ضمیمه دانش روزنامه اطلاعات نوشت: مثلث بهاری یک مثلث تصوری است که روی کره آسمان ترسیم شده‌است و سه رأس آن را سه ستاره‌ معروف به نام‌های سماک رامح (در صورت فلکی گاوچران)، سماک اعزل (در صورت فلکی سنبله) و قلب الاسد (در صورت فلکی شیر) تشکیل می‌دهند. بنابراین مثلث بهاری سه صورت فلکی گاوچران، سنبله و شیر را به هم متصل می‌کند. این مثلث در نیمکره‌ شمالی در آسمان جنوب شرق از ماه مارس تا ماه می ظاهر می‌شود.

نزدیک به زمان اعتدال بهاری مثلث بهاری، این سه گانه‌ متشکل از ستاره‌های گسترده پس از تاریک شدن هوا در شرق نمایان می‌شوند. مثلث بهاری خبر فرا رسیدن شب‌های کوتاه‌تر و هوای گرم‌تر را در نیمکره شمالی می‌دهد. قلب الاسد نخستین ستاره از بین آن‌هااست که بر فراز افق ظاهر می‌شود. حتی قبل از این که خورشید طلوع کند بالا می‌آید. پس از آن ابتدا سِماک رامح در صورت فلکی گاوچران و اندکی بعد ستاره سماک اعزل در صورت فلکی سنبله به این گروه می‌پیوندد. این سه ستاره درخشان هرم باریکی را تشکیل می‌دهند که از افق امتداد می‌یابند.

مثلث بهاری در ماه‌های اسفند و فروردین (مارس) قبل از نیمه شب به طور کامل بالای افق قرار می‌گیرد. در اواسط فروردین، هر سه ستاره‌ آن در نیمه‌های عصر، بین غروب خورشید و نیمه شب، قابل رؤیت هستند. اگر این مثلث را بشناسیم وقتی که ستاره‌هایش را در آسمان بالای خانه‌ها ببینیم، می‌توانیم هوای معتدل بهاری را حس کنیم.
 
مثلث بهاری یک صورتواره فلکی است!

مثلث بهاری برخلاف شکل‌های فصلی دیگر در آسمان از جمله مثلث تابستانی و دایره زمستانی (شش‌ضلعی) یک صورت فلکی نیست. مثلث بهاری یک صورت فلکی نیست. یکی از ۸۸ ناحیه از آسمان نیست که به طور رسمی توسط اتحادیه بین المللی اخترشناسی به رسمیت شناخته شده باشد بلکه یک صورت‌واره فلکی یا آستریسم است. در دانش اخترشناسی، به مجموعه دو یا چند ستاره که از دید ناظر زمینی الگوی مشخصی را تشکیل می‌دهند و قابل تشخیص هستند اما صورت فلکی نیستند صورت‌واره فلکی می‌گویند. ستاره‌های صورت‌واره‌ها یا تنها در یک صورت فلکی قرار دارند یا متعلق به چندین صورت فلکی هستند. بیشتر ما اگر صورت‌های فلکی را نشناخته باشیم، صورت‌واره ها را با صورت فلکی اشتباه می‌گیریم. دلیلش این است که آن‌ها اغلب قابل تشخیص‌ترین الگوهای آسمان هستند.

قلب‌الاسد (شیردل) (Regulus)

به محض این‌که در نزدیکی اعتدال بهاری هوا تاریک می‌شود، می‌توانیم جستجو برای یافتن یک ستاره درخشان با رنگ متمایل به زرد که بر فراز افق شرقی چشمک می‌زند را شروع کنیم و اصلاً کار سختی نیست. این ستاره همان قلب‌الاسد است. اگر ستاره مورد مشاهده ما متعلق به دوره‌ای باشد که الگوی ستاره‌های آن به شکل یک علامت سؤال وارونه باشد درست به هدف زده‌ایم. این علامت سؤال صورت‌واره دیگری به نام داس است که در صورت فلکی شیر قرار دارد. بخش خمیده‌ علامت سؤال سر شیر است و ستاره قلب‌الاسد قلب شیر است.

وقتی به ستاره قلب‌الاسد نگاه می‌کنیم، فقط یک تک ستاره را می‌بینیم اما قلب‌الاسد در حقیقت یک سیستم چهار ستاره‌ای است. نور این چهار ستاره از فاصله حدود ۷۹ سال نوری یک نقطه نوری را در آسمان شب تشکیل می‌دهد. درخشان‌ترین ستاره دراین سیستم چهار ستاره‌ای یک اَبَرغول زرد است که سه برابر از خورشید ما بزرگ‌تر است.

سماک رامح (Arcturus)

ستاره بعدی سماک رامح است، درخشان‌ترین ستاره مثلث بهاری. برای افرادی که در عرض‌های جغرافیایی شمالی زندگی می‌کنند سماک رامح دومین ستاره درخشان در گنبد آسمان بعد از ستاره‌ای به نام شباهنگ یا شِعرای یمانی است. افرادی که در عرض‌های جغرافیایی جنوبی هستند می‌توانند دومین ستاره درخشان واقعی به نام ستاره‌ سهیل را در جنوب ببینند. سماک رامح یک غول سرخ زیبا است که حدود ۳۷ سال نوری از ما فاصله دارد. در آینده، میلیاردها سال بعد، زمانی که خورشید ذخیره سخت هیدروژن خود را سوزانده است به ستاره‌ای تبدیل خواهد شد شبیه به سماک رامحی که ما اکنون می‌بینیم.

سماک اعزَل (Spica)

اگر سماک رامح در آسمان شب نمایان شده‌است، سماک اعزل یا بی‌ژوبین فاصله‌ای از آن ندارد. باید برای یافتن سماک اعزَل جایی پایین‌تر از نقطه‌ای که سماک رامح قرار دارد را نگاه کنیم، در نقطه‌ای که بیشتر در سمت جنوب است یا در سمت راست دو ستاره دیگر.

سماک اعزل از فاصله ۲۵۰ سال نوری با ما، از روی زمین یک تک ستاره‌ متمایل به آبی سفید رنگ در ناحیه‌ی آرامی از آسمان است. اما سماک اعزل متشکل از دو ستاره و شاید بیشتر باشد. این جفت ستاره‌ای هر دو بزرگ‌تر و داغ‌تر از خورشید ما هستند و فقط کمتر از ۱۸ میلیون کیلومتر از هم فاصله دارند. آن‌ها در عرض فقط چهار روز به دور مرکز گرانشی مشترک خود گردش می‌کنند.

مثلثی درون مثلثی دیگر

اگر موفق شویم مثلث بهاری را در آسمان پیدا کنیم، متوجه می‌شویم که یک مثلث دیگر درون مثلث بزرگ‌تر قرار دارد. در مثلث کوچک‌تر قلب‌الاسد جا نگرفته است اما ذنب‌الاسد که دومین ستاره پرنور صورت فلکی شیر است و رنگی متمایل به زرد دارد در محدوده این مثلث جایی برای خود دارد. ذنب‌الاسد یک ستاره‌ دوگانه است که تقریباً ۳۶ سال نوری از زمین فاصله دارد و نشان دهنده دم شیر است.

مثلث بهاری کمتر از دایره‌ زمستانی (شش‌ضلعی) و مثلث تابستانی جلب توجه می‌کند. اگر پیدا کردن آن برایمان سخت باشد، راه دیگری وجود دارد؛ می‌توانیم برای یافتن آن از صورت‌واره ملاقه بزرگ که قسمتی از صورت فلکی دب اکبر است کمک بگیریم.