زهره گردان - روزنامه اطلاعات| همیشه آمدن بهار را با تعداد زیاد عطسه‌هایم حس می‌کنم. هر چقدر تعداد عطسه‌ها بیشتر، بهار نزدیک‌تر. اگرچه رقص گرده‌ها در شکوفایی گل‌ها برای بسیاری، لذت‌بخش و نوید دوباره زندگی است، اما برای من به معنای مواجهه با چالشی به نام آلرژی است. به دل طبیعت که بروم و به تماشای گل‌ها و گیاهان که بنشینم، گرده‌ها با من چنان جنگی راه می‌اندازند که ناچار به عقب‌نشینی و بازگشت به خانه می‌شوم. گاهی مجبورم برای مبارزه با این گرده‌های مزاحم، داروهایی مصرف کنم که عمدتا خواب‌آورند و این موضوع کیفیت زندگی‌ام را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. آلرژی در ظاهر بیماری ساده‌ای است، اما همه آنان که تجربه مشابهی مثل من دارند، می‌دانند این عطسه‌ها، خارش بینی، گلو و چشم و اشک‌هایی که ناخواسته از چشم‌ها سرازیر می‌شود چقدر آزاردهنده است، بنابراین اهمیت دارد که درباره راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری و مدیریت آن بیشتر بدانیم.
حساسیت در فصل بهار
آلرژی ، واکنش سیستم ایمنی بدن است و زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی، ماده‌ای را که معمولا برای بدن بی‌ضرر است، به اشتباه به عنوان ماده‌ای زیان‌آور و خطرناک شناسایی کند و برای دفاع از بدن، علیه آن وارد عمل شود.
بدن انسان به طور معمول در مقابل عوامل مضری مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها از خود دفاع می‌کند، اما گاهی این دفاع در مقابل مواد بی‌ضرر و بی‌خطری مانند گردوغبار، کپک‌ها، برخی بوها و گرده گیاهان صورت می‌گیرد. سیستم ایمنی بدن در مقابل این مواد که به آن‌ها آلرژن می‌گویند، واکنش اشتباه نشان می‌دهد و مقدار زیادی پادتن می‌سازد. پادتن هم مانند اسلحه‌ای به این مواد بی‌ضرر حمله می‌کند تا آن‌ها را از بین ببرد و در این شرایط، فرد دچار علائم آلرژی می‌شود.
دکتر ابوالغفار قاسمی، متخصص بیماری‌های داخلی در این باره می‌گوید: آلرژی به دو شکل دائمی و فصلی وجود دارد. در نوع دائمی، ما شاهد وجود علائم در تمام طول سال هستیم که علل ایجادکننده آن می‌تواند گرد و غبار، حیوانات خانگی، قارچ وسوسک‌ها باشد.
در نوع فصلی، علائم معمولا در فصل بهار و تابستان و در پاسخ به گرده گیاهان یا اسپور قارچ‌ها ایجاد می‌شود. به آلرژی نوع دوم، رینیت آلرژیک یا تب یونجه هم می‌گویند و دلیل این نامگذاری آن است که در گذشته در ماه‌های گرم سال، یعنی همان زمانی که علائم آلرژی ظاهر می‌شود، کشاورزان یونجه‌ها را درو می کردند. مقدار گرده گیاهان به طور مشخص در روزهایی که باد می‌وزد، در هوا بیشتر است، در صورتی که این مقدار در روزهای بارانی کمتر می‌شود. البته گرده گیاهان، تنها محرک آلرژی در فصل بهار نیست. بر اثر بارش‌های بهاری، قارچ‌ها ممکن است داخل و خارج خانه‌مان رشد کنند. علاوه بر آن در زمان خانه‌تکانی، گرد و غبار در منزل پراکنده می‌شود و آلرژی را تشدید می‌کند.
علائم و راه‌های پیشگیری
معمولا علائم حساسیت فصلی در افراد از خفیف تا شدید متغیر است. دکتر قاسمی، متخصص بیماری‌های داخلی می‌گوید: شدت آلرژی در هر فردی نسبت به فرد دیگر متفاوت است و این تفاوت تنها به میزان حساسیت سیستم ایمنی بدن فرد در مقابل مواد حساسیت‌زا ارتباط دارد. در آلرژی فصلی، افراد معمولا علائمی چون عطسه، گرفتگی یا آبریزش بینی، چشمان اشک‌آلود و قرمز، خارش گوش، بینی، دهان و چشم‌ها، احتقان گوش و ترشحات پشت بینی را تجربه می‌کنند و در موارد حادتر ممکن است دچار علائمی چون سرفه، تنگی نفس، سردرد و تنفس صدادار شوند.
علائم آلرژی می‌تواند در سنین خردسالی، کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی بروز کند، با وجود این احتمال دارد آلرژی‌ها در سنین بزرگسالی بهتر شده و کاهش پیدا کند. باید بدانید هر سنی که دارید و به هر میزان آلرژی که مبتلا هستید، بهترین روش مقابله با آلرژی بهاری، دوری از مواردی است که باعث تحریک سیستم ایمنی و بروز علائم آلرژی می‌شود.
از جمله گیاهانی که بیشتر باعث ابتلا به آلرژی بهاری می‌شوند، درخت توسکا یا رازدار، درخت صنوبر، درخت زبان‌گنجشک، درخت راش، درخت سرو، چاودار، جو دوسر و چمن باغ هستند و بهتر است افراد آلرژیک از رفتن به طبیعتی که شامل این گیاهان است، اجتناب کنند. گرده‌های بزرگ و چسبنده که اغلب در گل‌های رنگی دیده و از طریق زنبورها جابه‌جا می‌شوند، معمولا باعث ایجاد آلرژی نمی‌شوند، اما گرده‌های ریز و پودرمانندی که به آسانی توسط باد جابه‌جا می‌شوند به شدت آلرژی‌زا هستند. قارچ‌ها و کپک‌ها هم دانه‌هایی به نام اسپور برای تولیدمثل آزاد می‌کنند.
این اسپورها توسط باد یا شبنم در روزهای بارانی جابه‌جا می‌شوند. در خارج از منزل، این قارچ‌ها روی تنه پوسیده درختان یا برگ‌هایی که روی زمین ریخته‌اند و در داخل منزل در مکان‌های مرطوب مثل حمام و آشپزخانه رشد می‌کنند و باعث ایجاد آلرژی می‌شوند. پس اگر به مسافرت یا دل طبیعت می‌روید از دست زدن به تنه پوسیده درختان اجتناب کنید.
راه‌های درمان
به گفته دکتر قاسمی می‌توان با درمان‌های طبیعی، دارویی و تغییر در سبک، باعث کاهش حساسیت فصلی شد. وی می‌گوید: شستشوی بینی با محلول سالین با خارج کردن موکوس اضافی در مجرای بینی، احتقان و گرفتگی بینی را کم می‌کند. بخور گرم هم با نرم کردن راه هوایی بینی باعث رفع گرفتگی آن می‌شود.
برخی تحقیقات نشان داده است که طب سوزنی می‌تواند در برطرف کردن علائم موثر باشد. افراد همچنین می‌توانند از داروهای شیمیایی برای رفع مشکل خود بهره ببرند. برخی داروها نیاز به تجویز پزشک دارند، اما برخی دیگر که می‌توان بدون نیاز به نسخه و با مشورت با دکتر داروساز از داروخانه تهیه کرد شامل آنتی‌هیستامین‌ها، کورتیکواستروئیدهای مورداستفاده برای بینی، ضداحتقان‌ها، قطره‌های چشمی و اسپری‌های بینی هستند. در نهایت در صورت بروز علائم شدید یا مزمن، مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند به تعیین بهترین روش درمان کمک کند.
توصیه من به افراد این است که قبل از درمان به فکر پیشگیری باشند. می‌گویید چگونه؟ کافی است در روزهایی که باد می‌وزد در منزل بمانید. اگر مبتلا به آلرژی هستید، باید بدانید بهترین زمان برای بیرون رفتن، بعد از بارش باران است. لباس‌هایی را که بیرون منزل پوشیده‌اید بلافاصله بعد از آمدن به خانه درآورید و دوش بگیرید تا گرده‌ها و مواد آلرژن روی پوستتان باقی نماند.
وقتی بیرون می‌روید ماسک بزنید. پنجره‌های خانه را بسته نگه دارید. ملحفه‌های رختخواب را هر هفته بشویید. کفش‌ها را قبل از ورود به منزل درآورید. حداقل هفته‌ای یک بار خانه را گردگیری و با جارو برقی تمیز کنید.
رابطه تغییرات اقلیمی با آلرژی
مطالعات نشان داده است که تغییرات اقلیمی، موجب تشدید فصل آلرژی شده است.
دکتر قاسمی هم این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: تغییرات اقلیمی باعث افزایش طول فصل‌های آلرژی‌زا و شدت گرده‌افشانی می‌شود.
این تغییرات نه‌تنها بر نوع و میزان گرده‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به بروز واکنش‌های آلرژیک شدیدتر در افراد حساس منجر شود.
از طرف دیگر باید در نظر داشت که به دلیل تنوع اقلیمی در ایران و مناطق مختلف جغرافیایی، شاید شروع آلرژی بهاره در همه ایران در یک زمان نباشد، به عنوان مثال ساکنان مناطق جنوبی ایران ممکن است در ماه‌های بهمن یا اسفند دچار علائم این بیماری شوند.
در طول چند سال اخیر به دلیل پدیده گرم شدن تدریجی کره زمین، زمان گرده‌افشانی گیاهان تغییر کرده است، بنابراین فصل پیدایش این بیماری نیز می‌تواند تغییر کند.
***
بر اساس آمار انجمن آسم و آلرژی ایران، ۹ تا ۱۳ درصد افراد در گروه‌های سنی مختلف به بیماری آسم مبتلا هستند. به گفته متخصصان، آسم در ۹۰ درصد کودکان و ۵۰ درصد بزرگسالان از نوع آلرژیک است و گرده‌های گل و گیاه، وجود حشرات، محتویات بالش‌ها از پر مرغ و پشم گوسفند، همزیستی با سگ و گربه و آلودگی هوا از مهمترین عوامل بروز آلرژی و آسم است، پس آگاهی از نحوه مدیریت آلرژی و راه‌های پیشگیری از آن اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، چرا که در صورت بی‌توجهی به این بیماری، ممکن است فرد دچار آسم و تبعات مربوط به آن شود و درمان در دومی به مراتب زمانبرتر و سخت‌تر خواهد شد.
