اطلاعات نوشت: عملی شدن گفته های کویت وعربستان برای بهره برداری یکجانبه از آرش، حجت را برای ایران درتامین منافعش دراین میدان تمام خواهدکرد. ذخیره درجای گاز طبیعی میدان آرش حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خام درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود که سهم ایران از این ذخایر حدود ۴۰ درصد تخمین زده می شود.
بااین حال از زمان کشف این میدان درسال 1346، اختلافات میان ایران وکویت به عنوان مالکان اصلی والبته عربستان، آغاز شده که همچنان ادامه دارد.
ریشه اصلی این اختلافات ، تسلط بریتانیا در قرن‌های ۱۹ و ۲۰ در منطقه خلیج فارس است که منجر به آن شده که شکل‌گیری برخی کشورهای منطقه همراه با به وجود آمدن اختلافات متعدد و استخوان‌های لای زخم شود، به گونه‌ای که ده‌ها اختلاف مرزی و دریایی مختلف میان کشورهای حوزه خلیج فارس وجود دارد و میدان آرش یکی ازاین موارد اختلافی است.
اما اختلافات درمیدان آرش از زمانی آغاز شد که ایران امتیاز دریایی بهره برداری از میدان آرش را به شرکت نفت انگلیس و ایران اعطا کرد؛ در حالی که کویت این امتیاز را به شرکت رویال داچ شل اعطا کرد. این دو امتیاز در بخش شمالی میدان همپوشانی دارند که ذخایر گاز طبیعی آن ۲۲۰ میلیارد متر مکعب برآورد شده است.
بااینکه این مسایل به گونه ای فروکش کرد اما دامنه اختلافات وموج سواری های سیاسی صورت گرفته برآن از سوی کویت وعربستان سرانجام باعث شکل گیری همکاری موثر برای بهره برداری عادلانه از این میدان- که خواست منطقی ایران است- نشده است.
در سال ۲۰۰۱ پس از آن که ایران عملیات اکتشاف در میدان آرش را آغاز کرد کویت بلافاصله ایران را به شکایت در مجامع بین‌المللی تهدید کرد. پس از سفر امیر کویت به تهران در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی، ایران فعالیت‌های اکتشافی درآرش را متوقف و از سکوی ساخته شده برای این میدان ، در میدان‌های دیگر استفاده کرد.
اما در سال‌های اخیر کویت با استفاده از نتایج لرزه‌نگاری انجام شده توسط شرکت شل، خط مرز جدیدی تعیین کرده است که مدعی هستند بر اساس آن کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی قرار می‌گیرد، اما این خط مرزی تاکنون توسط ایران پذیرفته نشده است.
همچنین در مارس ۲۰۲۲ کویت و عربستان سعودی قراردادی برای تقسیم منابع میدان گازی آرش امضا کردند که اعتراض ایران را برانگیخت.
وزیر خارجه کویت در پاسخ اعلام کرد که میدان گازی آرش، یک میدان ۳ جانبه بین کویت، عربستان و ایران است. همچنین در ماه های اخیر و با تسریع روند عادی‌سازی روابط ایران و عربستان این امید شکل گرفته بود که دو کشور در کنار حل مشکلات مختلف، راه‌حلی نیز برای بهره‌برداری از این میدان انرژی در خلیج فارس پیدا کنند.
افزایش تنش ها و لزوم ورود قاطعانه ایران
بااین حال نوع رفتار سیاسی که کویت وعربستان در 5 ماه اخیردربرخورد با سهم 40درصدی وغیرقابل انکار ایران درمیدان آرش درپیش گرفته اند، به گونه ای است که امید به توافق برای بهره برداری از این میدان را دشوارکرده است؛چرا که کویت و عربستان سعودی با درپیش گرفتن روشی غیر منطقی، تنش آلود وتحریک کننده وغیر فنی، مالکیت این میدان گازی را منحصراً در اختیار خود می دانند.
به عنوان یک نمونه ، «سعد البراک» وزیر نفت کویت در اظهاراتی مدعی شد که این کشور و عربستان سعودی درباره میدان نفتی و گازی آرش (الدوره) از حق انحصاری برخوردارند و از ایران خواست که اقدام به تعیین مرزهای دریایی خود و اثبات ادعای خود در قبال این میدان گازی کند.
اظهارات وزیر نفت کویت در حالی مطرح شده که «احمد ناصر المحمد الصباح» وزیر خارجه سابق کویت پیش از این (نهم فروردین ۱۴۰۱) گفته بود: میدان گازی الدوره (آرش)، یک موضوع ۳ جانبه بین ایران، کویت و عربستان است.
نمونه اخیر هم بیانیه ضد ایرانی شورای همکاری خلیج فارس است که این شورا علاوه بر تکرار ادعاهای نخ نما درباره جزایر سه گانه ایرانی درخلیج فارس، بربیحقی ایران درمیدان گازی آرش هم تاکید کرده وتلاش دارند آتش این اختلاف را با انگیزه های سیاسی همچنان روشن نگه دارند.
پیروز مجتهدزاده، استاد ژئوپولیتیک و جغرافیای سیاسی در خصوص اختلاف‌های مرزی بر سر میدان گازی مشترک آرش در شمال خلیج فارس به مهر می گوید: بر اساس مطالعاتی که انجام داده‌ام به دلایل مختلف دشواری‌ها و پیچیدگی‌های فنی و جغرافیایی منطقه شمال خلیج فارس، تقریباً از تمامی مناطق دریایی جهان، بیشتر است.
وی می افزاید: تصور نکنید مشکلاتی که میدان مشترک گازی آرش به وجود آمده، صرفا مشکلات سیاسی است. اگر چه چنانچه طرفین بخواهند می‌توانند این مشکلات تکنیکی، فنی و جغرافیایی را به مشکلات سیاسی تبدیل کنند،در آن صورت به کلی مشکل غیرقابل حل خواهد شد که اکنون می بینیم طرف مقابل ایران به دنبال سیاسی کردن بهره برداری از میدان آرش است.
این کارشناس ارشد مسائل خلیج فارس تاکید می کند: فقط و فقط چگونگی ترسیم مرزهای آبی آب‌های ساحلی و نحوه واقع شدن جزایر گوناگون از کشورهای مختلف و نیز بحث‌های تکنیکی جغرافیایی ،مانع تصمیم گیری درباره میدان آرش است اما طرف مقابل می خواهد باایجاد تنش وتحریک وسیاسی کردن موضوع، اهداف دیگری را دنبال کند.
مجتهدزاده ادامه می دهد: وقتی دولت کویت تصمیم گرفت این میدان گازی بسیار عظیم را مورد بهره برداری قرار دهد از سوی همسایگانی خود را در آن سهیم می‌دانند مورد اعتراض واقع شد، در نتیجه دولت کویت اقدامات خود را متوقف کرد.اما اخیرا می بنییم که لحن کویت وعربستان درباره میدان آرش تند وغیر منطقی وتحریک کننده شده اما آنها راه به جایی نخواهند برد؛ چون موضع ایران درباره آرش منطقی است.
وی می گوید: همان گونه که وزارت امور خارجه بارها اعلام کرده،موضوعات مربوط به حدود دریایی و بهره‌برداری از منابع هیدروکربنی مشترک درخلیج فارس، با مدنظر قرار دادن منافع مشترک و اصل حسن همجواری با همه همسایگان از جمله کویت، همواره مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده است.این اظهارات نشان می دهد ایران دردام تنش زایی کویت وعربستان نیفتاده وبسیار منطقی با موضوع برخورد می کند.
این کارشناس ارشد مسایل خلیج فارس تصریح می کند: ایران همواره در چارچوب گفت‌وگوهای دوجانبه با مقامات دولت کویت در حال پیگیری موضوع میدان آرش است. این موضوع به همراه تحدید حدود دریایی، از موضوعات مورد مذاکره ایران و کویت بوده است و آخرین دور مذاکرات حقوقی و فنی در این خصوص در ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ در تهران بین هیأت‌های ایرانی و کویتی ، برگزار شده است.اما موضع کویت وعربستان دراین باره اعوجاج دارد ومتناقض است وحرف های ضد ونقیض متعددی از آنها شنیده می شود که نشان از نگاه سیاسی وغیر فنی به موضوع دارد.
مجتهدزاده خاطرنشان می کند:بااین حال ایران باید اقدامات عملی برای بهره برداری از سهمش درمیدان گازی آرش انجام دهد. وقتی طرف کویتی وعربستانی به صراحت اعلام می کنندبرای بهره برداری از میدان آرش شرکت ایجاد کرده ودرحال انعقاد قرارداد با شرکت های نفتی برای بهره برداری هستند، ایران هم باید با اقتدار بهره برداری خود را آغاز کند.
وی می افزاید: در واقع ایران باید با اقتداری عاقلانه به بهره برداری از این میدان ورود کرده واسیر جوسازی ها نشود؛ بهره برداری باید با آرامش و اقتدار و در عین منطق و آمادگی برای همکاری صورت گیرد و در این صورت است که طرف های مقابل هم راهی جز همکاری نخواهند یافت و درک می کنند که سهم بزرگ ایران در میدان گازی آرش محفوظ و غیرقابل تصاحب است.