ریحانه حیدری خبرنگار اطلاعات نوشت: بعد از انقلاب اسلامی، حق ‎التحصیل رایگان و ریشه‌کنی بی‌سوادی از شعارهای اصلی انقلابیون و مسئولان بود و این موضوع حتی در قانون اساسی نیز تصریح شده است اما این شعار نیز مانند بسیاری از شعارهای دیگر، مغفول ماند.

براساس آماری که مرکز پژوهش‌های مجلس در حوزه بازماندگی از تحصیل منتشر کرده است، تنها در سال گذشته تحصیلی، بیش از یک میلیون و 190 هزار و 291 کودک از تحصیل بازماندند که نسبت به آمارهای شش سال قبل حدود 17 درصد افزایش داشته است. البته این آمار در شرایطی منتشر می‌شود که به منابع آماری دقیق دسترسی نداریم.

بی‌شناسنامه‌ها در آمار به حساب نمی‌آیند

عبید ملک ‎رئیسی، معلم و فعال اجتماعی بلوچ در گفتگو با اطلاعات درخصوص مغایرت آمار بازماندگان از تحصیل با آمار واقعی عنوان کرد: آمار اداره کل آموزش و پرورش که آن‎ها هم این آمار را از وزارت کشور به دست می‌آورند خبر از 60 تا 70 هزار نفر ترک تحصیل کرده می‌دهند و این آمار فقط در مقطع ابتدایی بوده، اما به نظر می‌رسد آمار بیشتر از آن چیزی است که اعلام می‌شود، چون در استان ما بسیاری از کودکان هنوز شناسنامه ندارند. از طرف دیگر استان سیستان و بلوچستان جزو استان‌هایی است که جوانی جمعیت دارد و نرخ زاد و ولد در این‌جا بالا است. 

بیشترین آمار بازمانده از تحصیل 

در میان استان‌های ایران، سیستان و بلوچستان از آن مناطقی است که هرچقدر کمک‌های خیریه و داوطلبانه به آن‌جا سرریز شود، به دلیل توسعه نامتوازن گویی کار خاصی انجام نشده است.

در این منطقه به دلیل فقر گسترده، بالاترین میزان بازماندگی از تحصیل وجود دارد. 

عبید ملک ‎رئیسی هم یکی از دلایل پررنگ ترک تحصیل در سیستان و بلوچستان را فقر می‌داند و توضیح می‌دهد: در این استان فقر بیداد می‌کند و از طرف دیگر زاد و ولد هم آمار بالایی دارد. بنابراین یک‌سری از دانش‌آموزان متوسطه دوم ترک تحصیل می‌کنند، برای این که کمک خرج خانواده شوند.
 آن‌ها بسته به منطقه جغرافیاییشان کارهای متفاوتی انجام می‌دهند، مثلا شاگرد سوخت‌بر می‌شوند و... برای مثال اخیرا پدر یکی از شاگردانم آمد و پرونده پسرش را گرفت تا برود شاگرد اِم.دی.اِف کار شود. از پایه نهم به بالا ترک تحصیل در میان پسران مشهود است.

این فعال اجتماعی با توجه به معضلات در منطقه سیستان و بلوچستان می‌افزاید: برخی دختران به خاطر دوری مدرسه و نبود سرویس، ترک تحصیل می‌کنند اما برخی دیگر با این که نامزد هم دارند ادامه تحصیل می‌دهند و سعی می‌کنند دیپلم بگیرند و بعد ازدواج کنند.

کمبود فضای آموزشی

این معلم بلوچ می‌گوید: یکی از عوامل ترک تحصیل در سیستان و بلوچستان، کمبود فضای آموزشی است، به ویژه در جنوب استان که آمار بسیار دردآوری در این زمینه وجود دارد. ما هم کمبود نیروی انسانی بومی داریم و هم کمبود فضای آموزشی.

این استان قریب به سه میلیون نفر جمعیت دارد و حدود 52 درصد جمعیتش در مناطق روستایی زندگی می‌کنند و در روستاها آمار فضای آموزش و نیروی انسانی بسیار پایین است.

ملک ‎رئیسی می‌افزاید: به خاطر نبود امکانات و دور بودن مسافت مدرسه، برخی از دانش ‎آموزان ترک تحصیل می‌کنند. می‌توان در روستاهایی که مرکزیت دارند مدارس شبانه‌روزی تأسیس کرد تا حتی اگر بُعد مسافت هم داشته باشند از مصائب تحصیل دانش‎آموزان سیستان و بلوچستان کاسته ‌شود. 

میانگین فضای آموزشی در کشور حدود پنج متر و نیم است اما در استان ما سه متر و نیم و در جنوب استان حتی به نیم متر هم نمی‌رسد.

این فعال اجتماعی با بیان تجربه زیسته خود در مورد کمبود مدارس، تصریح می‌کند: دانش‌آموزان من روزانه باید 30 تا 40 کیلومتر مسافت را طی کنند تا به مدرسه برسند و در سال گذشته دو نفرشان تصادف کردند. آن‌ها برای این که به مدرسه برسند با موتورسیکلت می‌آیند، سوار ماشین سوخت‌برها می‌شوند و سرویس رسمی برای دانش‌آموزان تقریبا وجود ندارد. 

نبود آموزگار خانم

ملک رئیسی درباره بافت فرهنگی سیستان و بلوچستان و نقش آن در مسأله ترک تحصیل می‌گوید: طی سال‌های 1397 تا 1398 که در مقطع متوسطه تدریس می‌کردم با دانش‌آموزان حرف می‌زدم و به آن‌ها می‌گفتم اگر ادامه تحصیل بدهید می‌توانید در همین‎جا آموزگار شوید یا در درمانگاه کار کنید. یکی از آن‌ها می‌گفت من دوست دارم درس بخوانم اما پدرم اجازه نمی‌دهد، یکی دیگر می‌گفت معلم خانم نداریم. براساس بافت فرهنگی که در این منطقه وجود دارد خانواده‌ها ترجیح می‌دهند دانش‌آموزان در مدرسه‌ای تحصیل کنند که در مقاطع متوسطه اول و دوم معلم برای دختران، خانم باشد. 

او در خصوص کمبود معلم بومی می‌گوید: در سیستان و بلوچستان نه‌تنها کمبود نیروهای بومی وجود دارد بلکه به طور کلی معلم کم داریم. در این استان حدود 16 هزار نفر کمبود نیرو وجود دارد و نیروی بومی و غیربومی هم بحث دیگری است. به تازگی با یکی از معلمانی که غیربومی است، آشنا شدم که هنوز یک‌سال نشده می‌خواهد به استان خودش برگردد.

معلم‌های بومی، بافت فرهنگی و اجتماعی شهر خودشان را بهتر می‌شناسند اما معلم‌های غیربومی وقتی به مرور با فضا آشنا می‌شوند درخواست می‌دهند تا به استان خودشان یا شهر دیگری بروند.