نرگس خانعلی زاده - ضمیمه خانواده روزنامه اطلاعات| با موضوع تازه و عجیبی روبرو نیستیم! هر سال و به طور ویژه‌تری، هر نوروز، خبرهایی مبنی بر تخریب یا تهدید هویت تاریخی بناها و آثار در کشورمان توسط گردشگران به شکل‌های مختلف منتشر می‌شود.
پارسال با نوشتن یادگاری بر دیواره تخت جمشید و امسال با برداشتن خاک‌های رنگی هرمز برای یادگاری. اما اصلا چه فرقی می‌کند؟ هرچه هست نادیده گرفتن ارزشمندی آن سرمایه ملی است که گاهی با چاقو و اسپری و ماژیک خدشه‌دار می‌شود و گاهی هم با هر مشت پر شدن قوطی و گونی از خاک، یک مشت از باقی آن سرمایه کم و کمتر می‌شود. اما چطور می‌توانیم مانعی بر این فواره اوج گرفته تخریب آثار ملی ایجاد کنیم؟
غنیمت رنگی
یکی از جاذبه‌های طبیعی و شگفت‌انگیز جزیره هرمز، خاک‌های رنگارنگ زرد، نقره‌ای، سفید و قرمز و ... است که تماشای آن، می‌تواند هر گردشگری را به وجد بیاورد؛ اما انگار همه‌چیز در حد به وجد آمدن و دیدن و لذت بردن باقی نمانده و برخی گردشگران به خاطر زیبایی و رنگارنگی آن، بخشی از خاک را جمع می‌کنند و با خود به خانه می‌برند. چیزی شبیه به یک غنیمت از یک سفر طبیعی و تاریخی؛ غنیمتی به قیمت از دست رفتن آن طبیعت در سالها ی آینده و برای گردشگران سال‌های پیش‌رو و از بین رفتن ماهیت آن منطقه!
درست است که برداشتن خاک هرمز در نوروز امسال، در بوق و کرنا شد و همه سری به نشانه تاسف تکان دادند، اما واقعیت این است که تغییر چهره طبیعی هرمز در طی سالها رخ داده است؛ موضوعی که نشان از آن دارد که برداشت خاک از این منطقه آسیب‌های متعدد زیست‌محیطی را برای این جزیره به همراه داشته است.
«حالا با یک مشت مگر چه اتفاقی می‌افتد؟» این را قریب به اتفاق کسانی می‌گویند که سهمی در این پدیده داشته‌اند و برای توجیه اقدام ناپسند خودشان، از مقدار و میزان خاک برداشت‌شده می‌گویند اما اینطور که کارشناسان می‌گویند، باید برای تولید هر یک سانتی‌متر خاک در جزیره هرمز، سالها انتظار کشید؛ بنابراین جابه‌جایی این خاک ارزشمند حتی در اندازه بسیار کم هم می‌تواند تاثیرات مخربی بر طبیعت این منطقه داشته باشد. جریانی که اگر همچنان ادامه داشته باشد و در کنار فرسایش‌های طبیعی و قرارگرفتن در دوران کم‌بارش قرار بگیرد، موضوع تخریب این جزیره زیبا و تغییر چهره جزایر جنوب را بیشتر از هروقت دیگری تشدید می‌کند.
این ماجرا آنقدر برخی از مردم و فضای مجازی را شوکه کرد که بعد از تعطیلات نوروز ۱۴۰۴، پویشی برای بازگرداندن خاک‌های برداشت شده به جزیر هرمز راه افتاد؛ پویش‌هایی که به گفته کارشناسان محیط زیست، بیشتر از آنکه بتواند به بازگشت جزیره به حالت اولیه کمک کند، جنبه فرهنگ‌سازی برای مسافران بعدی و نسل آینده را دارد!
یادگاری بر قلب اصفهان و رم
ایران و ایتالیا ندارد! قلب‌های شکسته و نام‌های بر تاریخ مانده آدم‌ها، هم بر دیوار مسجد امام اصفهان دیده می‌شود و هم نظرها را بر ستون‌های تاریخی شهر رم جلب می‌کند. نشانه‌هایی از افرادی که مثلا دلشان می‌خواهد نامشان تا همیشه در تاریخ ماندگار شود؛ اما نمی‌دانند که این میل به ماندگاری و تاریخی شدن نامشان و دستخط آنها، تبدیل به بروز چالش‌هایی جدی در حفظ میراث فرهنگی شده است. حالا سالیان سال است که دیوارنویسی بر آثار و بناهای تاریخی به یکی از اقدامات عجیب برخی از گردشگران تبدیل شده است که البته دیگر کمتر کسی را شگفت‌زده می‌کند!
جالب است بدانید که طبق ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی، نوشتن یادگاری و حک کردن نوشته بر روی آثار تاریخی و فرهنگی در قوانین جمهوری اسلامی ایران به‌طور صریح جرم‌انگاری شده و مجازات دارد.
گاهی مسئولان، گاهی مردم!
نه مجازات‌های سفت و سخت قانونی به تنهایی می‌تواند از برداشتن خاک هرمز و نوشتن یادگاری بر دیواره‌های تخت جمشید جلوگیری کند و نه هشدارهای گاه و بی‌گاه برخی از اهالی محلی و دیگر گردشگران می‌تواند تاثیرات چشمگیر بر تغییر رفتار گردشگرانی با چنین خوی و خصلتی داشته باشد. در واقع به نظر می‌رسد که یک همکاری دو طرفه میان قوانین بازدارنده و فرهنگ‌سازی و آموزش‌های مردمی لازم است تا بتوان از ادامه این روند پیشرونده برای تخریب ارزشمندی‌ها و دارایی‌های ملی جلوگیری کرد. واقعیت این است که حفظ آثار تاریخی، مسئولیتی است که میان نهادهای رسمی و مردم باید تقسیم شود تا شاید نتیجه دلخواهی حاصل شود؛ آن هم شاید!
