مدتی است که جریان افراط در عمل های زیبایی، تغییر چهره اصیل ایرانی و آسیب های جسمی که به واسطه این دسته از عمل ها بر بدن انسان ها وارد می شود، مورد توجه و نقد قرار می گیرد. منتقدان بسیاری دلسوزانه، سعی در آسیب شناسی برای این مساله دارند؛ اکثر افراد حدس هایی می زنند و دلایلی غیرقابل قبول را برای چنین جریانی که روز به روز گسترده تر می شود برمی شمارند و سعی می کنند مردم را از خطرات و عوارض آن برحذر دارند؛ اما با این وجود روز به روز آمار عمل های زیبایی افزایش می یابد و افرادی که اقدام به انجام چنین اعمالی می کنند نیز بیشتر و بیشتر می شوند.
شاید جا داشته باشد به جای آنکه مدام ارقام و آمارها را بررسی کنیم و از افزایشش نگران باشیم و یا آنکه این جریان را مورد نکوهش قرار دهیم، یک معضل فرهنگی که شاید عامل اصلی به راه افتادن چنین جریانی است و تقریبا مورد توجه قرار نمی گیرد را بررسی کنیم. موضوعی که تجار مافیایی زیبایی به خوبی از آن باخبرند و با استفاده از آن، اهداف خود را به صورت موفقیت آمیز پیش می برند.
اینکه زیبایی و زشتی در وهله اول، در فرآیندی کاملا غیرارادای، بیولوژیکی و ژنتیکی شکل می گیرد و البته مسائلی مانند مد روز و ... هم در شکل گیری سلیقه جمعی موثر است، برکسی پوشیده نیست. قطعا این موضوع که ارزش هر انسان در حقیقت با توجه به اعمال ارادی و اختیاری‌اش باید سنجیده شود نیز مساله پیچیده ای که کسی با آن مخالف باشد نیز نیست.
شاید اگر از بیشتر انسان ها بپرسیم آیا کسی حق دارد فردی را به خاطر زیبا و جذاب نبودن صورتش و یا ایراداتی که در ظاهرش وجود دارد، مسخره کند؟
همه بلافاصله بگویند "نه؛ چنین رفتاری اصلا درست نیست."
یا اگر بپرسیم آیا اگر فردی چهره ای زیبا و دلربا داشت، با توجه به چهره اش می توان حدس زد که او، انسانی متشخص، باهوش و باشعور نیز هست؟
در این مورد قطعا باز هم همه می گویند: خیر؛ شعور، تشخص و هوش، ربطی به زیبایی و زشتی چهره ندارد.
اما هنگامی که به جامعه وارد می شویم چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی، چه رفتاری از مردم را مشاهده می‌کنیم؟
عملا می بینیم که تحقیر و تمسخر افراد بابت ایرادات چهره و یا چاقی و لاغری بدن، امری کاملا رایج است و به خصوص از سوی برخی جوانان بدون هیچ عذاب وجدانی صورت می پذیرد.
حتی در فضای مجازی یکی از سرگرمی های رایج، تمسخر ظاهر افراد است. به این صورت که پیدا کردن عکس هایی از چهره افراد مشهور یا غیر مشهور قبل از عمل جراحی و یا بدون آرایش و پس از آن، تمسخر و تحقیر ایرادات چهره قبلی شخصی که سوژه شده، یکی از سرگرمی های بسیار پرطرفدار در فضای مجازی است.
این نشان می دهد که در باطن و ناخودآگاه بسیاری از افراد، نازیبایی و یا ایراد چهره، موضوعی است که برای برخی مردم (که تعدادشان هم کم نیست) به خاطرش به خود حق می دهند افراد مختلف را مورد تحقیر و تمسخر قرار دهند.
حتی در برخی از دعواها افرادی، ایراد چهره یک فرد را می توانند دلیلی بر ناحق بودن حرف هایش در هر زمینه ای بدانند؛ مثلا بگویند تو یکی با آن بینی بزرگت نمی خواهد درباره فلان موضوع نظر بدهی؛ شاید محتوای چنین جمله ای طنز باشد اما بیشتر که به عمق جامعه برویم پی می بریم که درونا برخی از افراد در عمق ناخودآگاهشان، احساس می کنند، ربطی بین شعورو هوش افراد و اینکه لایق احترام باشند با چهره شان وجود دارد.
برخی از بلاگرها با ترسناک و یا عجیب و غیرعادی کردن چهره شان، موفق به جذب فالوورهای زیاد شده و از این طریق کسب درآمد می کنند. آن ها پذیرفته اند که فحش و توهین ها را به جان بخرند، در عوض افراد زیادی در صفحه شان حضور داشته باشند و از این طریق بتوانند پیجی پربازدید داشته و کسب درآمد کنند که در اکثر مواقع نیز موفق بوده اند.
دقیقا علت حضور افراد مختلف در پیج چنین افرادی آن است که نازیبایی ادمین را دستمایه تفریح و تمسخر خود قرار دهند.
البته این موضوع که افرادی که چهره ای مطلوب و جذاب دارند، به خاطرش احترام بسیار زیادی دریافت می کنند، نیازی به توضیح ندارد.
در فضای واقعی نیز، اوضاع چندان دلچسب و اخلاقی نیست. چند ماه قبل، یک دبیر دبیرستان مطرح کرده بود، برخی دختران با وجود آنکه دیگر نیازی به زدن ماسک ندارند، اما همچنان اصرار به حفظ ماسک روی، صورتشان دارند. بیشتر که پیگیر شده بود، فهمیده بود علت اصلی این کار، نداشتن اعتماد به نفس بابت زیبایی چهره شان است.
آن دبیر از روی خیرخواهی می گفت چه کار کنم که بفهمند که آنها با هر شکل و صورتی می توانند زیبا و دوست داشتنی باشند؟
خب دبیر محترم و گرامی، گیریم با حرف های شما دقایقی حس خوبی نسبت به چهره شان پیدا کردند، اما اگر به محض تعطیل شدن از مدرسه و در راه بازگشت به خانه، از سوی چند نوجوان، چهره شان مورد تمسخر قرار گرفت چه؟
اگر دیدند چند بار به خاطر ایراداتی که در چهره شان وجود دارد یا چاقی و لاغری و بلندی و کوتاهی قدشان، عده ای به آنها خندیدند چه؟
می توانی حالشان را درک کنی؟
اگر بگوئید چنین چیزی کم است، این احتمال وجود دارد که درک چندانی از حقیقت موجود در جامعه ندارید. حال، تصور کنید آن دختر به منزل بازگشت و چند میهمان در خانه شان بود، تصادفی صدای پچ پچ های پنهانی شان که درباره زشتی و یا زیبایی چهره اش است را شنید؛ یا جلوی چشمش عده ای به شدت به تمجید و تعریف از زیبایی خدادای یک دوست یا یکی از اقوام که هم سن و سال او بود کردند و او چندان مورد توجه قرار نگرفت. قطعا احساس بدی را تجربه خواهد کرد.
متاسفانه چنین رفتارهایی در جامعه ما، کاملا رایج و جا افتاده است؛ بدون آنکه تاثیرش را بر افراد مختلف در نظر بگیریم.
در اینجا می شود دو سوال مهم را مطرح کرد:
افراد با چهره هایی که کمتر مورد پسند و توجه قرار می گیرند آیا نیاز کمتری از توجه و احترام نسبت به افرادی با چهره های جذاب دارند؟
آیا در جامعه افرادی که ظاهر نه چندان مطلوب داشته باشند مورد تحقیر و آزار کلامی قرار می گیرند؟
آیا اینکه هر انسانی تا حدی متعادل، نیاز به تمجید و مورد توجه قرار گرفتن و دریافت واکنش مثبت از اطرافیانش داشته باشد، موضوعی طبیعی و قابل قبول است؟
پاسخ مشخص است هر انسانی به حدی طبیعی از مقبولیت به خاطر ظاهرش نیاز دارد. اما تمامی عوامل در جامعه دست به دست هم داده اند تا افراد زیبارو تنها مورد توجه و تحسین قرار بگیرند. حتی در سریال های تلویزیون و فیلم های سینمایی، به غیر از موارد انگشت شمار، اساسا همه افراد نقش مثبت، چهره زیبا و دلنشینی دارند. همین مساله قطعا در شکل گیری ناخودآگاه افراد جامعه نسبت به ظاهرشان تاثیر به سزایی دارد.
در حقیقت علت اصلی انجام عمل های زیبایی و در افراط در آن ها، این مساله است که همه انسان ها با هر فرم و چهره ای، با هر رنگ پوست، یا هر رنگ چشمی، تا حدی متعادل نیاز به احترام، مورد توجه قرار گرفتن و انتخاب شدن دارند.
البته نمی توان منکر این موضوع شد که برخی به واسطه خلاهای روحی و یا عاطفی و یا تمایل به کسب درآمد در فضای مجازی نیاز بیشتری به چنین مسائلی دارند و رفتارهای به شدت نامتعادلی از خود بروز می دهند. اما حقیقت آن است که انجام عمل های زیبایی و افراط در آن، صرفا از سوی این دسته افراد صورت نمی پذیرد.
حقیقت این است که آدم های معمولی نیز به سمت این عمل های جراحی گرایش زیادی پیدا کرده اند. زیرا آن ها خود را مقصر ایرادات چهره و یا بدنشان نمی دانند که به خاطرش بخواهند از سوی عده ای بی اخلاق و بی مبالات تحقیر شوند و یا مورد تمسخر قرار گیرند.
متاسفانه فشار روانی در جامعه ما به خاطر قضاوت شدن از روی ظاهر، ریشه در بی فرهنگی عمیقی دارد که نادیده انگاشته می شود و یا در مقابلش تنها به این جملات اکتفا می کنند که برایت مهم نباشد؛ ولی خب بیشتر آدم ها نمی توانند برایشان مهم نباشد.
این مشکل فرهنگی تا آنجا ریشه دوانده که فروش زیبایی و جذابیت، تبدیل به تجارتی گسترده شده است. به وضوح می توان فهمید که مافیاهایی در این زمینه وجود دارند که با تبلیغ بیش از حد ابزار زیبایی و ایجاد تغییر در صورت و بدن، می توانند افراد را نسبت به ظاهر خود بیش از حد حساس نمایند.
اکنون در جامعه شاهد افرادی هستیم که بر اثر تبلیغات و فضای موجود به این نتیجه رسیده اند که اگر در ظاهرشان تغییرات اساسی ایجاد نکنند، هر چقدر هم که شخصیت انسانی وارسته و موقعیت اجتماعی خوبی هم داشته باشند، باز هم برای به دست آوردن مقبولیت عام نیاز دارند خود را به تیغ جراحی بسپارند و یا آنکه مدام اعمال زیبایی کمتر تهاجمی را بر روی صورت و بدن خود انجام دهند.
مافیاهای تجاری زیبایی به خوبی معضل فرهنگی تحقیر و تمسخر افراد به خاطر نازیبایی و یا امتیاز گرفتن به واسطه زیبایی را شناسایی کرده و با تکنیک های تبلیغاتی زیرپوستی، به درصد زیادی از مردم جامعه احساس نارضایتی از ظاهرشان را القا می کنند و به این ترتیب شاهد انجام عمل های زیبایی به صورت افراطی در جامعه خواهیم بود.
تاکنون مقالات بسیار زیادی در نکوهش و انتقاد از افراط در عمل های زیبایی نوشته شده، اما اگر دقت کرده باشید تقریبا یادداشتی در نقد این معضل فرهنگی که افراد را به خاطر چهره یا بدنشان مورد تمسخر یا تمجید قرار ندهیم نوشته نشده است. اصلا کسی تاکنون حال افرادی که در نتیجه رفتار عمومی جامعه نسبت به ظاهر خود احساس بدی پیدا می کنند تا آن حد که فکر می کنند بدون زیبایی ارزشی ندارند را درک نشده است.
این مساله فرهنگی، موضوعی است که هیچ گاه به درستی به آن پرداخته نشده ولی مدام از افراط در عمل های زیبایی خرده می گیرند.
پس یک بار هم که شده امتحان کنیم، به جای نصیحت، اعتراض و انتقاد از فردی که به سمت عمل های زیبایی می رود، آن دسته از مردم را مورد نکوهش جدی قرار دهیم که به خاطر زشتی یا زیبایی صورت یک فرد، کرامت انسانی اش را نیز زیر سوال می برند...
