اطلاعات نوشت: درپی رشد ۴/۷ درصدی مصرف روزانه بنزین در ایران و رسیدن به ۱۲۲ میلیون لیتر در آبان ماه، وزارت نفت به افزایش تولید و ارتقای کیفیت سوخت اقدام کرده است؛دراین راستا طرح‌های تولید ضربتی بنزین در پاسخ به تقاضای فزاینده، اجرایی شده اما مسئولان بر لزوم مدیریت مصرف و همکاری گسترده برای جلوگیری از بحران در شبکه تأمین سوخت تأکید دارند.
براساس آمارها ،حدود ۸۰ درصد مصرف سوخت کشور به بنزین وابسته است که این امر به‌خاطر نبود برنامه‌ریزی جامع انرژی است. این وابستگی به مصرف بی‌رویه و افزایش آلودگی هوا، به‌ویژه در شهرها، منجر شده است. همچنین، فرسودگی ۵۰ درصد ناوگان حمل‌ونقل و ۹۰ درصد موتورسیکلت‌ها باعث مصرف بیش از حد سوخت و آلودگی محیط زیست شده است.
درهمین حال ،پالایشگاهها در حداکثر ظرفیت فعالیت می‌کنند، اما وزارت نفت با وجود توزیع روزانه بیش از ۲۶۰ میلیون لیتر سوخت، با چالش‌های جدی مواجه است. دراین راستا مصرف بنزین در ایران به‌طور قابل‌توجهی در حال افزایش بوده و طبق آمار، از ابتدای امسال تا ۱۲ آبان ماه جاری، به‌طور میانگین روزانه ۱۲۴ میلیون لیتر بنزین توزیع شده، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۱۱۶ میلیون لیتر بوده است.
همچنین، میانگین مصرف روزانه بنزین در آبان ۱۴۰۳ به ۱۲۲ میلیون لیتر رسیده که در مقایسه با ۱۱۴ میلیون لیتر سال قبل، رشد ۴/۷ درصدی را نشان می‌دهد؛ این افزایش مصرف، نگرانی‌هایی درباره پایایی عرضه و نیاز به مدیریت تقاضا ایجاد کرده است.
در پاسخ تقاضای رو به افزایش بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با اجرای طرح «تولید ضربتی بنزین» طی ۷۶ روز گذشته موفق به افزایش بیش از ۸ میلیون لیتر در تولید روزانه بنزین کشور شده است. در این دوره، پالایشگاه‌هایی مانند ستاره خلیج‌فارس، تهران، اصفهان و تبریز سهم عمده‌ای در افزایش تولید داشتند. این افزایش تولید به وزارت نفت کمک می‌کند تا با کاهش ناترازی میان تولید و مصرف، وابستگی به واردات بنزین را کاهش دهد.
دولت چهاردهم در شرایطی وزارت نفت را تحویل گرفته که کشور از صادرکننده بنزین به واردکننده تبدیل شده بود و گاز و فرآورده کشور وارد شرایط ناترازی (فاصله بین مقدار تولید و مصرف) شده بود. در چنین شرایطی گام نخست کاهش فاصله تولید و مصرف، جلوگیری از واردات بنزین و تأمین نیاز فرآورده بنزین با بهره‌گیری از راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت از داخل بود، بنابراین طرح افزایش ضربتی تولید بنزین به‌عنوان یکی از راهکارهای دولت چهاردهم برای مقابله با چالش ناترازی بنزین در دستور کار قرار گرفت.
بدین ترتیب ،در ۷۶ روز اخیر (ابتدای شهریور تا ۱۵ آبان) شاهد افزایش تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور بوده‌ایم. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید بنزین پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس با افزایش ۴ میلیون لیتری به روزانه ۴۴ میلیون لیتر، پالایشگاه تهران با افزایش ۲ میلیون لیتری به روزانه ۹ میلیون لیتر، پالایشگاه اصفهان با افزایش ۲ میلیون لیتری به روزانه ۱۴ میلیون لیتر و پالایشگاه تبریز با افزایش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای به روزانه ۴ میلیون لیتر رسیده است.
براساس آخرین گزارش‌ها، انجام ۲۴ طرح اولویت‌دار با پیشرفت بالا، افزایش تولید حدود ۳۰ میلیون لیتری بنزین و نفت‌گاز با حفظ کیفیت بنزین در چشم‌انداز برنامه هفتم توسعه و افزایش سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت کشور با به‌کارگیری راهکارهای تشویقی از دیگر اهداف و برنامه‌های بلندمدت و راهبردی شرکت ملی پالایش و پخش در دولت چهاردهم است که به‌منظور ایجاد ثبات و پایداری در شبکه توزیع و تنوع‌بخشی به سبد سوخت کشور در دستور کار قرار گرفته است.
کرامت ویس کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران دراین باره می گوید:تمام تلاشمان این است که نیاز فرآورده بنزین را با بهره‌گیری از راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت از داخل تأمین و توزیع کنیم، البته باید به مسئله مدیریت مصرف بیشتر توجه و دقت داشت و صرفاً متکی به تولید نبود.
وی به افزایش ضربتی تولید بنزین در کشور اشاره و تصریح می کند: با بهره‌مندی از حداکثر ظرفیت‌های داخلی، تولید بنزین را در دو ماه اخیر افزایش دادیم، اما همان‌طور که اشاره شد، باید حتماً راهکارهای مدیریت مصرف را اعمال کنیم و تحقق این موضوع، تنها به شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مربوط نمی‌شود و دیگر سازمان‌ها نیز باید به وظایف خود عمل کنند.
وی با اشاره به لزوم افزایش سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت خودروها یادآور شد: به‌زودی سامانه ثبت‌نام مربوط به دوگانه‌سوز کردن خودروها راه‌اندازی شده و خودروهای تک‌سوز با اولویت خودروهای عمومی می‌توانند با ثبت‌نام در این سامانه نسبت به دوگانه‌سوز کردن خودروی خود اقدام کنند.
درکناراین، دولت چهاردهم برای کاهش ناترازی بنزین مجبور به افزایش واردات نیز شده تا درکنار افزایش تولید، به کاهش فوری ناترازی بنزین درکشور کمک شود.
آن طور که مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرده، عمده واردات بنزین ایران به صورت سوآپی است و در ۶ ماهه نخست امسال به طور متوسط روزانه ۵/۸ میلیون لیتر واردات بنزین انجام که البته میزان واردات بنزین در مهرماه به ۹ میلیون لیتر در روز رسیده است.
به علاوه ودرکنار افزایش کمی واردات بنزین، کیفیت بنزین وارداتی براساس شاخص‌های استاندارد ملی و حداقل یورو ۴ هم مورد توجه بوده ودرواقع یکی از مسائل مهم در تولید ، واردات و توزیع بنزین، کیفیت سوخت و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی است.
براساس آمار موجود، هم‌اکنون ۷۰ درصد از بنزین تولیدی پالایشگاهها مطابق با استاندارد یورو ۴ است اما طبق مصوبه هیئت وزیران، در صورت تجاوز مصرف بنزین از ۸۵ میلیون لیتر در روز، وزارت نفت الزامی به تأمین بنزین یورو ۴ در تمامی کشور ندارد.
در عین حال، بنزین یورو ۴ در کلان‌شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد، شیراز و تبریز توزیع می‌شود. همچنین، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و پالایشگاه شیراز توانایی تولید کامل بنزین یورو ۴ را دارند و پالایشگاه شیراز نیز به تازگی تولید آزمایشی بنزین یورو ۴ را آغاز کرده است. در حوزه نفت‌گاز نیز ۷۵ درصد از تولیدات پالایشگاهها مطابق با استاندارد یورو ۴ است و برخی از پالایشگاهها مانند تبریز و اصفهان، نفت‌گاز با استاندارد یورو ۵ تولید می‌کنند که دارای گوگرد کمتر از ۱۰ پی‌پی‌ام است. این کیفیت بالای نفت‌گاز در کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوای کلان‌شهرها نقش مؤثری ایفا می‌کند.
تمام اینها درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند افزایش تولید بنزین به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز روزافزون مصرف باشد؛ از این رو، باید مدیریت مصرف و همکاری بین‌سازمانی ضروری شمرده شده وشکل بگیرد. درواقع،تحقق این هدف نیازمند همکاری نهادهای مختلف است و باید اقداماتی جدی برای مدیریت مصرف و فرهنگ‌سازی در سطح جامعه انجام شود تا فشار بر تأمین سوخت کاهش یابد و پایداری بیشتری در شبکه عرضه بنزین ایجاد شود.
در مجموع، با توجه به روند رو به رشد مصرف بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گام‌های مهمی در جهت افزایش تولید و رعایت استانداردهای کیفی برداشته است، اما ادامه این روند نیازمند اعمال سیاست‌های مدیریت مصرف و همکاری گسترده‌تر دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی برای دستیابی به یک شبکه تأمین سوخت پایدار است و گرنه هر میزان تولید بنزین افزایش یابد به همان میزان مصرف نیز جهشی خواهدشد.
بدین ترتیب می توان گفت طرح اخیر وزارت نفت برای تولید ضربتی بنزین مانند مسکنی موقتی است که فقط برای مدت کوتاهی می تواند مشکل را کاهش دهد اما راه حل اصلی رفع ناترازی بنزین را باید دراجرای جدی سیاست های غیر قیمتی کاهش مصرف وفرهنگ سازی لازم برای آن جستجو کرد.
