سجاد تبریزی خبرنگار اطلاعات نوشت:
این بیماری تبدار ویروسی، هنوز واکسن قابل اتکا و در دسترس در بازار دارویی جهان ندارد و مهمترین واکسن آن در حال حاضر واکسن اجتماعی یا همان سواد سلامت شهروندان و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، فردی و سازمانی است.
بیماری ویروسی و بسیار پیچیده و مرموز تب دانگ این روزها از حاشیه جنوبی خلیج‌فارس به خاک کشورمان رسیده است؛ ویروسی که با باران‌های بهاری در امارات طغیان کرد، به همراه مسافران پایش به ایران باز شد و اگر مورد بی‌توجهی قرار گیرد، شاید سال‌ها و دهه‌ها ماندگار شود.
آموزش بهداشت همگانی و مشارکت مردمی، مهمترین و مؤثرترین راه برای مقابله با گسترش این بیماری است و می‌تواند از ماندگاری آن جلوگیری کند.
ویروس از کجا وارد می‌شود؟
ویروس تب دانگ نه از راه تنفس و با عطسه و سرفه که از راه دیگری وارد بدن ما می‌شود. دکتر فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: تب دانگ یک بیماری ویروسی است که برخلاف بسیاری از بیماری‌های ویروسی دیگر، نه از راه تنفس منتقل می‌شود و نه از راه دست‌های آلوده، بلکه راه انتقال آن، نیش پشه است، پشه‌ای به نام آئدس (Aedes) که از چند سال پیش به سواحل خلیج فارس رسیده و با خطوط ظریف سفید روی بدن و ظاهری راه‌راه قابل تشخیص است.
واکسن انتزاعی!
متأسفانه بیماری تب دانگ واکسن ندارد و بهترین راه جلوگیری از آن، پیشگیری از تکثیر و گزش پشه آدئس است. دکتر رضایی با اشاره به این موضوع توضیح می‌دهد: این بیماری ویروسی هنوز واکسن فراوان و در دسترس در بازار دارویی جهان ندارد و مهمترین واکسن آن در حال حاضر، واکسن اجتماعی یا همان سواد سلامت شهروندان و مسئولیت‌پذیری اجتماعی است.
فعلا سواد سلامت، تنها عامل مبارزه با این پشه و جلوگیری از تخم‌گذاری آن در نزدیکی منازل و اماکن مسکونی و تجاری تفریحی است. سرپرست دفتر آموزش و ارتقا سلامت وزارت بهداشت می‌افزاید: نکته مهم این که پشه مذکور تا وقتی به ویروس آلوده نشود خطری ندارد و گزش آن‌ها فقط خارش و درد ایجاد می‌کند. اما در امارات و قطر، پشه‌ها بعد از نیش زدن بیماران، آلوده به ویروس شده‌اند و نیششان بیماری‌زا شده است.
پشه‌های ویروسی از کجا می‌آیند؟
پشه آئدس در بسیاری از مناطق دنیا وجود دارد اما بسیاری از آن‌ها ناقل ویروس نیستند. دکتر رضایی می‌گوید: در امارات متحده عربی، عمان، عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، پشه‌ها به ویروس آلوده شده‌اند، در حالی که در ترکیه و گرجستان هنوز آلودگی ویروسی آن‌ها گزارش نشده است. از این رو هموطنانی که به ترکیه سفر می‌کنند، در حال حاضر از نظر تب دانگ با خطری مواجه نمی‌شوند، اما لازم است نکات بهداشتی را رعایت کنند.
تایلند، هند و مالزی نیز مانند امارات متحده عربی از کشورهای توریستی هستند که در طی سال، موارد زیادی از این بیماری ویروسی را شاهد هستند و پشه‌های آلوده به ویروس دارند.
لذا ضرورت دارد قبل از سفر‌های بین‌المللی با پزشک خود مشورت کنند یا از منابع معتبر، اطلاعات لازم را بگیرند.
افزایش بارندگی، افزایش دانگ
تغییرات اقلیمی یکی از دلایل طغیان تب دانگ است. فرشید رضایی می‌گوید: یکی از دلایل افزایش تکثیر پشه‌ها در مناطق استوایی، تغییرات آب و هوایی مانند پدیده ال‌نینو و بارندگی‌های شدید است. این پشه تمایل به تخم‌گذاری در آب‌های شیرین مانند آب کوزه یا آب باران دارد و پس از بارندگی‌های شدید در ظروفی که آب باران در آن‌ها جمع می‌شود تخم می‌گذارد؛ اتفاقی که پاییز سال قبل یا بهار امسال در امارات متحده عربی رخ داد. همچنین در سال 2023 فقط در اندونزی 60 هزار بیمار دانگ گزارش شد که تأثیر بارندگی‌ها و شرایط آب و هوایی در افزایش موارد را نشان می‌دهد.
این متخصص بیماری‌های عفونی ادامه می‌دهد: هرچند هند، تایلند، مالزی و اندونزی در آسیا از جمله مناطق توریستی و مخاطره‌آمیز از نظر گزش این پشه و ابتلا به بیماری دانگ محسوب می‌شوند، اما طغیان‌های اخیر در کشورهای عربی به ویژه امارات، خطر جدیدی برای مسافران ایجاد کرده است.
رضایی می‌افزاید: در 10 سال گذشته، عربستان سعودی در برخی از شهرهای خود از جمله جده گرفتار همه‌گیری‌های تب دانگ بود. جنگ‌های منطقه‌ای و مشکلات ناشی از آن، باعث گسترش بیماری تا کشور یمن شده و بارندگی‌های اخیر یمن نیز به این بیماری کشنده دامن زده است.
پشه روز‌کار!
اکثر پشه‌ها، از جمله پشه‌های وطنی شب‌کار هستند و عموما در مواقع استراحت به سراغ ما می‌آیند، اما آئدس نه.
دکتر رضایی با این توضیح می‌گوید: پشه آئدس بر خلاف سایر پشه‌ها تمایل دارد روزها فعالیت کند و در ساعات اولیه طلوع یا غروب آفتاب، بیشترین پرواز و خونخواری را دارد. در این مورد نیز مانند سایر پشه‌ها، پشه نر انسان را نمی‌گزد و تنها پشه ماده خونخواری می‌کند. اگر یک پشه در گزش‌های قبلی خود آلوده به ویروس شده باشد، می‌تواند در تمامی طول عمر کوتاه و چندهفته‌ای خود، بیماری را به انسان‌ها منتقل کند.
این پشه در هر جایی که آب جمع یا نگهداری شود (در صورتی که درپوش نداشته باشد) می‌تواند تخم‌گذاری کند، از این رو مهمترین راهکار مبارزه با آن، همکاری مردم و شهرداری‌ها در جمع‌آوری ظروف یا زباله‌هایی است که آب می‌تواند در آن‌ها جمع شود.
سرپرست دفتر آموزش و سلامت وزارت بهداشت تأکید می‌کند: خوشبختانه تاکنون بررسی‌های ویروس‌شناسی در پشه‌های سواحل خلیج فارس در خاک ایران، آلودگی پشه‌ها را نشان نداده است، اما پشه‌های کشورهای عمان و امارات به دلیل گزیدن مسافران بین‌المللی آلوده شده‌اند و اکنون پشه‌های آلوده، بیماری ایجاد می‌کنند.
دکتر فرشید رضایی می‌افزاید: چند دهه قبل در چند کشور، تعداد انگشت‌شماری بیماری دانگ گزارش شد، اما گرمایش زمین، مسافرت‌های بین‌المللی و پهلو گرفتن کشتی‌های آلوده به پشه‌های دارای ویروس باعث شده تقریبا تمامی کشورهای منطقه ما و نیمی از مناطق دنیا گرفتار مشکلات حضور این پشه شوند که کار را برای شهرداری‌ها و کارکنان بهداشت و درمان سخت می‌کند.
تنها کشورهایی در مقابله با این پشه به موفقیت نسبی دست یافته‌اند که علاوه بر تمیزی خیابان‌ها، شهروندانشان نیز منازل خود را از ظروف و اشیا با قابلیت جمع شدن آب، پاکسازی کرده بودند و در این مورد مشارکت مردمی و دولتی، رمز پیروزی کشورها بوده است.
علائم بیماری تب دانگ
تب، سر درد شدید، درد مفاصل، استخوان‌ها و عضلات، درد پشت چشم، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ از علائم مهم بیماری تب دانگ است. دکتر رضایی با بیان این مطلب می‌افزاید: مهمترین راه پیشگیری از تب دانگ، قرار نگرفتن در معرض پشه است.
این متخصص بیماری‌های عفونی برخی از مهمترین راهکارهای پیشگیری را برمی‌شمارد: هنگام بیرون رفتن در ساعات پرخطر روز (قبل از طلوع آفتاب و هنگام غروب) احتیاط ویژه کنید.
لباس‌های رنگ روشن، غیرچسبان و آستین بلند، شلوار بلند و جوراب بپوشید. رنگ‌های قرمز، مشکی و زرد موردعلاقه این پشه‌هاست. روی مناطقی از پوست که با لباس پوشیده نمی‌شود، فرآورده‌های دافع حشرات تأییدشده و استاندارد بمالید. در فضای باز نخوابید و در صورت لزوم حتما از پشه‌بند به نحو مناسب استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که درب و پنجره‌های محل سکونت شما دارای توری سالم است. برای خنک شدن اتاق از سیستم سرمایشی استفاده کرده و از بازکردن پنجره‌های بدون توری اتاق خودداری بپرهیزید.
در صورت دیدن پشه در محل سکونت، اقدام به اسپری کردن مواد دافع حشرات کنید. بهترین راه برای محافظت از کودکان، نصب توری بر روی کالسکه و استفاده از لباس‌های پوشاننده و بلند است.
