روفیا تیرگری خبرنگار اطلاعات نوشت: گرمازدگی، بیماری شایع فصل گرم است. تمام کسانی که مجبورند به مدت طولانی، زمانی که خورشید مستقیم می‌تابد زیر نور خورشید به کار و فعالیت بپردازند، در معرض گرمازدگی قرار دارند.
به گفته بابک یکتاپرست، سخنگوی سازمان اورژانس کشور، مراجعات اورژانس نسبت به سال گذشته 10 درصد افزایش یافته است. رئیس اورژانس استان تهران هم اعلام کرد که 32 شهروند تهرانی به مراکز درمانی مراجعه کردند که 5 نفر از آنها بستری شدند.
اما گرمازدگی چه علائمی دارد و تا چد حد می‌تواند خطرناک باشد و چه زمانی فرد گرمازده نیاز به پزشک اورژانس دارد؟
گرمازدگی و علائم آن
گرمازدگی چه علائمی دارد و چه گروه‌های سنی را بیشتر تهدید می‌کند؟
دکتر علیرضا هنرمند، متخصص طب اورژانس در پاسخ به این سؤال می‌گوید: هیچ کس از عوارض گرمازدگی در امان نیست؛ حتی ورزشکاران که بدن‌های نسبتا سالمی دارند اما گرمازدگی برای سن‌های بالا و سن‌های پایین، خطرات بیشتری دارد.
افراد بالای 50 سال، کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند مثل بیماران قلبی و عروقی و همچنین کودکان خردسال و نوزادان زیر یک سال، از گرمازدگی آسیب بیشتری می‌بینند و ممکن است دچار صدمات مغز و ارگان‌های داخلی شوند.
فردی که هیچ گونه بیماری خاصی ندارد اما در مواجهه با گرما مثلا پیاده‌روی دو ساعته، ورزش و کار و فعالیت در زیر نور شدید آفتاب، با علائمی چون تب، پوست خیس، تعریق شدید، خستگی، سرگیجه، افت فشار، نبض ضعیف و تند، گیجی، تهوع، دردهای عضلانی و در موارد شدید تشنج و کما مواجه می‌شود دچار گرمازدگی شده است.
بهترین درمان برای کسی که دچار گرمازدگی شده نوشیدن آب خنک، دوش آب سرد یا غوطه ور شدن در حوضچه آب سرد است. اگر در جایی هستید که به دوش آب سرد یا حوضچه دسترسی ندارید یک حوله خیس یا کیسه یخ را دور گردن، دور آرنج یا در ناحیه کشاله ران فرد گرما زده قرار دهید. قرار گرفتن در مقابل باد پنکه با بدن خیس هم کمک کننده است.
از لحاظ پزشکی، گرمازدگی سه مرحله دارد. مرحله اول (heat cramp) یا گرفتگی عضلات در اثر گرماست، به عبارتی نوعی اسپاسم دردناک عضلانی در فرد ایجاد می‌شود.
این مشکل در اثر کم آبی بدن و از دست دادن الکترولیت‌ها به وجود می‌آید. مرحله بعدی (heat exhaust) یا خستگی و فرسودگی است که فرد در اثر خستگی شدید، تمام توان خود را از دست می‌دهد. مرحله سوم(heat stroke) که در این مرحله، فرد بر اثر شوکی که به او وارد می‌شود غش می‌کند. این مرحله بیشتر در بیابان‌ها و مناطق دور افتاده اتفاق می‌افتد.
نوشیدن آب ساده کافی نیست
این متخصص طب اورژانس می‌گوید: تعریق، مکانیسم بدن در برابر گرماست. بدن با عرق کردن، آب و الکترولیت‌های خود را از دست می‌دهد.
نوشیدن آب خنک می‌تواند آب بدن را تأمین کند اما الکترولیت‌های از دست رفته را باید با نوشیدن آب‌های الکترولیت مثل نوشابه‌های ورزشی، دوغ، نوشابه‌های گازدار، شربت آبلیمو، شربت شیره انگور، شربت تخم شربتی، خاکشیر و... جبران کرد.
شما ممکن است بگویید که نوشابه عوارض دارد و در آینده موجب پوکی استخوان می‌شود اما از آنجایی که پتاسیم دارد در موارد گرمازدگی از آب ساده بهتر است. برای درمان گرمازدگی، نوشابه‌های ورزشی و نوشیدنی‌های انرژی زا بهترین گزینه‌ها هستند. نوشیدن آب زیاد موجب رقت سدیم در خون می‌شود که خود نیاز به یک اورژانس پزشکی دارد.
دکتر هنرمند می‌افزاید: یکی دیگر از گزینه‌های مفید برای تأمین آب و انرژی از دست رفته، مصرف هندوانه و خیار است. 99درصد هندوانه و 90درصد خیار را آب تشکیل می‌دهد. این دو میوه پرآب، هم انرژی لازم و هم آب از دست رفته را جبران می‌کنند.
مصرف استامینوفن ممنوع
دکتر هنرمند خاطرنشان می‌کند: بدن فرد گرمازده بر اثر کم آبی، داغ است و تب دارد. مصرف استامینوفن نه‌تنها کمکی به او نمی‌کند بلکه از آنجایی که کلیه، آب از دست داده و دچار کم آبی شده است به کلیه‌ها نیز آسیب می‌رساند.
لازم به یادآوری است کسانی که دچار سرماخوردگی شده‌اند یا تب دارند خیلی سریعتر در معرض عوارض گرمازدگی قرار می‌گیرند. این افراد بهتر است در ساعاتی که آفتاب مستقیم می‌تابد از خانه خارج نشوند.
گرمازدگی در کودکان
کودکان به خصوص خردسالان در برابر گرمازدگی آسیب‌پذیرتر هستند. دکتر رهنما در این باره می‌گوید: زمانی که کودک بیش از حد در یک جای گرم قرار بگیرد دچار گرمازدگی می‌شود. اگر کودک یکی دو ساعت در کالسکه یا پیاده زیر نور آفتاب بوده و حالا علائمی چون تب با بدن خیس، تعریق زیاد، سرگیجه و تهوع دارد، نمی‌تواند راه برود، عکس‌العمل‌هایش کم شده و حالت عادی ندارد، بلافاصله او را به سایه ببرید، لباس‌هایش را درآورید، دست و پاهایش را خیس کنید و مانند زمانی که تب دارد او را پاشویه کنید و به او مایعات بدهید. اگر می‌تواند مایعات دریافت کند مانند زمانی که بچه دچار اسهال می‌شود به او سرم خوراکی بدهید تا الکترولیت هایش بیشتر شود. اگر در دریافت مایعات مشکل داشت و نتوانستید به او مایعات بخورانید و پاشویه هم جواب نداد حتما به پزشک مراجعه کنید.
سرم قندی ـ نمکی
در بخش اورژانس به فرد گرمازده، چه بزرگسال و چه کودک، باید سرم قندی ـ نمکی خنک تزریق شود؛ سرمی که در یک جای خنک مثل یخچال بوده است. سرم خنک یک جان تازه به فرد گرمازده می‌دهد و خیلی زود حالش خوب خواهد شد، چون از درون خنک می‌شود.
بهتر است در پیاده‌روی‌ها یا زمانی که مجبور هستید مدتی در آفتاب بمانید، برای خود و فرزندتان آب خنک که در آن مقداری شکر و آبلیمو ریخته‌اید به همراه داشته باشید تا زمانی که احساس کردید با تعریق زیاد، آب بدنتان را از دست داده‌اید از آن استفاده کنید.
ساعتی قبل از آن که از خانه خارج شوید به بچه مایعات بدهید، همین طور خودتان هم مایعات میل کنید تا دچار گرمازدگی نشوید.
توصیه هایی برای اربعین
متخصص طب اورژانس در ارتباط با پیشگیری از گرمازدگی می‌گوید: اگر قصد پیاده‌روی یکی دو ساعته در هوای گرم را دارید، بهتر است قبل از آن که از خانه خارج شوید یک سری مایعات از قبیل دوغ یا شربت‌های خانگی کم‌شیرین بنوشید.
آب الکترولیت همیشه در دسترستان باشد تا هر از گاهی که تعریق دارید بتوانید از آن استفاده کنید.
از مصرف غذای سنگین بپرهیزید، چون خود غذا باعث تولید گرما می‌شود.
دکتر هنرمند تأکید می کند: غذای مناسب پیاده‌روی خصوصا در مراسم اربعین، غذای ساده و کم‌حجم مانند سوپ یا غذاهایی است که حالت تاس کبابی دارد.
غذاهایی مثل چلوکباب، چلو مرغ و چلو خورشت، خود تولید گرما می‌کند و باعث گرمازدگی بیشتر می‌شود.
در پیاده‌روی اربعین بهتر است فقط نان و پنیر میل کنید. در طول روز واقعا نیازی به غذا خوردن ندارید، همان نان و پنیر کافی است. اگر خواستید غذای پلو و خورشتی میل کنید فقط گوشت یا مرغ آن را میل کرده و از مصرف برنج خودداری کنید.
هرچند وقت یک بار، مقابل موکب‌هایی که پنکه‌های آب پاش دارند قرار بگیرید و خود را خنک کنید.
همان طور که پیش از این اشاره شد از مصرف زیاد آب خودداری کنید و به جای آب ساده، آبی که حاوی چند قطره آب لیمو و قدری شکر باشد میل کنید.
لباس نخی، نازک، گشاد و با رنگ روشن بپوشید. کلاه لبه‌دار بگذارید. در پیاده‌روی‌ها از قسمت سایه خیابان استفاده کنید.
وی می افزاید: برای این که کودک همراهتان دچار گرمازدگی نشود اگر در کالسکه است قسمت سایه‌بان کالسکه را بالا بیاورید و بچه را تقریبا لخت کنید، فقط یک پیراهن نازک بر تنش باشد کافی است. درضمن می توانید با یک دستمال خیس، مرتب بدن بچه را خیس کنید تا خنک بماند .
