خبر فوری نوشت: مرگ ابومحمد الجولانی، رهبر «تحریرالشام» به تایید رسید و حالا بسیاری منتظر عاقبت این گروه تروریستی و جانشین احتمالی الجولانی هستند.
حدس جانشین الجولانی به این راحتی‌ها نیست. ساختار پیچیده تحریرالشام، ایدئولوژی حاکم بر این گروه سلفی، گروه‌های متعدد فعال در سوریه و اختلافات داخلی میان آنها و مخفی بودن شخصیت و چهره بسیاری از اعضاء ارشد این گروه تکفیری به خوبی نشان می‌دهد که تحلیل عاقبت تحریرالشام و جانشین الجولانی مساله‌ای به شدت سخت و پیچیده است.
در این گزارش قصد داریم مروری بر ابعاد این مساله و عوامل موثر بر سرنوشت تحریرالشام داشته باشیم.
این مطلب را هم بخوانید:
گروه‌هایی که با تحریرالشام در بیعت هستند
پیش از هر چیز باید این مساله را در نظرگرفت که «تحریرالشام» با چند گروه سلفی دیگر در پیوند است و این گروه‌ها با تحریرالشام در بیعت هستند.
متحدان تروریست‌های هیئت تحریرالشام (HTS) از نظر فعال بودن در میدان نبرد به چند گروه تقسیم می‌شوند:
الف. گروهک تروریستی داعش
ب. گروهک تروریستی ترکستان سوریه
ج. ارتش آزادی بخش سوریه
د. ارتش ملی سوریه/ترکیه
ه. ارتش تکاوران سوریه/ترکیه
ی. شرکت صنایع نظامی مَلحَمه تاکتیکال
همچنین، گروه‌های دیگری نیز با تحریرالشام در پیوند هستند که اگرچه قدرت زیادی ندارند، اما در فاز نظامی فعال هستند. برخی از این گروه‌ها بدین شرح هستند:
الف. جنبش نورالدین زنکی
ب. بقایای احرارالشام
ج. سپاه احرار
د. گردان المرابطین، گردان اسامه، گردان ابو علی یمانی، گردان ابو هلال زیتان و ...
این مساله به خوبی نشان می‌دهد که گروه‌های درگیر در سوریه بسیار زیاد هستند. مساله زمانی حساس‌تر می‌شود که توجه کنیم بسیاری از این گروه‌ها سابقه شورش علیه جبهه النصره را داشته و می‌توانند به خوبی معادلات رهبری تحریرالشام را به هم بزنند.
شورش؛ کار همیشگی گروه‌های آنارشیست- سلفی
اگر به تاریخ رجوع کنیم متوجه می‌شویم که گروه‌های سلفی سابقه زیادی در شورش علیه رهبر خود را داشته اند. این مساله زمانی اوج می‌گیرد که رهبر یک گروه سلفی، ضعیف باشد و نتواند قدرت خود را بر افراد و گروه‌های مختلف، تحکم کند.
این مساله از زمان خوارج تا کنون بارها دیده شده است. کافی است به درگیری خوارج بعد از قدرت گرفتن در بحرین و کشته شدن ابوطالوت نگاهی بیندازیم (اینجا بخوانید). این مساله در خود گروه تحریرالشام نیز دیده می‌شود. پیش از این، تحریرالشام با جبهه النصره در پیوند بود و پیش از آن نیز با القاعده در بیعت بود، اما در طول چند سال، این گروه‌ها از هم جدا شده و برای خود، کادر رهبری مستقل تشکیل دادند.
این امر نشان می‌دهد که تحریرالشام با یک مشکل بزرگ مواجه است و احتمالا اعضاء آن، وارد درگیری با یکدیگر شوند. هم اکنون نیز برخی گروه‌ها به جان هم افتاده اند. روز قبل، خبرگزاری رسانه نایا عراق نوشت که درگیری عجیب و شدیدی بین رهبران و نیروهای گروهک تروریستی هیئت تحریر الشام در حلب شروع شده است. در این درگیری‌ها چند نفر کشته و زخمی شده اند. طبق برخی گزارش ها، ابوذر محمبل، سرکرده گروه تروریستی تحریر الشام در حلب در نتیجه اختلافات بر سر رهبری با شبه نظامیان به اصطلاح تروریستی ارتش اسلام در حلب به هلاکت رسید.
ساختار پیچیده و چند بُعدی تحریرالشام
مساله دیگری که باید به آن توجه کرد ساختار پیچیدۀ درونی هیئت تحریرالشام است. ابومحمد الجولانی به عنوان چهره شناخته شده و رهبر رسمی تحریرالشام شناخته می‌شد، اما باید توجه داشت که او بیشتر یک رهبر نظامی بود تا یک رهبر کاریزماتیک معنوی – سیاسی. اصولا ساختار گروه تحریرالشام پیچیده است و شامل چندین شورای رهبری می‌شود. مهم ترینِ این شوراها بدین قرار هستند:
الف. شورای شرعی: این شورا مسئولیت تفسیر قوانین اسلامی و صدور فتاوی را بر عهده دارد.
ب. شورای نظامی: این شورا مسئولیت برنامه ریزی و اجرای عملیات نظامی را بر عهده دارد.
ج. فرماندهان نظامی ارشد: این فرماندهان در مناطق مختلف تحت کنترل تحریر الشام فعالیت می‌کنند و مسئولیت عملیات نظامی در آن مناطق را بر عهده دارند.
الجولانی بیشتر در فاز نظامی فعال بود و در سایر زمینه‌ها نفوذ کمتری داشت. شکی نیست که انتخاب جانشین او، با اعمال نظر سایر شوراها صورت خواهد گرفت و این، مساله را فراتر از یک تصمیم نظامی خواهد نمود.
جانشینان احتمالی الجولانی
تمام عوامل فوق نشان می‌دهند که انتخاب جانشین الجولانی به این راحتی‌ها نیست و احتمالا پروسه‌ای سخت باشد که می‌تواند به ساختار تحریرالشام آسیب بزند و حتی آن را تا آستانه نابودی ببرد. با این همه، برخی اعضای این گروه هستند که شانس بیشتری برای جانشینی جولانی دارند. این افراد بدین قرار هستند:
الف. ابوجابر الشیخ: ابوجابر مدتی رهبر احرارالشام بوده و یکی از مهم‌ترین اعضاء گروه تحریرالشام به حساب می‌آید. او قبل از الجولانی، مدتی رهبر تحریرالشام بود، اما در ۱ اکتبر ۲۰۱۷ از سمت خود استعفا داد و ابو محمد الجولانی جایگزین او شد.
ب. ابوصالح طحان: از فرماندهان ارشد نظامی تحریر الشام است که در عملیات‌های نظامی مختلف علیه گروه‌های رقیب و نیروهای دولتی شرکت داشته است.
ج. ابو بدر الحجازی: او یکی از فرماندهان نظامی ارشد تحریرالشام است که نفوذ زیادی در بین اعضاء گروه‌های تکفیری دارد.
د. ابو طاهر الحموی: از رهبران غیرنظامی و یکی از شیوخ سلفی تحریرالشام است که نفوذ زیادی در بین اعضاء این گروه دارد.
لازم به ذکر است که حمله هوایی اخیر روسیه به مقر فرماندهان تحریرالشام جدی بوده و معلوم نیست چند نفر از اعضاء این جبهه کشته شده اند. ممکن است برخی یا همۀ افراد فوق الذکر در بمباران کشته شده باشند و یک فرد دیگر جانشین الجولانی شود. مع الوصف، شکی نیست که جدال و درگیری داخلی در بین اعضاء این گروه جدی‌تر از همیشه دنبال خواهد شد و بعید است جانشین جولانی به این راحتی‌ها بر سریر قدرت بنشیند.
