موسسه مطالعات ایران و اوراسیا نوشت: نوروز، جشن آغاز بهار و یکی از کهن‌ترین جشن‌های جهان، در میان اقوام مختلف روسیه جایگاه ویژه‌ای دارد. این جشن که ریشه در فرهنگ‌های ایرانی، ترکی و آسیای میانه دارد، به‌ویژه در مناطق مسلمان‌نشین و فارسی‌زبان روسیه اهمیت زیادی پیدا کرده است.
اگرچه نوروز در تقویم رسمی روسیه به عنوان یک تعطیلات ملی شناخته نمی‌شود، اما در میان اقوام تاتار، باشقیری، داغستانی، چچنی، آذربایجانی، تاجیک، ازبک و قزاق گرامی داشته می‌شود. این اقوام، که در جمهوری‌های خودمختار و همچنین در شهرهای بزرگ روسیه مانند مسکو و سن‌پترزبورگ زندگی می‌کنند، نوروز را به عنوان بخش مهمی از هویت فرهنگی خود جشن می‌گیرند.
برگزاری نوروز در روسیه از دوران اتحاد جماهیر شوروی تا امروز دستخوش تغییراتی شده است. در دوران شوروی، جشن‌های مذهبی و سنتی تحت کنترل شدید دولت قرار داشتند و نوروز نیز در بسیاری از مناطق ممنوع بود یا به‌طور غیررسمی برگزار می‌شد. اما پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، این جشن دوباره به رسمیت شناخته شد و امروزه در بسیاری از مناطق روسیه به‌طور گسترده گرامی داشته می‌شود.
جمهوری‌های برگزارکننده نوروز در روسیه
نوروز در مناطق مختلف روسیه بسته به فرهنگ و سنت‌های اقوام مختلف، با آیین‌های خاصی برگزار می‌شود.
۱. جمهوری تاتارستان و باشقیرستان
تاتارها و باشقیری‌ها از جمله اقوامی هستند که نوروز را به عنوان یک جشن سنتی به رسمیت می‌شناسند. در این مناطق، نوروز با برگزاری مسابقات اسب‌سواری، کشتی محلی، بازی‌های سنتی و اجرای موسیقی فولکلوریک همراه است.
در شهرهایی مانند کازان (پایتخت تاتارستان) و اوفا (پایتخت باشقیرستان)، جشن‌های عمومی در میادین شهر برگزار می‌شود. مردم لباس‌های سنتی می‌پوشند و با پختن غذاهای محلی مانند چاک‌چاک (یک شیرینی سنتی تاتاری)، بلیش (نوعی پای گوشتی) و کستبی (نان پر شده با سیب‌زمینی یا گوشت)، نوروز را جشن می‌گیرند.
۲. قفقاز شمالی (داغستان، چچن، اینگوشستان)
در این مناطق، نوروز یکی از مهم‌ترین جشن‌های بهاری است و به‌ویژه در داغستان، که مردمان آن دارای پیشینه‌ای ترکی-ایرانی هستند، جشن نوروز با شور و هیجان زیادی برگزار می‌شود. مردم در این روز آتش روشن می‌کنند، از روی آن می‌پرند، نمایش‌های سنتی اجرا می‌کنند و مسابقات کشتی برگزار می‌شود.
در چچن و اینگوشستان، اگرچه نوروز کمتر رایج است، اما در بین اقوام ترک‌تبار این منطقه به‌ویژه قوم کومیک جشن گرفته می‌شود.
۳. سیبری و آسیای مرکزی (اقوام تاجیک، ازبک و قزاق)
با توجه به وجود مهاجران زیادی از تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان در سیبری و سایر مناطق روسیه، نوروز در میان این گروه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مهاجران تاجیک و ازبک در شهرهایی مانند مسکو، سن‌پترزبورگ، یکاترینبورگ و نووسیبیرسک، جشن‌های نوروزی برگزار می‌کنند که شامل رقص‌های سنتی، غذاهای محلی مانند پلو، سومسا (نان پرشده با گوشت) و مانتی (نوعی دامپلینگ ازبکی) است.
آیین‌ها و سنت‌های نوروز در روسیه
نوروز در روسیه با آیین‌های خاصی همراه است که نشان‌دهنده ترکیب سنت‌های ایرانی، ترکی و محلی است.
۱. جشن‌های خیابانی و فرهنگی
در شهرهایی مانند مسکو، سن‌پترزبورگ، کازان و اوفا، هر ساله جشن‌های نوروزی با حضور اقوام مختلف برگزار می‌شود. این جشن‌ها شامل اجرای موسیقی سنتی، رقص فولکلوریک، برپایی بازارهای صنایع‌دستی و ارائه غذاهای محلی است.
سفارتخانه‌های کشورهای فارسی‌زبان و ترک‌زبان مانند ایران، آذربایجان، تاجیکستان و ازبکستان نیز در این ایام مراسم فرهنگی نوروزی برگزار می‌کنند.
۲. غذاهای سنتی نوروزی
هر قوم در روسیه، نوروز را با غذاهای مخصوص خود جشن می‌گیرد. برخی از غذاهای رایج نوروزی در میان اقوام مختلف روسیه شامل موارد زیر است:
- تاجیک‌ها و ازبک‌ها: پلو، سومسا، مانتی
- تاتارها و باشقیری‌ها: چاک‌چاک، بلینی، کستبی
- آذربایجانی‌ها: سبزی‌پلو با ماهی، باقلوا، شکربورا
۳. آیین‌های کهن نوروزی
در برخی مناطق، مردم مراسم‌های سنتی نوروزی مانند چیدن سفره هفت‌سین یا هفت‌شین، پریدن از روی آتش، اجرای بازی‌های محلی و دید و بازدیدهای خانوادگی را برگزار می‌کنند.
یکی از آیین‌های مهم در میان اقوامی مانند تاجیک‌ها و ازبک‌ها، “بخشش و آشتی” است که در آن مردم اختلافات گذشته را کنار گذاشته و سال جدید را با صلح و دوستی آغاز می‌کنند.
گسترش نوروز در روسیه در سال‌های اخیر
در سال‌های اخیر، به دلیل افزایش مهاجرت از کشورهای فارسی‌زبان و ترک‌زبان به روسیه، نوروز بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، دولت روسیه در برخی مناطق به برگزاری این جشن‌ها کمک کرده و آن را به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی اقوام مختلف به رسمیت شناخته است.
در شهرهای بزرگی مانند مسکو و سن‌پترزبورگ، نوروز به یک رویداد چندفرهنگی تبدیل شده که علاوه بر اقوام سنتی برگزارکننده، مردم روس و سایر اقوام نیز در آن شرکت می‌کنند.
همچنین، رسانه‌های روسیه در سال‌های اخیر به پوشش مراسم نوروزی پرداخته‌اند که این امر به افزایش آگاهی عمومی درباره این جشن کمک کرده است.
نوروز در روسیه نه تنها یک جشن سنتی برای اقوام خاص، بلکه به‌عنوان نمادی از همبستگی و دوستی بین فرهنگ‌ها و ملیت‌های مختلف در حال رشد و گسترش است.
