جمیله کدیور - اطلاعات: سقوط بشار اسد در یکشنبه گذشته (۸دسامبر) نه فقط پایانی بر حاکمیت نزدیک به ۵۴ساله خاندان اسد (از ۱۴مارس ۱۹۷۱تا ۸دسامبر ۲۰۲۴) بر سوریه بود، بلکه پایانی بر حکومت حزب بعث سوریه از ۱۹۶۳ محسوب می شود.
سقوط اسد شروع دوران جدیدی است که شاخصه های آن نه برای سوری ها روشن است، نه برای همسایگان سوریه و نه برای قدرت های منطقه ای و جهانی. تعدد نیروهای شورشی درگیر در سقوط اسد با رویکردهای مختلف دینی و غیر دینی، تحولات ایدئولوژیکی، ساختاری و اسمی رهبر شورشیان ابومحمد جولانی یا همان احمد الشرع و کشورهای متعدد دخیل در امور سوریه، پیچیدگی اوضاع را دو چندان کرده است و هر گروه و کشوری تلاش می کند سهم خود را از این فضای پر التهاب کسب کند و نفوذ خود را گسترش دهد. در چنین اوضاعی اسرائیل که گویا از قبل کاملا آماده چنین شرایطی بود، بلافاصله اقدامات مداخله جویانه خود را در سوریه آغاز و سوریه جدید پس از اسد را آسیب پذیرتر کرد.
پس از تسلط شورشیان سوری بر دمشق در ۸دسامبر، رژیم اشغالگر ،حملات هوایی خود را یکشنبه و دوشنبه (۸و ۹دسامبر) علیه سوریه آغاز کرد. به گفته ارتش اسرائیل، عملیات هوایی که توسط جت‌های جنگنده و پهپادهای نیروی هوایی ارتش به دمشق، حمص، طرطوس، لاذقیه و پالمیرا صورت گرفت، سامانه‌های پدافند هوایی، پایگاه‌های هوایی، انبارهای تسلیحات، مرکز تحقیقات علمی، سایت‌های تولید سلاح و سایت‌های تسلیحات شیمیایی سوریه را هدف قرار داد. در این حملات صدها موشک و سیستم های مرتبط، ۲۷جت جنگنده، هلیکوپتر، پرتابه‌های دوربرد، موشک‌های اسکاد، موشک‌های کروز، موشک‌های ساحل به دریا، موشک‌های پدافند هوایی، رادار، تانک، آشیانه و غیره در حمله به حداقل پنج پایگاه هوایی قامشلی در شمال شرق سوریه، پایگاه هوایی شینشار در استان حمص، پایگاه هوایی در استان سویدا، پایگاه هوایی نظامی در نزدیکی شهر عقربات و پایگاه هوایی مزه منهدم شد.
بر این أساس، ۸۶ درصداز سیستم های دفاع هوایی و بیش از ۹۰ درصد از ذخایر موشک‌های زمین به هوا نابود شده است. اسرائیل همچنین یک مجتمع امنیتی در محله کفرسوسه دمشق را هدف قرار داد و ساختمان‌هایی را که شامل اطلاعات، گمرکات، یک ستاد نظامی و همچنین یک مرکز تحقیقاتی دولتی برای توسعه موشک بود، هدف قرار داد.
حملات نیروی دریایی اسرائیل به بنادر البیضا و لاذقیه هم ۱۵شناور نیروی دریایی سوریه را منهدم و ده ها موشک دریا به دریا را از رده خارج کرده است. به این ترتیب، هر سایت و تجهیزاتی از «توانایی های نظامی استراتژیک» سوریه که اسرائیل از آن آگاه بود یا از طریق شورشیان یا کانال های خبری آگاه شد، از بین رفت.
پس از بمباران بزرگ ۴۸ساعته در سوریه، اسرائیل روز سه‌شنبه اعلام کرد که در تلاش برای جلوگیری از افتادن تسلیحات پیشرفته به دست عناصر متخاصم، اکثر قابلیت‌های نظامی استراتژیک رژیم سابق بشار اسد را طی ۴۸۰حمله که حدود ۳۵۰مورد آن توسط هواپیماهای سرنشین دار انجام شده، نابود کرده‌است. این اقدامات یعنی عملا سوریه جدید تبدیل به کشوری بدون ارتش، نیروی هوایی و نیروی دریایی و انبارهای مهمات و تسلیحات شد. ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد: پدافند هوایی سوریه یکی از قویترین سامانه‌ها در خاورمیانه بود و ضربه‌ای که به آن وارد شده، دستاورد مهمی برای برتری نیروی هوایی اسرائیل در منطقه است.
به موازات این اقدامات، رژیم اشغالگر از روز یکشنبه به طور مداوم به مرزهای سوریه نفوذ و با بهره گیری از فضای هرج و مرج و تغییر در سوریه، برای تصرف دائم سرزمین های بیشتر استفاده کرد و در تلاش برای اتخاذ ترتیبات امنیتی مرزی جدید دست به اشغال مناطقی در سوریه زد و با نقض توافقنامه منعقده در سال ۱۹۷۴و اعلام پایان توافق آتش‌بس، مناطقی از منطقه حائل غیرنظامی را که قبلاً در کنترل ارتش سوریه بود از جمله جبل الشیخ (کوه حرمون) در فاصله ۴۰کیلومتری دمشق که در منطقه ای استراتژیک واقع شده است، تصرف و دستور تخلیه مناطقی در قنیطره و اشغال و کنترل پایگاه های سوری را صادر کرد و به شورشیان مسلح هشدار داد که از این منطقه دوری کنند.
همچنین گزارش شد که سربازان اسرائیل در ۱۰کیلومتری منطقه حائل در شهر قطنا در ۲۵کیلومتری دمشق مستقر شدند. نتانیاهو هم با تاکید بر اینکه بلندی‌های جولان، برای همیشه بخشی از اسرائیل خواهد بود، از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا برای به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر این منطقه در سال ۲۰۱۹تشکر کرد. یسرائیل کاتز، وزیر دفاع هم روز سه شنبه گفت که ارتش اسرائیل در حال ایجاد یک «منطقه دفاعی امنیتی عاری از سلاح‌های استراتژیک و تهدیدات تروریستی بدون حضور دائمی اسرائیل» در جنوب سوریه، فراتر از منطقه حائل است.
در حالی که رژیم اسد سقوط کرده، اسرائیل گفته که همچنان بر فراز سوریه عملیات خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند که سلاح های پیشرفته ارتش دولت سابق به حزب الله لبنان یا هر گروه دیگری که دشمن اسرائیل است، نرسد. به همین دلیل نیروی هوایی ارتش رژیم صهیونیستی تمام گذرگاه‌های مرزی بین سوریه و لبنان را بمباران کرده و تنها یکی از آنها به نام «المصنع» را برای تردد عابران باز گذاشته است.
در پی این اقدامات، مقامات نظامی اسرائیل روز پنجشنبه (۱۲دسامبر) گفتند که نیروهای دفاعی اسرائیل بر این باورند که در پی تضعیف گروه های نیابتی ایران و سقوط اسد در سوریه، فرصتی برای حمله به تاسیسات هسته ای ایران وجود دارد؛ بنابراین نیروی هوایی اسرائیل به افزایش آمادگی خود برای چنین حملات احتمالی در ایران اقدام کرده است. اگر در گذشته، نیروی هوایی اسرائیل هنگام انجام حملات به اهداف مرتبط با ایران، مستقیماً نمی توانست بر فراز دمشق پرواز کند یا پهپادهای جاسوسی خود را بر فراز دمشق بفرستد، اکنون بدون ترس از سرنگونی آنها توسط سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته، می تواند.
با توجه به آنچه گفته شد و تبدیل شدن سوریه به یک کشور ضعیف و بی دفاع، غیر نظامی، بدون ارتش و بدون تجهیزات نظامی و تحت اشراف کامل اسرائیل، ابومحمد الجولانی رهبر شورشیان سوری اعلام کرده سوریه برای جنگ دیگری آماده نیست و قصد ندارد درگیری جدیدی را آغاز کند.
به رغم حملات مکرر اسرائیل به سوریه و نابودی تسلیحات و تجهیزات دفاعی و نظامی و زیر ساخت های سوریه، جولانی و هیچ مقامی در رهبری جدید سوریه به اسرائیل اعتراض نکرده، به جای محکومیت رژیم صهیونیستی، ایران و حزب الله را بزرگترین دشمنان سوریه معرفی و در مصاحبه ها و اظهارات قبل و بعد از سقوط اسد مکرر این موضوع را تکرار کرده اند. این اظهارات با سخنان نتانیاهو و دیگر مقامات رژیم صهیونیستی تطابق کامل دارد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، روز دوشنبه ۹دسامبر گفت: فروپاشی رژیم سوریه نتیجه مستقیم ضربات شدیدی است که ما به حماس، حزب الله و ایران وارد کرده ایم. این محور هنوز کاملا از بین نرفته است، اما همانطور که قول داده بودم، ما در حال تغییر چهره خاورمیانه هستیم.
نتانیاهو روز سه شنبه ۱۰دسامبر هم در پیامی ویدئویی به رژیم جدید در حال شکل گیری در سوریه گفت که اسرائیل به دنبال برقراری روابط است، اما در صورت تهدید دولت یهود، از حمله دریغ نخواهد کرد. او با اشاره به اقدامات نیروی هوایی اسرائیل در بمباران «قابلیت های استراتژیک نظامی» به جا مانده از ارتش سوریه برای اینکه «به دست جهادگرایان نیفتد» گفت: ما خواهان روابط صحیح با رژیم جدید سوریه هستیم اما اگر این رژیم به ایران اجازه دهد تا خود را در سوریه مستقر کند یا اجازه دهد سلاح ایران یا هر سلاح دیگری به حزب الله منتقل شود یا به ما حمله کند، ما قاطعانه پاسخ خواهیم داد. وی هشدار داد: «آنچه برای رژیم گذشته رخ داد، برای این رژیم نیز رخ خواهد داد.» وی مجدد گفت که در ۹اکتبر ۲۰۲۳قول داده بود «چهره خاورمیانه را تغییر دهد.»
یسرائیل کاتز، وزیر دفاع رژیم صهیونیستی هم به شورشیان هشدار داد که «هرکس مسیر اسد را دنبال کند، به سرنوشت او دچار خواهد شد. ما اجازه نخواهیم داد که یک گروه تروریستی افراطی اسلامی از خارج از مرزهایش علیه اسرائیل اقدام کند... ما برای رفع این تهدید دست به هر کاری می زنیم».
با توجه به اقدامات و اظهارات مقامات اسرائیل، هدف استراتژیک آن از عملیات علیه سوریه، هم برای این است که با ناکارآمد کردن سوریه و از بین بردن تمام ابزارهای قدرت آن را در بحران های داخلی خود غوطه ور سازد، هم تلاش می کند تا از تبدیل شدن آن به منبع تهدید امنیتی جدید و تأثیرگذاری بر معادلات منطقه جلوگیری کند، هم به تحکیم مناطق اشغالی جولان و مناطق جدید می پردازد، هم این شرایط را فرصتی اساسی برای ضربه زدن اساسی به حزب‌الله لبنان می‌داند تا نهایتا تفوق بلامنازع خود را بر همسایگان و منطقه بازیابد. با توجه به مصونیت اسرائیل و بی عملی جهانی، این سیاست در رابطه با کشورهای دیگر اعم از لبنان، عراق و ... هم قابلیت اجرا شدن دارد.
همه این اتفاقات بدان معناست که به بهانه شرایط ملتهب سوریه و حفظ امنیت خود، اسرائیل اشغال خود را بر سرزمین های اشغالی تحکیم می بخشد تا فشار بین‌المللی برای پس دادن بلندی‌های جولان به صاحب اصلی وجود نداشته باشد و بدین ترتیب جولان و منطقه حائل و هر آنچه اشغال کند، برای همیشه بخشی از اسرائیل باقی خواهد ماند.
همه این اتفاقات در جلو چشم جهانیان بدون هیج اقدام عملی برای توقف آن به بهانه حفظ امنیت و دفاع از خود صورت می گیرد. غرب به خصوص آمریکا نمی خواهند شاهد یک کشور عربی قوی، با ثبات و هم مرز با اسرائیل باشند که بتواند حق خود را در بلندی های جولان اشغالی مطالبه کند یا تهدیدی برای امنیت اسرائیل باشد.
