میزان نوشت: دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمنی است که بشر را گرفتار کرده است. چهاردهم نوامبر، مصادف با ۲۳ آبان سالگرد تولد «فردریک بانتینگ» کاشف انسولین، اولین بار در سال ۱۹۹۱ با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.
به مناسبت هفته ملی دیابت و در آستانه روز جهانی دیابت به گفتگو با امیر کامران نیکو سخن، مدیر عامل انجمن دیابت ایران پرداختیم.
نیکو سخن در گفتگو با میزان ضمن اشاره به اینکه متاسفانه ابتلا به دیابت روز به روز در جهان در حال افزایش است، بیان کرد: بر اساس آخرین آمار فدراسیون بین‌المللی دیابت که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد اکنون بیش از نیم میلیارد یعنی ۵۳۷ میلیون نفر در نیا به این بیماری مبتلا هستند که حدود ۳ چهارم از آنها در کشورهایی با درآمد پایین و متوسط زندگی می‌کنند و می‌توان گفت تقریبا از ۱۰ نفر فرد بالغ یک نفر به بیماری دیابت مبتلا است و این در حالیست که نیمی از این افراد از بیماریشان بی‌خبرند.
وی با بیان اینکه شایع‌ترین علامت دیابت بی علامتی است، ادامه داد: این بیماری در شروع علامتی ندارد و اگر چکاب‌های سالیانه انجام نشود مبتلایان هنگامی متوجه بیماریشان می‌شوند که بسیار پیشرفته و عوارضش آغاز شده است. خوشبختانه در کشور تا حدودی از نظر عدم اطلاع از بیماری دیابت به نسبت متوسط جهانی وضعیت بهتری داریم و به دلیل طرح کشوری دیابت جامعه ما به نسبت به متوسط جهانی از ابتلایشان به دیابت بیشتر با خبر هستند.
با جمعیت ۷ میلیونی مبتلا به دیابت در کشورمان مواجه هستیم
مدیرعامل انجمن دیابت ایران با اشاره به اینکه متاسفانه بیماری دیابت روز به روز در کشور ما در حال افزایش است، افزود: در حالی که حدود ۵ سال پیش بر طبق آمار وزارت بهداشت ۱۱ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال در کشور به بیماری دیابت مبتلا بودند آمارها نشان می‌دهد که ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال ما به این بیماری مبتلا هستند و در حال حاضر با جمعیت ۷ میلیونی مبتلا به دیابت در کشورمان مواجه هستیم.
این پزشک ضمن بیان اینکه به غیر از ابتلا به دیابت وضعیتی به نام پیش دیابت وجود دارد که به شرایطی گفته می‌شود که قند خون افراد از محدوده نرمال خارج شده، اما هنوز به محدوده دیابت نرسیده است، توضیح داد: متاسفانه این وضعیت به درستی تشخیص داده نمی‌شود و اگر تشخیص داده شود نیز افرادی که در وضعیت پیش دیابت قرار دارند در این مورد که چگونه می‌توانند از ابتلا به دیابت پیشگیری کنند و به محدوده نرمال بازگردند به درستی راهنمایی نمی‌شوند.
۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال در وضعیت پیش دیابت قرار دارند
نیکوسخن با اشاره به اینکه حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال در کشور ما در وضعیت پیش دیابت قرار دارند، گفت: اگر اقدام‌های لازم در مورد این افراد انجام نشود به زودی با جمعیت بالای ۱۰ میلیون از مبتلایان به دیابت در کشور رو به رو می‌شویم و این در حالیست که هم اکنون در رابطه با جمعیت ۷ میلیونی مبتلا به دیابت نیز با مشکل‌هایی مواجه هستیم.
مدیر عامل انجمن دیابت ایران با بیان اینکه به اینکه هر سال شعاری برای این روز دیابت در نظر گرفته می‌شود و شعار امسال روز جهانی دیابت «با دیابت خوب زندگی کنیم» است، ادامه داد: متاسفانه شاهد این موضوع هستیم که بسیاری از مبتلایان به دیابت در دنیا از حال خوب برخوردار نیستند. براساس اعلام فدراسیون جهانی دیابت ۶۳ درصد مبتلایان به دیابت حال خوبی ندارند که ممکن است به سبب مشکل‌ها و عوارضی باشد که دیابت برایشان ایجا کرده نظیر عوارض چشمی، کلیوی، قلبی و عروقی و عوارضی که بر روی پای بیمار ایجاد می‌کند.
نیکوسخن افزود: از طرفی دیگر نیز احتمال دارد این افراد درگیر فرایند درمان دیابت باشند و برای مثال ممکن است تهیه دارو مشکل ساز باشد. در کشور ما بیشتر داروهایی که برای دیابت وجود دارد گران‌قیمت است و این در حالیست که فرد مبتلا به دیابت علاوه بر داروهای مربوط به قندخون داروهای دیگری نظیر داروهای فشار خون، چربی، قلب و بسیاری از مکمل‌ها را نیز مصرف می‌کند و این مسئله سبد دارویی فرد مبتلا به دیابت را بسیار گران‌قیمت می‌کند یک فرد مبتلا به دیابت برای تامین داروهایشان طی بازه ۳ ماهه به صورت میانگین بالغ بر ۲ و نیم تا ۳ میلیون تومان هزینه می‌کند و در مواردی این رقم بالاتر نیز می‌رود و این امر موجب نگرانی و دغدغه مبتلایان به دیابت می‌شود.
تنوع انسولین‌ها در کشور بیمار را دچار سرگردمی می‌کند
وی ضمن اشاره به اینکه تنوع بسیاری از انسولین‌ها به کشور ما آمده است، بیان کرد: این تنوع در مواردی خوب و در مواردی بد است. زمانی که فرد مبتلا به دیابت تحت درمان با انسولین خاصی قرار دارد ممکن است تعدادی از آن داروخانه‌ها آن نوع انسولین را نداشته باشند و بیمار دچار سرگردمی شود و داروخانه داروهای مشابه را پیشنهاد کند. درست است که داروهایی که داروخانه پیشنهاد می‌دهد مشابه هم هستند، اما عینا شبیه هم نیستند و ممکن است اثرات مختلفی داشته باشند و هنگامی که انسولین بیمار عوض می‌شود احتمال دارد کنترل قندش بهم بریزد و ما هر روز با این موارد مواجه هستیم.
این پزشک ضمن بیان اینکه فناوری که برای کنترل دیابت لازم است امروز بسیار پیشرفته است و ساده‌ترینش نوارهای تست قند خون است، توضیح داد: چند سال است که شورایعالی بیمه مصوب کرده است که باید هزینه نوارهای تست خون توسط بیمه به بیمار پرداخت شود، اما روند پرداخت در عمل با مشکل‌هایی همراه است و برای مبتلایان به دیابت دغدغه ایجاد می‌کند. فناوری‌های جدید نظیر پایشگرهای مداوم تست قند که واقعا در کنترل قند خون در دیابت نوع یک و حتی دیابت نوع ۲ یک اصل لازم است هنوز توسط شرکت‌های بیمه‌گر پرداخت نمی‌شود.
مدیر عامل انجمن دیابت ایران گفت: در بسیاری از مبتلایان به دیابت حتی با وجود داشتن انسولین‌های مناسب و پایشگرهای قند خون نمی‌توانیم به خوبی قند خون را کنترل کنیم و ممکن است این اتفاق در دوران بارداری رخ دهد و این افراد نیاز به پمپ انسولین دارند به ویژه پمپ‌های هوشمند که به صورت اتوماتیک قند خون را تنظیم می‌کند و قند خون را همیشه در یک محدوده ثابت نگه می‌دارد و در حالی که استفاده از این پمپ برای بسیاری از مبتلایان به دیابت الزام است غالبا در دسترس نیستند و اگر در دسترس باشند نیز هزینه‌های بسیار زیادی دارند.
۹۰ درصد درمان دیابت به خود بیمار مربوط می‌شود
نیکوسخن با اشاره به اینکه مبتلایان به دیابت نیاز به آموزش دارند، افزود: درمان دیابت تنها دست کادر درمان نیست و بنا بر اعلام فدراسیون جهانی دیابت ۹۰ درصد درمان این بیماری به خود بیمار مربوط می‌شود و از این رو بیمار نیاز به خود مراقبتی دارد و برای خود مراقبتی نیاز به آموزش است و بنابراین مبتلاین به دیابت باید آموزش ببینند و خود مراقبتی را یاد بگیرند. آموزش دیابت در کشور ما به طور قطعی توسط دو انجمن دیابت ایران و انجمن دیابت گابریک که نمایندگان فدراسیون بین‌المللی دیابت هستند انجام می‌شود و این در حالیست که ظرفیت این انجمن‌ها برای این تعداد مبتلایان به دیابت کافی نیست.
وی با بیان اینکه هنوز آموزش در بستر بیمه قرار نگرفته و شرکت‌های بیمه به این نتیجه نرسیدند که باید هزینه آموزش را پرداخت کنند، ادامه داد: وزارت بهداشت باید کوریکلوم آموزشی را برای مبتلایان به دیابت مشخص کند و همچنین اینکه چه کسی مسئولیت دادن آموزش‌های لازم را به مبتلایان به دیابت دارد نیز باید مشخص شود، اما متاسفانه این برنامه‌ریزی‌ها در کشور ما صورت نگرفته است. اگر این تعداد جمعیت مبتلا به دیابت آموزش‌های لازم را نبینند و امکانات لازم را نداشته باشند و دچار عوارض ناشی از این بیماری شوند نه تنها حال خوب از خودشان و خانواده‌شان گرفته می‌شود بلکه هزینه‌های بسیار زیای نیز به شخص، خانواده و جامعه تحمیل می‌شود.
راه‌های پیشگیری از دیابت
مدیر عامل انجمن دیابت ایران درباره پیشگیری از بیمازی دیابت بیان کرد: در مورد دیابت نوع یک پیشگیری چندان مطرح نیست اخیرا داوریی به نام تپلی‌زوماب آمده است که می‌تواند تقریبا ۲ سال ابتلا به دیابت نوع یک را به تاخیر بیندازد. توصیه می‌شود در کودکانی که یکی از خواهر و برادران و یا پدر و مادرشان دیابت نوع یک دارند از طریق آنتی بادی غربالگری انجام شود چرا که این دارو مثل نوعی واکسن است و اگر به فردی که در معرض ابتلا به بیماری قرار دارد تزریق شود می‌تواند ابتلا به دیابت نوع یک را تا ۲ سال به تاخیر بیندازد. در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایتالیا الزام شده است که تمام کودکان از نظر دیابت نوع یک غربالگری شوند. این دارو در کشور ما وجود ندارد، اما به هر حال ما غربالگری را انجام می‌دهیم چرا که ممکن است تامین از دارو از خارج کشور تنها برای بعضی از خانواده‌ها امکان پذیر باشد.
می‌توان تا ۸۰ درصد از ابتلا به دیابت نوع ۲ پیشگیری کرد
وی ضمن بیان اینکه پیشگیری در دیابت نوع ۲ بسیار اهمیت دارد، توضیح داد: بر اساس آنچه فدراسیون بین‌المللی دیابت اعلام کرده است تا ۸۰ درصد می‌توان جلوی ابتلا به دیابت نوع ۲ را گرفت به همین دلیل باید نسبت به عوامل خطر دیابت نوع ۲ آگاهی داشته باشیم. مهم‌ترین عامل خطر که یک ریسک فاکتور مستقل محسوب می‌شود سن است از ین رو توصیه می‌شود تمام افرادی که بالای ۳۵ سال سن دارند با هر سبک زندگی، وزن و سابقه خانوادگی در ابتلا به دیابت غربالگری را انجام دهند و چنانچه مشکلی نداشتند هر ۳ سال یک بار باید این اقدام را انجام دهند.
این پزشک افزود: افرادی که زیر ۳۵ سال سن دارند، اما نمایه توده بدنیشان یا همان bmi بالای ۲۳ باشد و در کنارش یک ریسک فاکتور دیگر نظیر فشار خون، چربی خون، بی تحرکی و مشکلات قلبی و عروقی دارند نیز باید غربالگری انجام دهند. همچنین افرادی که دیابت بارداری داشتند یعنی در دوران بارداری دیابت داشتند و پس از آن دیابتشان از بین رفته است و همچنین افرادی که قندخونشان در محدوده پیش دیابت است نیز باید هر سال غربالگری شوند چرا که اگر این بیماری در مرحله پیش دیابت تشخیص داده شود می‌توان با اصلاح سبک زندگی یعنی اصلاح تغذیه، داشتن فعالیت بدنی، پرهیز از مصرف دخانیات و مدیریت استرس تا حدزیادی از این بیماری جلوگیری کرد.
مدیر عامل انجمن دیابت ایران با اشاره به اینکه قند خون طبیعی پس از ۸ ساعت ناشتا بودن باید زیر ۱۰۰ باشد و قند خون بالای ۱۰۰ نرمال نیست، عنوان کرد: مصرف داروی متفورمین برای افرادی که پیش دیابت هستند در شرایطی که فرد جوان‌تر است و میزان قندخونش از حدی بالاتر است می‌تواند تا ۳۰ درصد از تبدیل پیش دیابت و به دیابت جلوگیری کند.
