اطلاعات نوشت: تهدیدهای ناشی از فرونشست زمین در اقصی نقاط کشور وچالش جدی این پدیده برای زیر ساخت های شهری، روستایی وعمرانی دیگر موضوعی فانتزی وبرای آینده نیست؛ بلکه پدیده ای است لمس شده ودر بیخ گوش کشور که باید برای آن فکری کرد.
با افزایش تغییرات اقلیمی وبه تبع آن رشد شدید مصرف آب درکشور که باعث خالی شدن منابع آن زیرزمینی، سفره‌ها وچاه ها شده است،پدیده فرو نشست هم شدت یافته واثرات آن در اقصی نقاط کشور وبخصوص کلانشهرها دیده می شود.
نمونه این موضوع در فرونشست اخیر زمین درخیابان ولیعصر تهران، رانش زمین در بزرگراه همت تهران واعلام هشدارهای مکرر درباره فرونشست حرم رضوی در مشهد قابل ذکر است؛ بماند که در بسیاری کلانشهرهانمونه‌ها وتصاویر دهشتناکی دراین خصوص منتشر شده که جای تامل بسیار دارد.
درکناراین،بسیاری از بناها، مکان ها وزیرساخت های عمرانی در شهرها در برابرآتش سوزی هم ایمن نیستند که حادثه اخیر آتش گرفتن بازارآهن شادآباد تهران که در نزدیکی فرودگاه مهرآباد هم هست، نمونه ای هشداردهنده دراین باره به شمار می رود.
درنتیجه، کارشناسان از دولت ودستگاه های مرتبط آن مانند وزارت راه وشهرسازی ، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی ، وزارت صنعت وشهرداری‌ها می خواهند درهمکاری با یکدیگر طرحی منسجم برای موضوع ایمن‌سازی زیرساخت های شهری وعمرانی در برابر ۲ خطر مهم فرونشست وآتش سوزی که اخیرا زیاد هم شده، تدوین وبه سرعت اجرایی کنند.
دراین باره، علی بیت اللهی ،رئیس بخش زلزله شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی درگفتگو با خبرگزاری صداوسیما با بیان اینکه فرونشست، تهدید جدی برای زیرساخت‌های شهری و عمرانی کشور است، می گوید: ایران به سبب میزان فرونشست زمین، بعد از هندوستان دومین کشور دنیاست.
وی با اشاره به اینکه فرونشست زمین به سبب عوامل مختلفی از جمله برداشت بیش از حد آب‌های زیر زمین اتفاق می‌افتد، می افزاید: ایران در مقایسه با سایر کشورها از نظر مقدار فرونشست زمین رتبه دوم و از نظر در معرض قرارگیری شهرها رتبه نخست را در دنیا به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به اینکه کشورهای ایران، هند، چین و آمریکا بیشترین فرونشست را در میان کشورهای جهان دارند، خاطرنشان می کند: بر اساس آمار ارائه شده حدود ۳ تا ۵ درصد فرونشست‌ها در دنیا ۱۰ سانتی متر و یا بیشتر است، اما در ایران و فقط در ۱۱ استان، نرخ فرونشست بالای ۱۰ سانتیمتر در سال است.
بیت اللهی همچنین فرونشست زمین در استان تهران را بیشتر از سایر استان‌ها عنوان کرده واظهار می کند: مساحت لکه‌های فرونشستی نسبت به کل استان تهران سبب شده تا تهران، متراکم‌ترین استان دارای فرونشست نسبت به سایر استان‌های کشور محسوب شود بطوری که در مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و بخش‌هایی از مناطق ۱۰ و ۱۱ در محدوده پهنه فرونشست قرار دارند و همچنین در سمت جنوب تا دشت ورامین لکه‌های فرونشست دیده می‌شود و مقدار فرونشست در بخش‌هایی از جنوب غربی تهران بین ۱۷ تا ۲۰ سانتیمتر در سال بالغ می‌شود.
این مقام مسئول با بیان اینکه حدود ۱۰ درصد مساحت کشور دچار پدیده فرونشست است ، می افزاید: ۳۸۰ شهر و ۹ هزار و ۲۰۰ روستا در این پهنه خطرخیز قرار دارند و ۴ میلیون و ۲۴۰ هزار واحد مسکونی در محدوده فرونشست ساخته شده اند.
وی ادامه می دهد: همچنین حدود ۴۷ درصد بافت‌های فرسوده شهرهای بزرگ کشور در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان و کرمان در پهنای فرونشست قرار دارند.
این کارشناس زلزله با بیان اینکه بیشترین وسعت فرونشستی زمین در کشور با ۵۵ هزار هکتار در استان خراسان رضوی واقع شده است، می گوید: البته در استان‌های کرمان، اصفهان و فارس این پدیده درحدود ۱۰ تا ۱۵ هزار هکتار دیده شده است .
بیت اللهی تصریح می کند: همچنین در مجموع حدود ۲ هزار و ۶۵۰ کیلومتر از طول خطوط ریلی و ۱۵ هزار و ۳۰۰ کیلومتر از جاده‌های ترانزیتی کشور در طول عبور از پهنای مناطق دچار فرونشست قرار دارند.
وی به فرودگاه اصفهان اشاره می کند که در بین فرودگاه‌های کشور فرونشست در آن بین ۴ تا ۱۵ سانتی متر در سال در نوسان است و می افزاید: بیشترین فرونشست در شمال شرق اصفهان است که محدوده‌های فرودگاهی اصفهان را هم در بر می‌گیرد.
این کارشناس عواملی از جمله قطع جریان آب زاینده رود و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به سبب احداث چاه‌های متعدد و نوع خاک منطقه را که مستعد ترک خوردگی و فروچاله هستند در این پدیده تاثیرگذار دانسته و اظهار می کند: علاوه بر اماکن تاریخی این استان، فقط در شهر اصفهان حدود ۲۸۵ مدرسه و ۲۷۰ مسجد در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند.
بیت اللهی ادامه می دهد:درکناراین، ۹ فرودگاه مهم کشور در استان‌های مشهد، کرمان، یزد، تبریز، اردبیل و شیراز مورد مطالعه و بررسی فرونشست زمین قرارگرفت و خطر ملموسی در آنها مشاهده نشده است،
اما روند فرونشست زمین در خارج از محدوده فرودگاه امام خمینی تهران مشاهده شده که این فرونشست سالانه از ۴ به ۶ سانتیمتر در سال افزایش یافته است.
بیت اللهی تصریح می کند: اگر همین روند ادامه دار باشد و کار خاصی انجام نشود، پیش بینی می‌شود بین ۵ تا ۱۰ سال آینده محدوده اصلی فرودگاه امام خمینی هم درگیر فرونشست شده و این فرودگاه با مشکل مواجه خواهد شد.
وی همچنین در خصوص تشریح دلایل فرونشست در کشور ، خاطرنشان می‌کند: از حدود یک میلیون حلقه چاه آب موجود در کشور، حدود ۳۰۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز هستند. البته بیشترین تخلفات در چاه‌های مجاز صورت می‌گیرد که بیش از حد مجاز و مجوز قانونی، آب برداشت می‌کنند.
آتش در کمین است
محمد شکرچی‌زاده ، رئیس سابق مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هم در باره خطر افزایش آتش سوزی در زیرساخت های عمرانی وشهری کشور هشدار می دهد ومی گوید: خطر آتش‌سوزی که اخیرا زیاد هم شده، کمتر از فرونشست زمین زیر ساخت های شهری وعمرانی کشور را تهدید نمی کند.
وی با بیان اینکه آتش سوزی ساختمان پلاسکوتهران نشان داد که آتش می‌تواند موجب تخریب و فروپاشی ساختمان ها وزیر ساخت های عمرانی وشهری شود، می افزاید: بسیاری از ساختمان‌ها وزیر ساخت های عمرانی کشور در برابر آتش تاب‌آوری ندارند که توجه به این مسئله باید به طور جدی در دستور کار مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و دیگر دستگاه های مسئول قرارگیرد.
وی ادامه می دهد: شاهد هستیم که شمار آتش سوزی های بزرگ درمناطق مختلف شهری درحال افزایش است. همین چند روز پیش شاهد آتش سوزی بازارآهن شادآباد تهران بودیم که در نزدیکی فرودگاه مهرآباد رخ داد وممکن بود حتی به بخش هایی از این فرودگاه هم سرایت کند.لذا می بینیم که توجه به موضوع تهدید آتش سوزی های بزرگ ومکرر در زیرساخت های شهری وعمرانی چقدر اهمیت دارد.
شکرچی زاده تصریح می کند:باید تمام دستگاه های مسئول در امور شهری با یکدیگر دور یک میز بنشینند ویک طرح منسجم وهماهنگ وبزرگ برای ایمن سازی زیرساخت های شهری وعمرانی کشور تدوین کنند.حال این تهدیدها فرونشست زمین باشد یا آتش سوزی. واقعیت این است که مااکنون این طرح منسجم وهماهنگی بین دستگاهی را نداریم وباید دولت چهاردهم به طور جدی به این چالش ورود نماید.
