زهره گردان خبرنگار اطلاعات نوشت: خبر، کوتاه اما مسرت‌بخش بود: «بازار غیرقانونی فروش پرندگان مهاجر فریدونکنار تعطیل شد.»
نور امید بر دل دوستداران پرندگان و محیط زیست تابیده شد و فصل جدیدی از ماجرای پرندگان مهاجر شکل گرفت.
تابستان امسال که در جنگل اوجاکله فریدونکنار ایستاده بودم و به تالاب آن می‌نگریستم، تصویر پرندگانی که قرار بود از این پناهگاه شکار شده و بر روی تخته‌های خونین بازار پرندگان فروخته شوند، جلوی چشمانم رژه می‌رفت و قلبم را می‌فشرد، اما اکنون این روند تغییر کرده است و با متخلفان سختگیرانه برخورد می‌شود.
برای این که بشنویم چگونه بعد از سال‌ها این اتفاق بزرگ و خوشایند رقم خورده است با کوروس ربیعی، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش استان مازندران گفتگو کردیم.
وی درباره جزییات طرح می‌گوید: دامگاه‌داران هرساله بعد از برداشت برنج در اوایل شهریورماه، تالاب‌ها را مهیای ورود پرندگان می‌کنند. ما اخطارهای لازم را برای جلوگیری از صیدغیرمجاز به آنان داده و گفته بودیم که یگانه روش مورد تایید محیط زیست برای صید، «دوما» است و مابقی روش‌ها غیرقانونی محسوب می‌شود که متأسفانه نتیجه‌بخش نبود.
بنابراین برای برخورد با متخلفان، جلسات مستمر شورای تأمین مازندران با محوریت جلوگیری از صید غیرمجاز تشکیل شد و با تعامل و همکاری همه دستگاه‌های قضایی، انتظامی، فرمانداری، شهرداری و پافشاری مسئولان محیط زیست از فعالیت صیادان پرنده در بازار همیشگی جلوگیری شد، به طوری که همان روز اول، اجازه برپایی تخته‌های خونین به صیادان داده نشد و مسئولان مربوط برای گردانندگان اصلی بازار، دستور قضایی صادر کردند.
در واقع تلاش کردیم با بستن بازار، انگیزه صید را کمرنگ کنیم، البته با مقاومت رفتاری صیادان مواجه شدیم. آنان در صدد یافتن محلی دیگر برای برپایی بازار برآمدند که با همکاری مسئولان محیط زیست و نیروهای انتظامی هدفشان ناکام ماند.
وی در پاسخ به این سؤال که برچیده شدن بازار مذکور چقدر روی صید تأثیر گذاشته و آیا منجر به فروش زیرزمینی پرنده شده است می‌گوید: اکنون هیچ بازاری به صورت رسمی فعالیت ندارد و افراد اگر بخواهند به صورت مخفیانه کار فروش را انجام دهند، مثلا محصول را به صورت سفارشی به درب منزل فردی برسانند یا با خریدار قرار بگذارند با دشواری‌های زیادی روبه‌رو خواهند بود.
نبود محلی برای عرضه پرندگان صید‌شده، قطعا رغبت صیادان را برای شکار کمتر و کار آنان را دشوارتر کرده است. آن اندک صید انجام‌شده هم به سختی و با هزینه بیشتری به دست مشتری می‌رسد که باز هم اگر علنی شود، تحت عنوان خرید و فروش غیرمجاز پرنده برای متخلف تشکیل پرونده داده می‌شود. همه این اقدامات نتایج مثبتی در پی داشته است.
البته باید توجه داشت که در کل امسال به لحاظ شرایط آب و هوایی، مهاجرت پرندگان و تعداد پرندگان در تالاب‌ها به نسبت سال‌های گذشته کمتر بوده است.
مکاتبه با دامگاه‌داران
ربیعی چند ماه پیش، از مکاتباتی با نمایندگان تعاونی دامگاه‌داران به منظور حذف شکار به روش کرس، شب‌دام‌ها و دام‌های هوایی خبر داده بود که گویی نتیجه‌بخش نبوده: معمولا مسئولان برای پیشبرد اهداف خود دو ابزار پیش رو دارند، اول مذاکره و مکاتبه با طرف مقابل و دوم اعمال قانون. وقتی مکاتبات به نتیجه نرسد، باید از روش دوم استفاده کرد و متأسفانه در این مسیر، تغییر دیدگاه دامگاه‌دارانی که سال‌ها صید پرنده را راحت‌ترین راه درآمدزایی دیده‌اند دشوار است، بنابراین دستگاه قضایی و انتظامی وارد عمل شد.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش استان مازندران، البته روش سنتی و پذیرفته شده صید دوما را در منطقه ضروری دانست و گفت که این روش، موجب احیا و امنیت زیستی برای زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر به تالاب می‌شود.
ربیعی می‌گوید: دامگاه‌داران واقعی حقیقتا به حفظ صید سنتی دوما و حفظ دامگاه به عنوان یک فعالیت دیرینه آبا و اجدادی راضی هستند، اما این بازار غیرقانونی است که دامگاه‌داری را به انحراف کشانده و سمت و سوی تجاری به آن داده است. حذف بازار باعث می‌شود افراد حقیقی دامگاه‌دار پای کار بیایند و بهره‌برداری پایدار و بادوام حفظ تالاب دوباره شکل بگیرد.
صمد کیانی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست فریدونکنار هم بازار فروش پرندگان را یکی از پرچالش‌ترین موضوعات زیست محیطی این شهرستان عنوان کرده و می‌گوید: برای پایان دادن به این چالش، در دو مرحله عملیاتی انجام دادیم و بازارهایی که در سطح شهرستان وجود داشت با همکاری یگان حفاظت محیط زیست استان مازندران و یگان ویژه از شهرستان‌های مختلف و شورای تأمین فریدونکنار جمع‌آوری شد.
وی می‌افزاید که اگر صیادان، خودشان را حامی محیط زیست بدانند و روش‌های صید غیرمجاز را حذف کنند، سازمان محیط زیست هم پروانه انتفاعی برای دامگاه‌داران صادر خواهد کرد.
چندی پیش، عطاءالله کاویان، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران هم گفته بود: مأموران محیط زیست به صورت لحظه‌ای و مستمر در حال رصد بازار جمع‌شده هستند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف با متخلفین برخورد قضایی خواهد شد.
وی از توسعه و ترویج فعالیت‌های گردشگری و پرنده‌نگری برای بقای منطقه حمایت و تأکید کرده بود که با حذف بازار غیر قانونی سوداگری پرندگان مهاجر، بهره‌برداری به سمت و سوی استفاده پایدار قرار گرفته است.
بُعد سلامتی و روانی ماجرا
نغمه امینی، فعال محیط زیست و کاردان دامپزشک ساکن ساخرود، یکی از افرادی است که برچیده شدن این بازار را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: فعالیت این بازار می‌توانست باعث گسترش بیماری آنفلوآنزای حاد پرندگان و انتقال بیماری‌های انگلی بین افراد شود که جای نگرانی داشت. از طرفی به بعد روانی ماجرا هم باید توجه داشت.
سلاخی کردن پرندگان جلوی چشم شهروندان به‌خصوص کودکان، تماشای صحنه تخته‌های خونین، بال و پرهای ریخته شده و سرهای آویزان پرندگان کشته‌شده، همگی هم منزجرکننده بود و هم غیربهداشتی. باید توجه داشت که عادت کردن چشم به دیدن این تصاویر، به مرور خشونت را در اذهان افراد نهادینه می‌کند که خوشبختانه اکنون دغدغه از این بابت وجود ندارد.
این فعال محیط زیست به کاهش تعداد پرندگان مهاجر اشاره می‌کند و می‌گوید: علاوه بر شرایط اقلیمی، متأسفانه تخریب زیستگاه‌ها عاملی تأثیرگذار در شکل‌گیری این روند بوده است. اکنون تالاب میانکاله خشک است.
ساخت این همه برج و بارو در خط ساحلی دریا، چراغ‌های ساختمان‌هایی که نور آنان به تالاب می‌تابد و محیط زندگی پرندگان را ناامن می‌کند، جاده‌ای که از وسط تالاب عبور می‌کند، استفاده از حجم زیاد سموم کشاورزی در زمین‌های کشاورزی تالاب، آب‌هایی که به دست انسان آلوده می‌شود، همه و همه گویی باعث دلسردی پرندگان مهاجر شده و اکنون نگرانی از انقراض نسل پرندگان مهاجر از اصلی‌ترین دغدغه دوستداران محیط‌زیست و پرندگان است. شما فکر کنید من عقاب امپریال را که باید در منطقه سرخرود رهاسازی شود، در تالاب میانکاله رهاکرده‌ام.
می‌پرسید چرا؟ چون این‌جا ناامن است و پرنده ما تیر می‌خورد. متأسفانه پرندگان در دامگاه‌ها به روش‌های مختلف صید می‌شوند و بیرون از دامگاه‌ها تیر می‌خورند. باید توجه داشت این پرندگان سرمایه ملی هستند و شکار و صید آنان هم از نظر محیط زیستی به ما صدمه می‌زند و هم آبروی ملی ما را می‌برد.
نباید اجازه سوداگری از تالاب‌ها به عده‌ای خاص داده شود. اگر می‌خواهیم بساط شکار پرنده جمع شود باید با شکارچیان از همان مبدأ برخورد کرد و این کار با همکاری سیستم قضایی و محیط زیست قطعا شدنی است. باید سختگیری لازم برای اجرای قانون وجود داشته باشد. اگر قاضی حکم بازدارنده صادر کند و جریمه صید و شکار افزایش یابد، مؤثر خواهد بود.
