جان خود را در خودروهای داخلی از دست دادند. این موضوع نشان از امنیت پایین خودروهای داخلی، همچنین کیفیت پایین و عملکرد ضعیف در مواقع بحرانی است. ٦٢درصد از این میزان نیز مربوط به خودروهای خانواده پژو و پراید هستند. متاسفانه عوامل متعددی در بالا بودن سهم این خودروها در تصادفات نقش دارند، از جمله تیراژ بالا و گستردگی استفاده، ایمنی پایین به دلیل طراحی قدیمی و ضعف ساختاری و دسترسی گسترده به این خودروها به دلیل قیمت اقتصادی. این عوامل باعث شدند خودروهای پراید و پژو ٤٠٥ همچنان در صدر آمار تصادفات مرگبار کشور قرار داشته باشند.
٤٤درصد تصادفات به دلیل عدم‌توجه به جلو رخ داده
بنابرنظر سردار سیدتیمور حسینی بررسی علل وقوع تصادفات فوتی نشان می‌دهد ٤٤درصد تصادفات به دلیل عدم‌توجه به جلو بوده، این مساله ریشه در خستگی و خواب آلودگی رانندگان دارد. ١٥درصد به دلیل عدم‌توانایی در کنترل وسیله نقلیه بوده که این مسئله نیز ناشی از سرعت غیرمجاز است. ١٤درصد تصادفات ناشی از تغییر مسیر ناگهانی رانندگان بوده که مربوط به سبقت غیرمجاز و انحراف و تجاوز به چپ در راه‌های دوطرفه است که تصادفات بسیار شدید و پرتلفات را منجر می‌شود. ٦درصد از تصادفات هم ناشی از تغییر مسیر ناگهانی و عدم‌رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، عدم‌رعایت حق تقدم‌ها و گردش‌هاست. بنابر گفته رئیس پلیس راهور فراجا اوج تصادفات فوتی در بازه زمانی ساعت ١٦ تا ٢٠ رخ داده که ٢٧درصد از کل تصادفات را شامل می‌شود.
مقایسه ای آماری بین ایران و همسایگانش
آخرین گزارش‌های منتشر شده خبر از این دارند که در سال ١٤٠٢ حدود ٢٠هزار و ٤٥ نفر در ایران بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند.آمارها نشان می‌دهند تصادفات رانندگی در ایران همچنان در مقایسه با کشورهای منطقه بسیار بالاست. بر اساس آخرین گزارش‌ها، در سال ١٤٠٢ حدود ٢٠هزار و ٤٥ نفر در ایران بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند. به عبارت دیگر، ایرانی‌ها به‌طور میانگین حدود ٩ برابر بیشتر از همسایگان خود در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند. به عنوان مثال طبق آمار رسمی ترکیه در سال ٢٠٢٤ تعداد ٢٧١٣ نفر در این کشور بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده‌اند. به این ترتیب، تلفات رانندگی در ترکیه حدودا ٨ برابر کمتر از آمار تلفات رانندگی ایران است.
تصادفات ٧درصد از تولید ناخالص داخلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند
براساس مطالعات مجلس شورای اسلامی، تصادفات به اشکال مختلف تا ٧درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و این در حالی است که سهم حوزه سلامت از GDP، کمتر از ١٤درصد است. به‌عبارت دیگر، ما نه تنها سرمایه‌های انسانی خود را در جاده‌ها از دست می‌دهیم، بلکه هزینه‌های هنگفتی نیز بر اقتصاد کشور تحمیل می‌شود.
هلال‌احمر همیشه آماده به خدمت
تقویم به سال ١٣٩٥ رسیده بود که رئیس وقت سازمان جمعیت هلال‌احمر کشور از راه‌اندازی کمپین «بهرفت» در راستای کاهش تصادفات خبر داد. از آن تاریخ به بعد جمعیت هلال‌احمر همراه و همگام با پلیس در ایام نوروز به مردم خدمات ارائه می‌دهد. این در حالی است که امسال در نوروز ١٤٠٤ در راستای کاهش تصادفات نوروزی ٣میلیون و ٢٩٦هزار و ٢٥١نفر به پویش «بهرفت» پیوستند. اگرچه در سالی که گذشت هم ٨٢١هزار نفر به این پویش پیوسته بودند.
سال ١٤٠٢؛ بیشترین تعداد کشته‌های تصادفات نوروزی
طبق بررسی آمار تلفات تصادفات نوروزی طی ٥سال اخیر (از ١٣٩٩ تا ١٤٠٣) بیشترین تعداد کشته‌های تصادفات نوروزی با یکهزار و ٢١٧ قربانی در سال ١٤٠٢ و کمترین آن با ٥٣٤ فوتی در سال ١٣٩٩ (سال اعمال محدودیت‌های سفر به دلیل شیوع کرونا) به ثبت رسیده. هرچند طبق آمارها تلفات حوادث رانندگی در سال ١٤٠١ حدود ١٩هزارو ٤٩٠نفر و در سال ١٤٠٢ حدود ٢٠هزارو ٤٥نفر بوده است. یعنی هر روز بیش از ٥٥نفر و هر ماه هزار و ٦٠٠نفر. در نوروز سال ١٤٠٣ هم بر اساس آمارهای موجود یکهزار و ٨٩نفر، شامل ٨٣١ نفر مرد و ٢٥٨ نفر زن، در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند. این رقم به‌طور میانگین بیانگر مرگ تاسف‌بار روزانه ٥٤,٥نفر از هموطنان در تصادفات ایام نوروز سال ١٤٠٣ است.
٥٠٥میلیون تردد و رشد ٧درصد مصرف بنزین
بنابر اعلام این مقام ارشد انتظامی از ٢٥اسفند ١٤٠٣ تا ١٣فروردین ١٤٠٤ بیش از ٥٠٥میلیون تردد در جاده‌های کشور ثبت شده است. این آمار نشان‌دهنده افزایش ٣درصدی ترددها نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. به گفته سردار سیدتیمور حسینی در این بازه زمانی میزان مصرف سوخت هم ٧درصد افزایش داشته که بیانگر حجم بالای سفرهای نوروزی و ترافیک پرحجم جاده‌های کشور بوده است.
