حسین مسرت در یادداشتی در ضمیمه فرهنگی امروز روزنامه اطلاعات نوشت: آنگاه که در بهار 1383 بخت یار شد و برای ادامۀ تحصیل در مقطع دکتری رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی در انستیتو شرق شناسی راهی کشور زیبای تاجیکستان شدم؛ انگار به سده ها پیش برگشتم . سده هایی که بوی ایران دروۀ سامانی و سلجوقی را می داد .

با مردمانی پاک نژاد و فارسی گو برخورد کردم که گویی جدایی از سرزمین مادری برای شان نعمتی بوده، زیرا زبان شان دست نخورده مانده و اگر نزدیک به ده درصد با زبان روسی آمیخته شده، ولی هنوز به همان زبان شیرین و سختۀ پارسی سخن می گویند. اگر چیرگی سیاسی و اجتماعی  70سالۀ قوم روس و دستگاه دولتی اتحاد شوروی، خط فارسی  آن ها را گرفت و ناچارشان کرد به خط سیریلیک بنویسند، ولی به فارسی گپ زدند. مردانی چون دکتر صدرالدین عینی (پدر ادبیّات تاجیک) ، میرزا تورسون زاده، رحمانف و باباجان غفوراف  که با جان سختی و پافشاری خود چراغ زبان و ادب فارسی را در آن دیار روشن نگه داشتند. و چنان کردند که  تنها کشوری که در بین 15 جمهوری اتحاد شوروی مجاز بود پایان نامه های کارشناسی، کارشناسی ارشد و د کترای شان به زبان مادری یعنی فارسی باشد، تاجیکستان بود. ازاین رو بر این پشتکار و ایستادگی هزاران آفرین گفتم .

و اگر تدبیر دولت مردان ایران، پس از استقلال تاجیکستان (در ۹ سپتامبر ۱۹۹۱)، بهتر و با ابزارهای کاردبردی مادّی و معنوی و گسترش و پشتی بانی کلاسهای آموزش زبان فارسی رایزنی فرهنگی ایران همراه بود، چه بسا همراه با استقلال سیاسی به استقلال زبانی هم دست می یافتند و از نو به گفته خودشان به «خط نیاگانی» می نوشتند.

خرسندم که در آن سفر سه ماهه از شهرهای دوشنبه ، توس ، قبادیان ، حصار و جای های دیگر و نیز آثارخانه (موزه) های آنجا دیدن کرده و جلوه های ایران کهن را در آنجا از نزدیک دیدم . فرصتی دست داد پای سخنی استادانی چون: زنده یادان دکتر کمال الدّین عینی، دکتر ظاهر احراری، دکتر مهین بانو مَمَّدوا [ محمّد آبادی ] ، دکتر امر یزدان علی مردان اف، دکتر شادی قل اف، پروفسور دادخدا سیم الدین اوف ،  دکتر محمّدجان شکوری، دکتر روشن رحمانی  ، دکتر خورشیده آتاخان اوا ، دکتر عبدالقادر منیازوف ، دکتر جوره بیک نذری ، رسول هادی زاده ، دکتر ولی صمد، میرزا ملّا احمدوف، دکتر مقدّمه مرجان اشرفی و نیز محمّدعلی عجمی، سخنور تاجیک بنشینم و از خرمن خرد و دانش شان توشه هایی برگیرم . در آن سفر همه جا مرا «برادر ایرانی» می خواندند و این بسیار برایم خوشایند بود.

در این سفر، صدها واژه و تعبیر و ده ها زبانزد (ضرب المثل) ناب و کهن فارسی تاجیکی را گردآوردم و همه را با آوانویسی و برابر نهاد فارسی ایرانی در کتاب خودم «سفرنامۀ تاجیکستان» (نشر یزدا، 1400) آوردم . در آن کتاب به دیدنی ها و ویژگی های رفتاری ، گفتاری ، کرداری  ،خوی های دلنشین و مهربانی های این مردم آریایی نژاد پرداختم.

سری به کتابخانه های سرشار: فردوسی ، انستیتو شرق شناسی ، دانشگاه دولتی تاجیکستان و رایزنی فرهنگی سفارت ایران در تاجیکستان زدم و از نزدیک با دستاوردهای فرهنگی این کشور کهنسال آشنا شدم. به ویژه کتاب دو جلدی فرهنگ تاجیکی به خط سیریلیک که زیر نظر دکتر محمّدجان شکوری فراهم شده را دیدم که بعدها  به کوشش محسن شجاعی در ایران به خط فارسی برگردانده شد.

(نشر فرهنگ معاصر، 1385 ) .ناب ترین و کهن نسخه ها خطی فارسی را در اندوختۀ انستیتو شرق شناسی  دیدم . استادانی را مانند: روشن رحمانی ، سیم الدین اف و خدایی نظر عصا زاده دیدم که عاشقانه برای شکوفایی و مانایی زبان و فرهنگ فارسی کار می کردند. خود نیز خط سیریلیک را آموختم ونوشته هایی را از آن خط به خط فارسی در آوردم؛ مانند گفتار « فرّخی ، شاعر مبارز ایران» نوشتۀ فیض علی نجمانف، استاد کرسی زبان فارسی دانشگاه تاجیکستان. 

کشوری که بر سردر کتابخانۀ فردوسی اش، هیکل [مجسّمه] ای از فردوسی گذاشته اند و بیت زیبای: 
توانا بود هر که دانا بود                                              ز دانش، دل پیر برنا بود

را نقش زده اند. در راهروهای کتابخانه اش نگاره هایی از زیب النساء ، سیّدای نسفی ، رودکی ، خیّام ، جامی ، فردوسی و رستم و سهراب دیده می شود. در موسیقی شش مقامش اشعاری زیبا از هلالی جغتایی و وحشی بافقی خوانده می شود و بزرگ ترین پیکره اش در باغ خلق ها پیکرۀ فردوسی است و فروشگاه هایش نام های زیبای پروانه ، نوروز ، پروین و ... را دارند .
اکنون که سال ها از آن سفر گذشته،  شنیدم  این کشور در این سال ها (2004 میلادی تاکنون ) از دید اجتماعی ،استقلال  اقتصادی ، بازرگانی ، توسعه ، جامعه ، درآمد،  شهرنشینی ، فرهنگی و کشورداری  به پیشرفت های بسیار خوبی رسیده و شهر دوشنبه جامه ای نو پوشیده و دیگرگون شده است به اندازه ای که شاید نگارنده دیگر آن را نشناسد.