بهمن نامورمطلق: آثار موزهها از ارزشهای گوناگون تاریخی و زیباییشناختی برخوردارند و نحوه خرید، فروش، یا انتقال آنها به خارج از کشور باید طبق ضوابط قانونی انجام شود. گزارشهایی از خروج و حتی فروش نقاشیهای موزه امام علی توسط برخی از خبرگزاریها و اعضای شورای شهر تهران منتشر شده است. این نقاشیها اغلب از آثار فاخر هنر تجسمی معاصر کشور هستند.
این آثار بخش مهمی از هویت زیباییشناختی کشور در دوره معاصر را تشکیل میدهند و بسیاری از موزههای معتبر جهان آرزوی داشتن چنین آثاری را دارند. با اینحال، موزههای کشور ما بیش از هر جای دیگری به چنین آثاری نیازمندند تا نسل جوان از طریق آنها با سرمایههای هنری و زیباییشناختی خود آشنا شود. داشتن آثار فاخر یک کشور به نوعی در اختیار گرفتن بخشی از هویت آن کشور است. یک اثر نقاشی مانند یک کالا نیست که بتوان به راحتی آن را صادر کرد و در قبالش ارز دریافت کرد. هویت زیباییشناختی یک کشور قابل معامله نیست و از دست دادن آن شکافی به وجود میآورد که هیچ ارزشی نمیتواند جای آن را پر کند.
هر اثر هنری ارزشمندی بازتاب لحظهای ویژه و ازلی است که حتی برای هنرمند نیز دیگر تکرار نخواهد شد. فهرستی از نقاشیهای خارجشده منتشر شده که اگر صحت داشته باشد، باید عمیقاً تاسف خورد. این آثار بیبدیلاند و به دلیل فوت بسیاری از خالقانشان، تکرارناپذیر تلقی میشوند. حتی اگر هنرمندان آنها زنده بودند، باز هم این آثار یگانه و غیرقابلتکرار میماندند، چرا که یگانگی یکی از ویژگیهای بنیادین هنر است.
این آثار، که باید در موزهها و در معرض دید نوجوانان، جوانان، دانشجویان و استادان قرار میگرفتند تا زیباییشناسی ایران معاصر را به تصویر بکشند، ممکن است برای همیشه در مجموعهای خصوصی در دست یک شیخ حاشیه خلیج فارس یا یک تاجر اروپایی-آمریکایی محبوس شوند.
متأسفانه، گاهی مسئولانی در رأس نهادهای فرهنگی قرار میگیرند که درک درستی از هنر و زیبایی ندارند و زحمات یک یا دو نسل هنرمندان برجسته کشور را به راحتی به تاراج میگذارند. شاید برای دیگران این آثار تنها یک محصول هنری باشد که کلکسیون شخصیشان را تکمیل میکند، اما برای ما ایرانیها، این آثار بخشی از هویت ما هستند. سالها تلاش شده تا هنرمندانی مانند علیاکبر صادقی، رضا هدایت، هانیبال الخاص و حسین محجوبی به وجود آیند. چه چیزی میتواند جای خالی آثار بیبدیل هنرمندانی چون محمود جوادیپور یا آنه محمد تاتاری را بگیرد؟ چقدر آسان هویت هنری معاصر ما به حراج گذاشته شده است.
فراموش نکنیم که این هنرمندان میتوانستند آثار خود را با قیمتهای بالاتری به مجموعهداران خصوصی بفروشند، اما به این امید که این آثار در موزهها و برای دید عموم مردم به نمایش گذاشته شوند، آنها را به شهرداری، این نهاد عمومی، فروختهاند. بنابراین، مسئولان شهرداری حق ندارند بر اساس سلیقههای شخصی، بهعنوان یک دلال، درباره این سرمایههای هنری تصمیم بگیرند.
در پایان، انتظار میرود قوه قضاییه در خصوص آثار موزه امام علی ورود کند. همچنین، لازم است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قوانین سختگیرانهتری برای جلوگیری از خروج آثار فاخر و برجسته معاصر تدوین کند و از هنرمندان و پیشکسوتان دلسوز برای کارشناسی این آثار بهره ببرد تا دیگر شاهد چنین حوادث تلخی برای هنر و هویت زیباییشناختی کشور نباشیم.