یورونیوز نوشت: ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه قبلا بارها به غرب هشدار داده که کشورش از نظر فنی برای جنگ هسته‌ای آماده است. در همین حال رئیس جمهوری لهستان با اشاره به تقویت سیستم تسلیحاتی روسیه در بلاروس و کالینینگراد از آمادگی کشورش برای استقرار سلاح‌های هسته‌ای ناتو خبر داد.
آندژی دودا، رئیس جمهوری لهستان روز دوشنبه ۲۲ آوریل (۳ اردیبهشت) اعلام کرد که کشورش برای استقرار سلاح‌های هسته‌ای ناتو علیه تهدیدهای روسیه آمادگی دارد. این موضوع بار دیگر نگرانی‌ها از جنگ هسته‌ای را افزایش داد.
با این حال، به لطف تأخیر طولانی مدت واشنگتن در ارائه حدود ۶۰ میلیارد دلار کمک نظامی به کی‌یف که در نهایت در اوایل این هفته برطرف شد؛ روسیه هم اکنون ابتکار عمل در میدان نبرد در اوکراین را دارد و بنابراین نیاز کمتری به استفاده از سلاح هسته‌ای تاکتیکی دارد.
تابستان گذشته، زمانی که عملیات موسوم به «تهاجم متقابل» از سوی اوکراین آغاز شد و راه ارتباط زمینی نیروهای روسی به کریمه در معرض خطر قرار گرفت، این گمانه‌زنی بوجود آمد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه ممکن است به طور جدی درباره یک حمله محدود هسته‌ای برای رسیدن به پیروزی یا جلوگیری از شکستی که می‌تواند قدرت وی را تضعیف کند، فکر کرده باشد.
با این حال، در حال حاضر نشانه‌های کمی از ضروری بودن این امر وجود دارد، چرا که «تهاجم متقابل» نیروهای اوکراین در سال گذشته میلادی با آن همه تبلیغات و تحسین نتوانست به اهداف خود دست یابد. در همین حال، نیروهای روسی اولین دستاورد قابل توجه خود را پس از چند ماه با «تصرف آئودیفکا» به دست آوردند و اکنون به سمت شهر راهبردی«چاسیو یار» فشار می‌آورند.
روسیه قبلا گفته بود که تعدادی از بمب‌های هسته‌ای خود را به بلاروس منتقل می‌کند. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، این نخستین بار است که مسکو موشک‌های هسته‌ای خود را در خارج از روسیه مستقر می‌کند و نا گفته نماند که بلاروس با سه کشور ناتو، لهستان، لیتوانی و لتونی مرز مشترک دارد و این برای غرب مهم است.
روسیه همچنین حضور نظامی قابل توجه خود در منطقه کالینینگراد، تکه‌ای جداافتاده از سرزمین اصلی خود در منطقه بالتیک را افزایش داده است. این‌ها همه باعث شد تا لهستان که در همسایگی کالینینگراد قرار دارد اعلام کند که مایل است میزبان تسلیحات هسته‌ای ناتو باشد.
کرملین نیز با تهدیدی مبهم به آن پاسخ داده است. دمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین در ماه آوریل گفت: «در صورت اجرای چنین طرح‌هایی، ارتش روسیه وضعیت را تجزیه و تحلیل خواهد کرد و تمام اقدامات تلافی جویانه لازم را برای تضمین امنیت خود انجام خواهد داد.»
پوتین قبلاً در یک مصاحبه تلویزیونی در ۱۳ مارس با غرور گفته بود که توانایی‌های هسته‌ای روسیه از آمریکا پیشرفته تر است و «سلاح‌ها ساخته می‌شوند تا از آنها استفاده شود.» او پیش از این نیز در ماه فوریه هشدار داده بود که حضور نیروهای ناتو در اوکراین می‌تواند منجر به جنگ هسته‌ای شود.
با این حال، ناتو بارها گفته است که هیچ نشانه‌ای مبنی بر آماده شدن روسیه برای آزادسازی زرادخانه هسته‌ای خود وجود ندارد. در واقع، می‌توان ادعا کرد که تهدیدی که اخیراً جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا از جانب روسیه احساس می‌کرد، کاهش یافته است و به نظر می رسد پوتین امیدوار است که ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده از حمایت «پایان‌ناپذیر» از اوکراین خسته شده باشد، یا شاید پیش‌بینی می‌کند رئیس جمهور جدید آمریکا تمایل بیشتری برای فشار آوردن بر اوکراین برای رسیدن به توافق داشته باشد؛ توافقی که در نهایت مسکو آن را به عنوان یک پیروزی قلمداد کند.
هشدارهای مقامات مسکو در مورد جنگ هسته‌ای، به‌ویژه تهدیدهای آخرالزمانی دمیتری مدودف، نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور پیشین که اکنون معاون رئیس شورای امنیت ملی روسیه است، عموماً در غرب به‌عنوان دلسرد کردن حمایت ناتو از اوکراین به‌جای تهدید جدی تلقی می‌شود.
چین به عنوان متحد کلیدی روسیه نیز صراحتا اعلام کرده است که با تهدیدهای هسته‌ای مسکو راحت نیست.
با این حال، سخت‌ترین سوال برای دولت‌های غربی پی بردن به این است که در ذهن پوتین چه می‌گذرد. لفاظی در مورد سلاح‌های هسته‌ای در سال‌های اخیر آنقدر در روسیه عادی شده است که به طور بالقوه می‌تواند آستانه روانی استفاده از آنها را کاهش دهد.
همچنین نگرانی‌هایی در مورد وضعیت سلامتی پوتین وجود دارد. گلب پاولوفسکی، مشاور سابق کرملین، پس از آغاز جنگ در اوکراین به ساندی تایمز گفت که وضعیت روحی رهبر روسیه در طول سال‌های قدرتش بدتر شده است و او بیشتر «به تصورها و باورهای ذهنش خودش واکنش نشان می‌دهد» تا اینکه حواسش به واقعیت‌ها باشد.
ولادیمیر پوتین، که به طور انحصاری کنترل انبار غول پیکر بمب‌های هسته‌ای و موشک‌های تاکتیکی روسیه را در اختیار دارد، اگر فکر کند که با یک درگیری بی‌پایان روبرو است، ممکن است به این نتیجه برسد که تنها یک ضربه قوی، با استفاده از مرگبارترین سلاحی که در اختیار دارد، می تواند او و رژیم او را از ذلت و خواری نجات دهد.
پوتین و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، اعلام کرده‌اند که اگر سرزمین مادری روسیه با تهدید «وجودی» مواجه شود، مسکو حق دارد به سلاح‌های هسته‌ای روی آورد.
به دلیل افزایش تعداد پهپادهای مسلح اوکراین و حملات خرابکارانه به پایگاه‌های هوایی روسیه و شهرهای داخل روسیه و اهداف نظامی در کریمه اشغالی، ممکن است تعریف تهدید وجودی هم در ذهن پوتین تغییر کرده باشد.
شاید از نقطه نظر غربی این امر چندان منطقی به نظر نرسد چرا که سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی، با برد و توان محدودترشان، ویرانگر خواهند بود، اما پایان جنگ یا پیروزی فوری برای پوتین را تضمین نمی‌کنند.
با این حال، در ذهن پوتین، استفاده از سلاح‌های هسته‌ای می‌تواند این پیام را داشته باشد که «با ادامه تحویل سلاح به کی‌یف با تجهیزات پیشرفته‌تر برای آسیب رساندن به نیروهای روسیه، چاره دیگری نبوده است.»
پرونده‌های نظامی فاش شده که در فوریه به دست فایننشال تایمز رسیده بود نشان داد که روسیه در قالب بخشی از راهبرد «تله ترس» برنامه‌هایی را برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی در مراحل اولیه درگیری با یک قدرت بزرگ طراحی کرده است.
این اسناد سناریوهایی فرضی را مطرح می‌کند که در آنها، روسیه در مواجهه با تهاجم به خاک خود و همچنین شرایط بالقوه برای دستیابی به اهداف تهاجمی‌تر مانند «ممانعت از استفاده دولت‌ها از ستیزه جویی یا تشدید درگیری‌های نظامی»، «توقف تجاوز» و «موثرتر کردن» نیروی دریایی روسیه، از سلاح هسته‌ای استفاده خواهد کرد.
دو دلیل اصلی وجود دارد: اولی چین است. شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین علناً اعلام کرده و بدون شک به طور خصوصی شخصاً به پوتین هشدار داده است که هرگز نباید از سلاح هسته‌ای استفاده شود.
چین شریک راهبردی روسیه است. اتحاد بین این دو کشور از زمان آغاز جنگ در اوکراین به طور تصاعدی افزایش یافته است. رهبر چین هرگز دوست روس خود را به دلیل حمله به اوکراین محکوم نکرده، اما تاکنون پیشنهاد کمک نظامی هم نکرده است. علاوه بر این، او در تلاش است تا خود را به عنوان یک صلح‌طلب نشان دهد، و تلاش می‌کند توافقی ایجاد کند که به پایان دیپلماتیک جنگ منجر شود و شهرت و قدرت خود را در صحنه جهانی افزایش دهد.
پوتین می‌داند که اگر دستور حمله هسته‌ای را بدهد، هر چند محدود باشد، شراکت او با چین در خطر جدی قرار خواهد گرفت، اگر از بین نرود.
به طرز جالبی، اسناد محرمانه ای که در بالا به آنها اشاره شد، سوء ظن عمیق مسکو به چین را آشکار می‌کند و سناریوهای فرضی را توصیف می کند که در آن روسیه در صورت تهاجم پکن با حملات هسته‌ای پاسخ می‌دهد. اگرچه این دو کشور در سال‌های پس از نگارش این طرح‌ها به متحدان نزدیکی تبدیل شده‌اند، با حمایت مالی چین است که مسکو از طوفان تحریم‌های غرب عبور می‌کند وبه تقویت قوای نظامی خود ادامه داده است.
یکی از سناریوهایی که حمله فرضی چین را تشریح می‌کند، اشاره می‌کند که روسیه می‌تواند با یک حمله هسته‌ای تاکتیکی پاسخ دهد تا از موج دوم پیشروی نیروهای مهاجم آن جلوگیری کند.
دلیل دوم، واکنش احتمالی ایالات متحده و ناتو است. پوتین ممکن است در ذهن خود استدلال کند که استفاده از تسلیحات هسته‌ای در اوکراین منجر به حمله متقابل هسته‌ای یا متعارف توسط غرب نخواهد شد، چرا که کی‌یف هنوز عضو ائتلاف غربی نیست و بنابراین مشمول ماده ۵ این سازمان نمی‌شود. ماده ۵ معاهده ناتو تضمین می‌کند که حمله به یکی از اعضای ائتلاف معادل حمله به کلیت ناتو است.
با این حال، ایالات متحده به صراحت گفته است که استفاده از سلاح هسته‌ای توسط پوتین در اوکراین «عواقب فاجعه بار» برای روسیه خواهد داشت. این که این عواقب چه خواهد بود مشخص نشده است. اما آیا می تواند منجر به رویارویی مستقیم بین ناتو و روسیه شود؟ پوتین باید این سناریوی احتمالی را قبل از قمار روی گزینه‌های هسته ای خود در نظر بگیرد.
آنچه تغییر کرده مقیاس و کیفیت تسلیحاتی است که توسط ائتلاف ۵۰ کشوری به رهبری ایالات متحده ارائه شده است.
اکنون که ایالات متحده موافقت کرده که جت‌های جنگنده اف-۱۶ آمریکایی به اوکراین عرضه شود، نبرد برای حفظ برتری هوایی وارد مرحله جدیدی خواهد شد و اف-۱۶ها می‌توانند معادله جنگ را تغییر دهند.
با این حال نشانه‌هایی وجود دارد که اشتهای غرب برای ارائه بی‌پایان تسلیحات به اوکراین رو به کاهش است، به ویژه اینکه بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌تواند تلاش‌های جنگی متحدان اوکراین را به خطر بیندازد.
در همین حال، ترامپ بارها به ناتو تاخته و گفته است که در صورت پیروزی در انتخابات آتی ریاست جمهوری در آمریکا، به روسیه خواهد گفت که با کشورهایی که سهم خود به ناتو را پرداخت نمی‌کنند، «هر کاری که می‌خواهد» انجام دهد.
با دور شدن تمرکز از تهدید فوری انفجار هسته‌ای در میدان جنگ زمینی، نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که پوتین ممکن است در حال بررسی قرار دادن یک دستگاه هسته‌ای در مدار زمین باشد.
پوتین علاقه عمیقی به ابرسلاح‌های روسیه دارد که با اشتیاق عمومی او به موشک‌های مافوق صوت و همچنین موشک‌های کروز مجهز به سلاح هسته‌ای و اژدرهایی با برد نامحدود نشان داده شده است.
قرار دادن دستگاه‌های هسته‌ای در مدار کره زمین، که احتمالاً سامانه‌های ماهواره‌ای آمریکا را هدف قرار می‌دهند، آخرین نمونه از قابلیت‌های تهاجمی رو به رشد روسیه خواهد بود و فضای جو زمین را به حوزه جدیدی از میدان جنگ تبدیل می‌کند.
این امر ایالات متحده را مجبور به توسعه و استقرار اقدامات متقابل جدید مبتنی بر فضا می‌کند و یک عنصر خطرناک دیگر را به رقابت تسلیحاتی قدرت‌های بزرگ اضافه می‌کند.
روسیه، چین، کره شمالی و ایران همگی سرمایه‌گذاری زیادی در قابلیت‌های مرتبط با فضا، به‌ویژه تسلیحات ضد ماهواره‌ای انجام می‌دهند که تهدیدی جدی برای شبکه جهانی ارتباطات ماهواره‌ای آمریکا است که تمام شاخه‌های ارتش آمریکا برای ناوبری، حملات دقیق و فرماندهی به آن وابسته هستند.
پرتاب تسلیحات هسته‌ای به مدار، نقض فاحش پیمان سال ۱۹۶۷ میلادی در خصوص فضای ماورای جو است. روسیه نیز این معاهده را امضا کرده است. در میان سایر اصول مورد توافق، این معاهده قرار دادن سلاح‌های هسته‌ای «یا سایر سلاح‌های کشتار جمعی در مدار یا روی اجرام آسمانی یا استقرار آنها در فضا» را ممنوع می‌کند.
کرملین ادعاهای مقامات آمریکایی درباره تلاش روسیه برای توسعه یک سلاح هسته‌ای فضایی را رد کرده است.
توانایی هسته‌ای روسیه علیرغم امضای قراردادهای مختلف کنترل تسلیحات از زمان پایان جنگ سرد، هنوز هم مهیب است. به گفته فدراسیون دانشمندان آمریکایی، مسکو با دارا بودن ۵ هزار و ۵۸۰ کلاهک هسته‌ای بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان را دارد.
برخی از این تسلیحات هسته‌ای به اصطلاح سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی برای استفاده در میدان جنگ هستند، در حالی که بقیه آنها برای تخریب تمام و کمال شهرها طراحی شده‌اند.
پوتین در سال ۲۰۲۳ میلادی اعلام کرد که روسیه آخرین معاهده کنترل تسلیحات هسته‌ای خود با ایالات متحده، تحت عنوان «معاهده استارت نو» را تعلیق می‌کند. این معاهده تعداد و استقرار موشک‌های هسته‌ای دوربرد، کلاهک‌ها و سکوهای پرتاب را از سوی هر دو طرف محدود می‌کرد.
هرچند که تعلیق مشارکت روسیه، بازگشت روسیه به این توافق را که در سال ۲۰۲۶ منقضی می‌شود رد نمی‌کند.
این آخرین توافقنامه کنترل تسلیحاتی باقیمانده بین مسکو و واشنگتن پس از خروج دونالد ترامپ از معاهده تسلیحات میان برد در سال ۲۰۱۸ میلادی بود.
