اطلاعات نوشت: مالیات بر مجموع درآمد یک سیستم مالیاتی جامع وشفاف است که در تمام کشورهای پیشرفته مورد استفاده قرارمی گیرد؛ دراین سیستم، تمام درآمدهای افراد از منابع مختلف با اتصال بانک های اطلاعاتی به یکدیگر جمع آوری ومحاسبه شده وتشخیص داده می شود که فرد واقعا چقدر درآمد دارد وآن گاه از وی مالیات واقعی که استحقاقش را دارد،کسر می شود.

به زعم کارشناسان، مالیات بر مجموع درآمد یکی از پایه ها وپیش نیازهای اصلی برقراری عدالت مالیاتی است چراکه واقعا مشخص می کند منابع درآمدی پنهان واظهار نشده افراد کجاست وچقدر است وآیا شخص مستحق برخورداری از معافیت های مالیاتی هست یا خیر.

به عبارت بهتر، در رویکرد مالیات بر مجموع درآمد، به جای دریافت مالیات از یک منبع و معافیت برخی منابع دیگر، تمام درآمد افراد در طول سال جمع می‌شود و مقادیر درآمدی بالاتر از معافیت پایه، پس از کسر هزینه‌های قابل‌قبول، یک بار در سال مشمول مالیات می‌شود.

یعنی در این نوع مالیات، تمام منابع درآمدی اشخاص در پرونده‌ای تجمیع و معافیت بر آن اعمال می‌شود ،لذا در مالیات بر مجموع درآمد، بسیاری از معافیت‌های فعلی حذف یا محدود می‌شوندو در عوض اعتبار یا هزینه قابل‌قبول مالیاتی به گونه‌ای تعیین خواهد شد که نیازهای دهک‌های پایین تامین شود و فشاری متوجه آنها نباشد. همچنین با استقرار مالیات بر مجموع درآمد می‌توان بار مالیاتی شرکت‌ها را کاهش داد و آن را متوجه اشخاص حقیقی پردرآمد یا مشغول در فعالیت‌های غیرمولد کرد.

علی ملک‌زاده، کارشناس امور مالیاتی، در این باره با بیان اینکه نظام مالیاتی در کشورهای پیشرو شخص‌محور است و در نظام مالیاتی آنان مؤدی اهمیت دارد، می گوید: بر اساس قانون مالیات بر مجموع درآمد، با معیار قرار دادن مؤدی است که معافیت یا مالیات وضع می‌شود و در حال حاضر با تصویب مالیات بر مجموع درآمد می توانیم تغییری مهم از مالیات منبع‌محور به‌ شخص‌محور را شاهد باشیم.

وی درخصوص مزایای این لایحه تصریح می کند: تحقق تغییر رویکرد در نظام مالیاتی هم سبب می‌شود مالیات با عدالت بیشتری دریافت شود و هم درآمدهای مالیاتی دولت را افزایش می‌دهد. همچنین باید گفت در ضوابط مالیات بر مجموع درآمد، برای همه اشخاص یک معافیت پایه‌ای مناسب در نظر گرفته شده و احتمالا بسیاری از اشخاص ضعیف جامعه از پرداخت مالیات معاف هستند و پرداخت مشمول افرادی می‌شود که درآمد بالایی دارند که البته آن هم به ‌صورت پلکانی وضع می‌شود.

همچنین عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه شریف دراین‌باره می گوید: دولت‌ها برای افزایش درآمدهای مالیاتی و ساماندهی معافیت‌ها، چاره‌ای جز اجرای مالیات بر مجموع درآمد ندارند چرا که هم رصدها دقیق و هم عدالت مالیاتی برقرار می‌شود.

محمد وصال در گفتگو با خبرگزاری صداوسیما با اشاره به اینکه نسبت درآمدهای مالیاتی بر تولید ناخالص داخلی یک نشانه از توسعه یافتگی کشورهاست، می افزاید: نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران نسبت به تمام کشورهای دنیا پایین‌ترین نرخ است و جا دارد با گسترده شدن فعالیت‌های اقتصادی و رشد تولید، این نرخ به ۱۵ درصد هم برسد.

او ادامه می دهد: اما همیشه این نگرانی وجود دارد که این مالیات بر ارزش افزوده ممکن است قشر ضعیف جامعه که حجم بالای درآمد خود را صرف کالاهای خوراکی و پوشاک می‌کنند، را متحمل فشار بیشتری کند. به خاطر همین یک سری معافیت‌هایی برای حمایت از دهک‌های پایین جامعه در نظر گرفته شده است که نتیجه مطلوبی را هم به دنبال ندارد. به طور مثال شاید جامعه ، کالایی را خرید کرده و فروشنده آن مالیات بر ارزش افزوده را هم از او اخذ می‌کند ؛ بدون آن که خریدار مطلع باشد که این کالا یا خدمت از مالیات بر ارزش افزوده معاف است یا خیر. همین موضوع علاوه بر ایجاد بدبینی به نظام مالیاتی، درآمدهای مالیاتی را هم خدشه دار می‌کند.

این کارشناس اقتصادی بیان می کند: برخی از کسب و کارها مثل سوپر مارکت‌ها کالاهای متنوعی را عرضه می‌کنند که این امکان وجود دارد در ثبت خرید برای کالا، اقلام را جا به جا کرده و فرارمالیاتی انجام دهند. به همین خاطر به نظر کارشناسان اقتصادی یک فرآیند یکسان باید در اعمال ارزش افزوده رخ دهد تا شاهد فرارهای مالیاتی نباشیم.

وصال می افزاید: دومین پایه مالیاتی که بسیار حائز اهمیت بوده، مالیات بر جمع درآمد مودیان است. اصولا کشورهای پیشرفته سهم بالای درآمدهای مالیاتی شان از مالیات برمجموع درآمد است و کشورهای در حال توسعه بیشترین درآمد مالیاتی از مالیات بر ارزش افزوده محقق می‌شود.

او ادامه می دهد: ما درایران چاره جز حرکت به سمت مالیات بر مجموع درآمد نداریم چرا که معافیت‌ها ساماندهی و مالیات ستانی از هر شخص بر اساس عملکرد واقعی مالی او اتفاق می‌افتد. به طور مثال یک فرد معافیت حقوق را دریافت می‌کند و اگر از جای دیگری هم درآمد کسب کند از معافیت‌های آن درآمد هم یک بار دیگر استفاده می‌کند ، در صورتی که در تمام دنیا معافیت مالیاتی یک بار بر درآمد اشخاص اعمال می‌شود.

این کارشناس اقتصادی می گوید: مالیات بر مجموع درآمد با رصد میزان دارایی‌ها و درآمدهای یک فرد، به دولت کمک می‌کند تا بتواند به افراد یارانه‌ها و کمک هزینه‌های ویژه‌ای را بپردازد. به همین خاطر ما می‌توانیم کمک را مشروط به این کنیم که اطلاعات مالیاتی و مالی افراد مشهود باشد. وصال با اشاره به اینکه دولت‌ها برای افزایش سهم مالیات بر تولید ناخالص داخلی باید به چند نکته توجه کنند، اظهار می کند: اولین نکته، بحث پایه مالیاتی صاحبان مشاغل است که سهم عمده‌ای در مالیات بر ارزش افزوده را باید داشته باشند، اما در پرداخت سهم اندکی دارند.

او ادامه می دهد: در بحث واردات هم مشکلاتی از جمله ترخیص‌ها زمانبر و مشکل زاست. ترخیص به موقع منجر به رشد تجارت و مراودات اقتصادی در داخل و در نتیجه اخذ مالیات بیشتر برای دولت می‌شود و البته بیشتر به معنای وصول درآمد بهتر هم می باشد. همچنین مشکل دیگر به نام HSکدها منجربه این می‌شود که به هنگام واردات، واردکننده کالاها ، کدهای با درصد تعرفه کمتر را اظهار کرده و فرار مالیاتی کنند. بنابر این برای اینکه به یک درآمد پایدار و با کیفیت برسیم چاره‌ای جز رفع این ایرادات نداریم.

علی پازوکی، دیگر کارشناس اقتصادی هم دراین باره می گوید:یکی از ویژگی‌های مهم مالیات بر مجموع درآمد، احتساب برخی هزینه‌ها به عنوان هزینه قابل‌قبول مالیاتی است. یعنی در این سیستم، هزینه‌های آموزش، درمان، اجاره یا اقساط تسهیلات خرید مسکن به‌عنوان هزینه قابل‌قبول مالیاتی از سرجمع درآمدهای یک خانوار کسر می‌شود.

وی می افزاید: بنابراین در این سیستم مالیاتی صرفا درآمد مبنای پرداخت مالیات نیست بلکه هزینه‌ها هم در تعیین حدود مالیات موثر خواهد بود و این قاعده ،عدالت مالیاتی را تقویت خواهد کرد.‌

وی خاطرنشان می کند: همچنین باید خاطرنشان کرد لازمه اجرای مالیات بر مجموع درآمد، تهیه و تدوین بانک اطلاعاتی صحیح از افراد و در گام بعد اصلاح مقررات اعم از قانون، بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها و سپس اطلاع‌رسانی در خصوص مزایای اجرای این قانون است.