سجاد تبریزی خبرنگار اطلاعات گفت: شاید روزگاری که شاه قاجار، مفتون دستگاه سینماتوغراف شد، کسی تصور نمی‌کرد روزی روزگاری سینمای ایران یکی از پر افتخارترین‌ها در دنیا شود، سینمایی فاخر، نجیب و پیشرو در جریان‌سازی هنر مدرن.
ورود نبوغ هنری ایرانیان به سینما زمینه‌ای شد تا تقریبا هیچ فستیوالی در دنیا بدون ادای احترام به سینمای ایران به اختتامیه نرسد؛ جوایزی متنوع، بی‌شمار و باارزش از هر جایی در دنیا که برای سینما مراسمی برگزار شده است.
بزرگی سینمای ایران را وقتی بهتر می‌توان دریافت که این مجموعه رنگارنگ را در کنار هم ببینیم، موقعیتی که موزه سینمای ایران برایمان فراهم کرده است؛ موزه‌ای زیبا که از ساختمان تا تک‌تک اشیاء آن داستان‌های کوچک و بزرگ در خود دارند.
تاریخچه تصاویر متحرک در ایران
بازدید از موزه با تصاویری مرتبط با پیشکسوتان سینمای ایران، آغاز می‌شود. مریم رمضانی، سرپرست تالارهای موزه سینما در این باره توضیح می‌دهد: پیش از آن‌که سینما وارد ایران شود، تعزیه‌خوانی، پرده‌خوانی و بعد از آن دستگاه «شهرفرنگ» را داشتیم که هنوز کم و بیش با آن آشنایی داریم.
در فضای ورودی، برای یادآوری این پیشینه یادی از این سه هنر نیز شده است. همچنین تصاویر متحرک باستانی مرتبط با هزاره‌های پیش که روی ظروف سفال نقش بسته، از دیگر مواردی است که نشان می‌دهد ایرانیان با زنده کردن تصویر، آشنایی تاریخی داشته‌اند و در ابتدای مسیر بازدید از آن نیز یاد شده است. پس از آن با تصاویر و اشیاء مرتبط با پیشگامان و پیشکسوتان روبه‌رو می‌شویم.
وی می‌افزاید: پرده‌خوانی از سرگرمی‌های ایرانیان بود که عموما در قهوه‌خانه‌ها برگزار می‌شد. بعد از آن در دنیای نو، شهر فرنگ وارد شد که از آن استقبال زیادی به عمل آمد. اما اتفاق مهم در سال ۱۲۷۰ افتاد، زمانی که مظفرالدین شاه به اروپا رفت و با سینماتوگراف آشنا شد. شاه قاجار از این اختراع جدید حیرت زده می‌شود و دستور تهیه دستگاه را می‌دهد. از این رو ورود سینما به ایران با حضور دستگاه جادویی سینماتوگراف به دربار شروع شده و در خدمت اشراف و درباریان قرار می‌گیرد. اما انحصار سینما برای شاه دوام زیادی نداشت.
سینمای مردمی
همزمان با ورود دستگاه سینماتوگراف به دربار، میرزا ابراهیم صحاف‌باشی تاجر نیز یک عدد از این دستگاه دلربا را از فرنگ خرید و با خود به ایران آورد؛ دستگاهی که به پخش فیلم برای مردم اختصاص یافت. رمضانی در این باره می‌گوید: میرزا ابراهیم‌خان صحاف‌باشی در منزلش چادری برپا می‌کند و برای مردم فیلم نمایش می‌دهد و به این صورت جامعه ایران با سینما آشنا می‌شود تا زمینه ساخت فیلم در ایران فراهم شود.
وی می‌افزاید: «آبی و رابی» اولین فیلم سینمایی ایران در سال ۱۳۰۹ ساخته شد، فیلمی که صامت بود. بعد از آن، «حاجی آقا آکتور سینما» نیز به صورت صامت در سال ۱۳۱۲ ساخته شد، همزمان با این فیلم و در همان سال «دختر لر»، به عنوان اولین فیلم ناطق سینمای ایران ساخته شد و این شروعی بزرگ برای هنر ـ صنعتی بود که امروزه جزو افتخارات ایرانیان است.
سالن جوایز
سالن جوایز، جذاب‌ترین قسمت موزه سینماست، فضایی که هر ایرانی پس از وارد شدن به آن احساس افتخار می‌کند. مریم رمضانی توضیح می‌دهد: سالن دوم، بخش بزرگی از جوایز سینمای ایران را در خود جای داده است؛ جوایزی که عوامل سینمایی مطرح کشور به دست آورده‌اند.
وی می‌افزاید: به جز اسکار که هنوز به موزه نیامده، عمده جوایز معتبر سینمای ایران در اینجا دیده می‌شود؛ جوایزی همچون نخل طلای کن، شیر ونیز، خرس برلین و بسیاری از دیگر جوایز تخصصی که عوامل مختلف سینمای ایران کسب کرده‌اند.
رمضانی به تمهیدات جدید موزه نیز اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: سالن «ایمرسیو مدیا» یا سالن غوطه‌وری، سالنی است که وقتی مخاطبان و بازدیدکنندگان از تونل زمان رد می‌شوند، به آن می‌رسند. در این سالن، تاریخچه سینما از زمانی که فیلم و سینما به ایران آمد تا حال حاضر به صورت فیلم سه‌بعدی به نمایش درمی‌آید.
ویترین‌های اختصاصی لمسی نیز از دیگر تجهیزات بهروز موزه است. این ویترین‌ها عموما به افرادی اختصاص یافته که جوایز بیشتری داشته‌اند و شامل یک صفحه دیجیتال بزرگ است که روی آن قفسه چوبی مشبکی قرار دارد. مخاطب با انتخاب لمس تصویر جایزه مورد نظر روی صفحه دیجیتال، اطلاعات، بیوگرافی هنرمند، عکس و ویدئوهایی از وی را می‌بیند و همزمان قفسه مربوط به جایزه مورد نظر در ویترین روشن می‌شود.
«اتاق فرهاد» از دیگر بخش‌های موزه است که به گفته سرپرست تالارهای موزه سینما به دلیل حضور پرطنین آواز «فرهاد مهراد» در سینمای ایران به وی اختصاص داده شده و شامل وسایل شخصی این خواننده فقید است.
رمضانی می‌افزاید: بعد از اتاق فرهاد، «تماشاخانه» قرار دارد که شبیه‌سازی سالن‌های سینمای قدیمی ایران است. در این فضا که ایران قدیم را تداعی می‌کند، بخش‌هایی از نخستین فیلم‌های سینمای ایران برای بازدیدکنندگان به نمایش در می‌آید.
عمارت باغ فردوس
عمارت موزه سینما، بنایی فاخر و تاریخی است که قبل از ورود بازدیدکنندگان با گچبری‌های ظریف، نگاه‌ها را مجذوب خود می‌کند. سپیده حیدرآبادی، مدیر روابط عمومی و آرشیو موزه سینمای ایران می‌گوید: این ساختمان که حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد، ییلاق محمدشاه قاجار بود که در طول تاریخ خود، دچار دگرگونی‌ها و تغییراتی شده است. در موزه تصاویری از دوره‌های مختلف این بنای زیبا و روند تکاملی آن به خوبی دیده می‌شود.
این عمارت بعد از آن‌که از دست خاندان قاجار خارج شد، در ۱۳۱۶ به آموزش و پروش تعلق می‌گیرد و بعد از آن به تملک شهرداری در می‌آید. بعد از انقلاب نیز به مدت ۱۶ سال مدرسه سینما بود و نهایتا از سال ۱۳۸۱ به عنوان موزه سینما از آن استفاده می‌شود.
وی می‌افزاید: موزه سینمای ایران، محیطی فرهنگی و تاریخی است که مخاطبان زیادی از جمله گردشگران را به خود جلب می‌کند. این موزه به غیر از تالارها که محل نمایش جوایز، یادگاری و وسایل خصوصی هنرمندان سینمای ایران از قدیم تا به امروز است، سه سالن سینما دارد که در آن‌ها فیلم‌های مرمت‌شده تاریخ سینمای ایران و همچنین فیلم‌های روز اکران می‌شود.
آموزش سینما
موزه سینمای ایران همچنین محلی برای آموزش بخش‌های مختلف سینماست. حیدرآبادی در این باره می‌گوید: موزه سینمای ایران در دوره‌ای، مرکز آموزش اسلامی فیلمسازی بود که در آن هنرمندان شاخص زیادی تدریس می‌کردند. امروزه کارگاه‌های آموزشی در حوزه‌های مختلف شامل کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی، عکاسی و فیلمبرداری در این مجموعه بر گزار می‌شود. از استادانی همچون علی نصیریان، علیرضا خمسه، محمود کلاری، علی اکبر قاضی‌نظام، همایون اسعدیان، محمدعلی باشه آهنگر، امیر عابدی، علی لقمانی و دیگر بزرگان سینما بهره‌مند هستیم و هنرمندان بسیاری در اینجا یا درس خوانده یا تدریس کرده‌اند.
وی برگزاری نشست‌های تخصصی را از دیگر برنامه‌های موزه سینمای ایران می‌خواند و می‌افزاید: برنامه‌ای دیگر تحت عنوان «شب‌های مستند» هر دوشنبه برگزار می‌شود که در آن، یک مستند از تاریخ سینمای ایران به نمایش در می‌آید. این برنامه با حضور عوامل و کارگردان فیلم‌های مستند ــ در صورتی که در قید حیات باشند ــ برگزار می‌شود و در آن، مستند بهنمایشدرآمده مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.
مدیر روابط عمومی و آرشیو موزه سینمای ایران در پایان گفتگوی خود می‌افزاید: سلسله مصاحبه‌هایی با عنوان تاریخ شفاهی هنرمندان سینما از دیگر پروژه‌های ماست که در گنجینه موزه سینما به یادگار می‌ماند. بزرگداشت و نکوداشت پیشکسوتان سینمای ایران نیز با همکاری خانه سینما و اصناف برگزار می‌شود تا یادی از هنرمندانی شود که امروزه در قید حیات نیستند. موزه سینمای ایران، پاتوقی برای هنرمندان حوزه‌های مختلف است که می‌توانند اینجا با هم دیدار داشته باشند. همچنین از عموم مردم و هنردوستان دعوت می‌کنیم تا از این بنای تاریخی و موزه فاخر دیدن کنند.
