جمیله کدیور: یکی از عوامل رشد و توسعه اقتصادی کشورها بهره‌گیری بهینه از صنعت گردشگری به‌ویژه گردشگران بین‌المللی است. صنعت گردشگری نه فقط موجب درآمدزایی و ارزآوری می‌شود، به نزدیک‌شدن اقوام و ملل و آشنایی با فرهنگ و سنن دیگر مناطق و طبعا افزایش تفاهم و درک مشترک نیز می‌انجامد.
اشتغال‌زایی در حوزه‌های مختلف اعم از صنایع دستی، میراث فرهنگی، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها، رستوران‌ها، حمل و نقل و ... از نتایج و دستاوردهای دیگر صنعت گردشگری است. به همین دلیل کشورها سرمایه‌گذاری جدی در این زمینه دارند تا با جذب هر چه بیشتر گردشگران بین‌المللی، جایگاه خود را در این صنعت تقویت کنند و بر درآمد و اعتبار خود بیفزایند.
اهمیت صنعت گردشگری برای کشور ایران که هدف تبلیغات سوء و منفی و ایران‌هراسی بسیار بوده و است و به سبب تحریم‌های گسترده بین‌المللی، دچار صدمه‌های جدی اقتصادی و کمبود درآمدهای ارزی شده، زایدالوصف است و ضرورت توجه بیشتر مسئولان را می‌طلبد.
رشد گردشگری و متمتع‌شدن از مزایای این صنعت، ملزومات خاص خود را دارد؛ از فضای آرام سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و بدون تنش گرفته تا تلاش در راستای شناسایی شکاف‌های قانونی و تصویب قوانین و مقررات حمایتگرانه، از سرمایه‌گذاری مناسب در عرصه‌های مختلف گرفته تا فراهم‌آوردن زیرساخت‌های لازم در سراسر کشور، از سپردن امور به افراد کاردان و آشنا با موضوع گردشگری گرفته تا حمایت از بخش خصوصی و دادن تسهیلات مناسب به آنها، از اینترنت آزاد و پر سرعت گرفته تا فراهم‌آوردن امکانات ضروری برای راحتی یک گردشگر از جمله سرویس‌های بهداشتی تمیز و قابل استفاده، از تبلیغات جذاب گرفته تا همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و از همه مهم‌تر ایجاد اطمینان از وجود امنیت برای گردشگران خارجی در ایران.
ایران با ۲۶ مکان تاریخی-فرهنگی و طبیعی ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو، دهمین کشور جهان بعد از ایتالیا، چین، آلمان، فرانسه، اسپانیا، هند، مکزیک، بریتانیا و روسیه است. ترکیه با ۱۹ مکان فهرست‌شده در میراث جهانی، در مقام شانزدهم قرار دارد.
صنعت گردشگری ایران به رغم جاذبه‌های متعدد و غنای میراث تاریخی و فرهنگی و طبیعی، در قیاس با جهان و کشورهای همسایه بسیار عقب است. حتی آمارها نشان از عقب‌بودن ایران از سند چشم‌انداز توسعه دارد؛ اینکه حتی با توجه به چشم‌انداز ۲۰ ساله که قرار بود سهم ايران از شمار گردشگران جهانی از ۹ صدم درصد در سال ۱۳۸۳ به یک و نیم درصد يعنی حدود ۲۰ ميليون گردشگر تا پایان ۱۴۰۳ و از درآمد گردشگری جهانی ۷ صدم درصد سال ۱۳۸۳ به ۲ درصد تا سال پايانی چشم‌انداز ۲۰ساله و کسب درآمد سالانه قريب ۲۵ميليارد دلار از محل گردشگران ورودی برسیم ولی الان مطابق آخرین آمارهای موجود فاصله زیادی تا هدف داریم، به نحوی که در فصل هفدهم لایحه برنامه هفتم توسعه (۱۴۰۲-۱۴۰۶)، در ماده ۸۱ هدف کمی در پایان برنامه به ۱۵میلیون گردشگر ورودی تقلیل داده شده است که حتی به گفته کارشناسان دستیابی به این هدف هم با توجه به محدودیت‌ها ممکن نیست.
این موضوع در شرایطی است که به‌رغم جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی و مذهبی و طبیعی و تنوع آب و هوایی ایران، گردشگری سلامت هم یکی از مهم‌ترین امکانات کشور برای جذب گردشگر بین‌المللی است.
بر اساس آمار شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC)، ورود گردشگران خارجی به ایران بعد از پایان محدودیت‌های کرونایی رو به فزونی بوده و در سال ۲۰۲۲ هم ۴.۱ میلیون گردشگر خارجی به ایران سفر کرده و ۶.۲ میلیارد دلار هزینه کرده‌اند(هر چند به نظر می‌رسد این مبلغ بر اساس نرخ ۴۲۰۰ تومانی دلار و نه نرخ توافقی محاسبه شده باشد).
با این وجود، سهم ایران از جذب گردشگران خارجی همچنان بسیار کم است و فقط ۴/۰ درصد از کل سفرهای گردشگران خارجی سال ۲۰۲۲ به مقصد ایران بوده‌است و با اینکه میزان سفرهای گردشگران خارجی به مقصد خاورمیانه در قیاس با مناطق دیگر روندی رو به افزایش داشته، سهم ایران از کل گردشگران خارجی ورودی به این منطقه هم فقط حدود ۶ درصد از ۶۶ میلیون سفر بوده و از نزدیکی به قطر هم نتوانسته در فرصت جام جهانی ۲۰۲۲ برای جذب گردشگر خارجی استفاده کند.
این در حالی‌است که طبق گزارش wttc در سال ۲۰۲۲ میلادی، سه شهر دبی با ۲۹.۴ میلیارد دلار، دوحه با ۱۶.۸ میلیارد دلار و لندن با ۱۶.۱ میلیارد دلار بیشترین درآمد را از محل هزینه‌کرد گردشگران بین‌المللی به دست آورده‌اند. استانبول هم با کسب مقام ششم ۱۳.۱میلیارد دلار کسب کرده‌است.
درآمد گردشگری عربستان در سه ماهه اول سال جاری میلادی با پذیرش ۷.۸ میلیون گردشگر، ۹.۸ میلیارد دلار بوده‌است. عربستان بر اساس داده‌های سازمان جهانی گردشگری که در ماه می ۲۰۲۳ منتشر شد، رتبه دوم جهانی را در نرخ رشد گردشگران بین‌المللی داشته و با صعود ۱۶ رتبه‌ای از رتبه ۲۷ به ۱۱ از لحاظ شاخص درآمد گردشگری بین‌المللی رسیده‌است.
دبی در چهار ماه اول سال ۲۰۲۳ پذیرای بیش از ۶ میلیون گردشگر بوده‌است و انتظار درآمد ۴۹ میلیارد دلاری امارات متحده عربی از توریسم در سال جاری می‌رود.
ترکیه هم با جذب ۷.۱ میلیون گردشگر خارجی فقط در ماه جولای سال جاری، رکورد بیشترین حضور گردشگران خارجی را جابه‌جا کرده و درآمدش از صنعت توریسم در سه ماهه دوم ۲۰۲۳ به ۱۲.۹۸میلیارد دلار رسیده‌است که بخش زیادی از این گردشگران ایرانی هستند.
رئیس انجمن گردشگری سلامت ترکیه (TUSATDER) اعلام کرده که ترکیه سالانه ۲ میلیارد دلار از سوی گردشگران سلامت که برای کاشت مو به این کشور سفر می‌کنند، درآمدزایی دارد. این در حالی است که بر اساس گزارش آژانس برنامه‌ریزی استانبول (IPA) در روز ۵ سپتامبر، هزینه‌های زندگی در استانبول در ماه آگوست ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸۰.۹۵ درصد افزایش یافته است.
در حالیکه کشورهای منطقه که به چند نمونه اشاره شد، از تمامی امکانات برای بزرگنمایی جذابیت های کشور خود در راستای جذب گردشگر بین‌المللی استفاده کرده و می‌کنند، در ایران، نهادها و افرادی هستند که دانسته یا ندانسته بیشترین ضربه را به اعتبار کشور می‌‌زنند؛ از تصویب برخی قوانین گرفته تا اظهارنظرهای نفرت‌پراکنانه تا اقدامات نابخردانه.
به گفته معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری، در یک سال گذشته ۷۷ واحد گردشگری سراسر کشور شامل هتل، اقامتگاه بومگردی، سفره‌خانه سنتی و مرکز بین راهی و... به دلیل آنچه «رعایت نکردن شئونات و حجاب» می‌نامند، پلمب شده‌اند.
برخورد قهری و پلمب این واحدها، به جز بیکاری شاغلان و تأثیر بر خانواده‌های آنان و زیان‌های مالی برای واحدهای صنفی< نگرانی بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری در این حوزه، نتایج منفی زیادی برای وجهه کشور و دفع گردشگر بین المللی دارد و به صنعت گردشگری و درآمدهای کشور ضربه جدی زده
و می‌زند.
ایران می‌توانست و می‌تواند قطب گردشگری منطقه باشد؛ بشرطها و شروطها از جمله با مدیریت کارامد، سرمایه‌گذاری محاسبه‌شده، هدف‌گذاری دقیق، تقویت زیرساخت‌ها، رفع موانع ساختاری توسعه گردشگری، توسعه تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی و مقابله با انزوای خودخواسته، کنار نهادن عینک ایدئولوٰیک در موضوع گردشگری، توجه به آثار و دستاوردهای مهم گردشگری در توسعه اقتصادی کشور و ایجاد اشتغال و بالا بردن میزان رضایتمندی و امید در جامعه، فرهنگ‌سازی و آموزش مردم، تبلیغات جذاب، مقابله با نفرت‌پراکنی‌ها، اقدامات خردمندانه و ...
حیف از سرمایه‌هایی که با این ندانم‌کاری‌ها بر باد می‌روند.
