سجاد تبریزی خبرنگار اطلاعات نوشت: بسیاری از خانه‌های فاخر محلات اصیل تهران در معرض تخریب و ویران شدن هستند، شاید یکی از دلایل آن بی‌اطلاعی سرمایه‌گذاران از بازدهی اقتصادی سرمایه‌گذاری در مرمت خانه‌های تاریخی باشد.

خانه‌های قدیمی ‌محله تاریخی اودلاجان، کماکان محلی برای اشاعه فرهنگ ملی ماست، فرهنگی بر پایه محبت، نوعدوستی و ستایش زیبایی؛ خانه‌هایی که با هدایت آسیب‌های اجتماعی به محلات قدیمی یکی پس از دیگری از سکنه تخلیه و رها شدند تا کسانی از آن‌ها بهره‌های غیرمتعارف ببرند.

خانه «نیاک» از جمله خانه‌های قدیمی ‌تهران است که از گزند روزگار، از دست دلالان و از بی‌کفایتی مسئولان جان سالم به در برده و حالا به پناهگاهی برای کودکان درگیر پیوند مغز استخوان بدل شده است؛ خانه‌ای کوچک، پرانرژی و به غایت زیبا که ما را با خود به سبکی از زندگی نسل‌های پیشین می‌برد، سرشار از آرامش و احساس بی‌نیازی.

خانه نیاک، محلی برای تولید و نمایش صنایع دستی است که در کنار کار اصلی خود، محلی برای رجوع بچه‌های درگیر فرایند درمان پیوند مغز استخوان شده است؛ جایی که آن‌ها می‌توانند در آن دور هم جمع شوند، آموزش هنری ببینند و نمایشگاه برگزار کنند.

سرمایه‌گذاری فرهنگی

بسیاری از خانه‌های فاخر محلات اصیل تهران در معرض تخریب و ویران شدن هستند، شاید یکی از دلایل آن بی‌اطلاعی سرمایه‌گذاران از صرفه اقتصادی سرمایه‌گذاری در مرمت خانه‌های تاریخی باشد.

مریم توکلی‌نیا، فعال در حوزه گلدوزی‌های سنتی در این باره می‌گوید: بیست سال است به حرفه گلدوزی سنتی اشتغال دارم که مکمل کار طراحی لباس است. سعی کردم با آموزش‌هایی که به هنرجویان می‌دهم و اشاعه این هنر، فعالیتی کرده باشم. به دلیل ماهیت حرفه‌ام تلاش داشتم محل کارم در محله‌ای با قدمت و اصالت باشد که با حرفه‌ام سنخیت پیدا کند. 

وی می‌افزاید: خانه‌های زیادی در این محله وجود دارند که با مرمت می‌توانند بسیار زیبا شوند. به دوستانی که قصد سرمایه‌گذاری فرهنگی دارند، این نوید را می‌دهم که مرمت و اشتغال در این خانه‌ها بازدهی بسیار بالایی دارد؛ یعنی حتی اگر از دید صرفا اقتصادی به موضوع مرمت خانه‌های تاریخی نگاه کنند، حتما منفعت اقتصادی زیادی نصیبشان می‌شود، گرچه خودم به شخصه برای انجام کار فرهنگی و هنری، این خانه را مرمت کرده‌ام.

خانه پیوند مغز استخوان

خانه‌ای کوچک در یکی از فرعی‌های منتهی به خیابان ری، امروز مرکزی فرهنگی است. توکلی‌نیا می‌گوید: شش سال پیش با هدف فعالیت فرهنگی این خانه را خریداری کردم و مرمت آن بیش از پنج سال طول کشید.

وی می‌افزاید: در دوره کرونا چون فعالیتی نبود، خانه را در اختیار بچه‌هایی که پیوند مغز استخوان انجام داده بودند و بعد از قرنطینه بیمارستان، جایی برای اسکان نداشتند قرار دادم. خوشحالم که همه بچه‌هایی که در آن دوره اینجا رفت و آمد داشتند، حالشان خوب شد و یادگار حضورشان زنگوله‌هایی است که امروز به افتخارشان در خانه نیاک وجود دارد. یک فیلم مستند انگیزشی کوتاه نیز در مورد همین بچه‌ها در این خانه ساخته شد. هدف بچه‌های هنرمند و این مستند، نشان دادن فعالیت‌های این خانه در جهت درمان بچه‌های پیوندی بود، خودم هم برای این بچه‌ها آموزش‌های رایگان برگزار می‌کنم. قصدم این است که آن‌ها در حین درمان و در دوره فراغت، هم آموزش ببینند و هم فعالیت کنند، بعد از آن نیز برایشان نمایشگاه می‌گذارم. در عین حال اطلاعات لازم راجع به پیوند را به آن‌ها و خانواده‌هایشان ارائه می‌دهم.

توکلی‌نیا با اشاره به نیازهای کودکان درگیر پیوند مغز استخوان می‌افزاید: ساده‌ترین راه کمک به این افراد، اهدای خون است. داوطلبان می‌توانند با اهدای دو سی‌سی خون و ذخیره آن در بانک پیوند، وارد این پروسه شوند. بعد از ذخیره خون، در صورت لزوم و نیاز به آن‌ها خبر می‌دهند و یک واحد خون از آن‌ها می‌گیرند؛ یک واحد خونی که زندگی یک انسان را نجات می‌دهد. کسانی که نیاز به اطلاعات بیشتر دارند ما اینجا در اختیارشان می‌گذاریم.

فعالیت‌های فرهنگی

فعالیت اصلی خانه نیاک، آموزش و تولید صنایع دستی است. توکلی‌نیا می‌گوید: ما در اینجا غیر از برگزاری کارگاه آموزشی و کارگاه تولید،  فروشگاه و نگارخانه هم داریم. این نگارخانه، میزبان هنرمندان مختلف از جای‌جای کشورمان است و گهگاه حتی هنرمند می‌تواند در طول زمان برگزاری نمایشگاه در اینجا اسکان هم داشته باشد.مدیر خانه نیاک توضیح می‌دهد: ما برای این خانه یک شعار داریم که از غزلیات حافظ است، در مصطبه عشق تنعم نتوان کرد/ چون بالش زر نیست بسازیم به خشتی. شاید اینجا بالش زرین نداشته باشیم، ولی خشتی هست که هر کس بخواهد در اینجا کارگاه برگزار کند، نمایشگاه بگذارد، فعالیت خود را ارائه دهد و مخاطبان خود را پیدا کند، در اختیارش قرار می‌دهیم.

توکلی‌نیا ادامه می‌دهد: در خانه نیاک همچنین «شب‌های اقوام» برگزار می‌کنیم که برای فرهنگ‌دوستان بسیار جذاب است. 
در این شب، دوستان با لباس‌های خاستگاه محلی خودشان، ولو یک نماد، حضور پیدا می‌کنند، به شرط این‌که بتوانند قابلیت آن عنصر و نماد سنتی را توضیح دهند. یکی لالایی از سرزمین مادری خود می‌آورد، دیگری نان یا البسه محلی. هر کس شرکت می‌کند باید توشه‌ای از سرزمین مادری خود داشته باشد و ارائه کند. 

وی تأکید می‌کند: خانه نیاک محل مناسبی برای اهداف هنرمندان است؛ شاید متراژ کمی‌داشته باشد، ولی اهداف ما هکتاری است! هنرمندان هر آنچه را که در توان خود برای ارائه دارند، می‎توانند اینجا ارائه کنند. ورک‌شاپ، نمایشگاه، فروشگاه، آموزش و هر آنچه یک هنرمند نیاز دارد در خانه نیاک مهیا شده است.نگارخانه نیاک گرچه فضایی کوچک را شامل می‌شود، اما جذابیت بصری زیادی دارد. 

توکلی‌نیا می‌گوید: سعی کردیم نمایشگاه‌هایی در این نگارخانه برگزار شود که مضمون نوستالژیک داشته باشد، مثلا نمایشگاهی از نسخ خطی داشتیم و در حال حاضر نمایشگاهی با عنوان «خاطرات گمشده» شامل مجموعه‌ای از عکس‌های قدیمی‌ تا دهم آبان برپاست.

آجر نبشته!

اگر شما هم دوست دارید نامتان روی آجر حک شود، آن هم به خط میخی، به خانه نیاک سر بزنید. مریم توکلی‌نیا توضیح می‌دهد: یکی دیگر از کارهای جالبی که در خانه نیاک انجام می‌شود، حکاکی نام مهمانان است. آقای آریوبرزن هخامنش، هنرمند خودآموخته اهل لرستان است که علاوه بر تسلط به سه زبان باستانی ایران، هنر حکاکی روی سنگ می‌داند.

وی می‌افزاید: آریو برزن برای حمایت از بچه‌های پیوندی، نام داوطلبان را به خط میخی روی آجرهای انتخابی در خانه نیاک حکاکی کرده و درآمد حاصل از آن را برای بچه‌هایی که پیوند مغز استخوان داشته‌اند اهدا می‌کند.

مدیر خانه نیاک اضافه می‌کند: این هنرمند اعتقاد دارد تمام سنگ‌های گران قیمت در اثر فشار و خشم طبیعت به وجود می‌آیند، ولی سنگ‌های رودخانه‌ بر اثر نوازش میلیاردها لیتر آب شکل می‌گیرند. از آنجایی که سنگ از خاک است، پس سنگ رودخانه، یادگار آب و خاک این سرزمین را در خود دارد و گویا دی.ان.ای این سرزمین داخل این سنگ‌هاست. برای همین سنگ‌های رودخانه را به کتیبه‎های کورش و داریوش و شمایل پادشاهانی که در این سرزمین بوده‌اند مزین می‌کند.

خانه و محله

اودلاجان تنها یادگار تهران تاریخ قدیم است؛ تنها محله‌ای که هنوز بخش‌هایی از آن قابلیت احیا دارد. الباقی محلات زیر فشار بهره‌کشی نامتعارف از محدوده بازار از میان رفته است.

مدیر خانه نیاک می‌گوید: این خانه مخروبه و همه ارکان آن آسیب دیده بود. با دریافت مجوزهای لازم از وزارت میراث فرهنگی و شهرداری وقت، اقدام به مرمت اساسی کردم. اینجا کوچکترین خانه اودلاجان است که همه عناصر یک خانه قدیمی‌را دارد، سرداب، مصطبه، تاق ضربی و... بازسازی به  خوبی صورت گرفت و خانه زنده شد. تمامی‌آجرها از جا درآمد، ملاط آن نو شد و دوباره سر جای خود قرار گرفت. هرچه نخاله باقی ماند نیز در فونداسیون مورداستفاده قرار گرفت و در نهایت کم و کسر آن از مصالح جدید جایگزین شد.وی می‌افزاید: همان‌طور که اشاره شد برای فعالیت خود، دنبال جایی بودم که با کارم سنخیت داشته باشد، از این رو به سمت اودلاجان آمدم. این محله، خانه‌های تاریخی زیادی دارد. تورلیدرها عموما تورهای خود را به اینجا می‌آورند، چرا که جذابیت زیادی دارد.